”اتحاد تنها راه پیروزی است!“
شصت‌و‌پنج سال تلاش پیگیر در راه اتحاد نیروهای مردمی و احزاب آزادی‌خواه
طرح مساله و فشرده مطلب
فرا رسیدن سال‌روز خجسته تشکیل حزب توده ایران فرصت مناسبی است، تا به ارزیابی گوشه‌های مختلفی از فعالیت عظیم و وسیع حزب توده ایران در میان مردم پرداخته شود. یکی از زمینه‌های اصلی مبارزه حزب ما را می‌توان در تلاش برای همبستگی و ایجاد اتحاد ها و تشکیل جبهه‌های وسیع از نیروها و احزاب سیاسی مشاهده کرد. کارنامه شصت‌و‌پنج‌ساله حزب توده ایران در این مسیر خود گویای حقیقتی است که نشان می‌دهد، حزب ما همواره به‌دور از انحصار‌طلبی و فرقه‌گرایی خواهان تشکیل اتحاد ها برای تحقق شعارهای مشترک و واحد بوده است. حزب توده ایران در فراز و نشیب‌های تاریخ شش دهه گذشته میهن ما همیشه مبتکر و طرح کننده شعار اتحاد و تلاش در جهت تحقق یافتن اتحاد های بزرگ بوده است.
موضوع شعار جبهه واحد و طرح سیاست اصولی اتحاد ها برای حزب ما همواره ناشی از این ضرورت بوده است، که برای اجرای تحولات بنیادین و اجرای شعار محوری جنبش مردمی که به باور ما در بیان شعار ”استقلال، آزادی و عدالت اجتماعی“ تبلور پیدا می‌کند، طبقات و قشرهای گوناگون اجتماعی و بالطبع نمایندگان سیاسی آن‌ها دخیل هستند. بنابراین باید با جمع‌آوری حداکثر نیرو و بسیج نیروهای مردمی کوشش کرد به این تحولات دست یافت و زمینه را برای اجرای خواسته‌های ملی و دموکراتیک فراهم کرد. حزب ما در طی شصت‌‌و‌پنج‌سال گذشته همواره براین نکته تاکید کرده است‌که پراکندگی و تفرقه آن‌هم در مبارزه‌ای نابرابر با دشمنان و ارتجاع به‌مثابه چشم اسفندیار جنبش عمل کرده است. البته شکی نیست که دشمنان مردم و به‌ویژه امپریالیسم با صرف هزینه‌های هنگفت در میهن ما در پاشاندن تخم نفاق و ایجاد پراکندگی بین نیروهای مترقی و آزادی‌خواه نقش مهمی بازی کرده‌اند. این پراکندگی و تفرقه همیشه به نفع آن‌ها بوده است، با نگاهی به تاریخ معاصر ایران این امر به‌وضوح مشاهده می‌شود. و آن را می‌توان در ادامه سیطره حکومت‌های دیکتاتوری دید.
پیشینه سیاست اصولی طرح شعار اتحاد ها از جانب حزب توده ایران
همان‌گونه که اشاره شد، حزب توده ایران اولین نیروی سیاسی میهن است که از بدو تشکیل خود، موضوع اتحاد نیروهای سیاسی را مطرح کرده و اینک شصت‌و‌پنج سال است که پی گیرانه در این راه می‌کوشد. ما این خواسته را نه تنها اصولی و یک ضرورت تاریخی می‌دانیم، بلکه آن را در طول تاریخ مبارزاتی خود یک وظیفه ملی و میهنی به‌شمار آورده ایم. برداشت و ارزیابی ما از سیر رویدادهای اجتماعی بر این پایه علمی استوار است که جامعه ما یک جامعه طبقاتی است و لذا علاوه بر حزب توده ایران، احزاب، سازمان‌ها، نیروها و گرایش‌های گوناگون دیگری که هر کدام بخشی از نیروهای اجتماعی را نمایندگی می‌کنند، وجود دارند. حزب ما مبارزه علیه استبداد و دیکتاتوری را حق انحصاری خود نمی‌داند، ما بر این اعتقاد هستیم که در این پیکار نیروهای دیگری نیز سهیم هستند که با توجه به ماهیت طبقاتی، درجه شناخت و دیدگاههای خود، متناسب با توانایی و ظرفیت خود، گام بر‌می‌دارند. از آن‌جا که به حقوق دموکراتیک پایبند هستیم، به اصل آزادی بیان و عقیده باورمندیم و تعدد احزاب را یکی از الزامات دموکراسی می‌دانیم. ما نه تنها برای تامین آزادی فعالیت حزب خود مبارزه می‌کنیم بلکه خواهان آزادی فعالیت همه احزاب اجتماعی هستیم. حزب توده ایران بر این باور است که تقسیم جامعه و مردم به ”خودی و غیرخودی“ نه تنها صحیح نیست بلکه از تفکری ارتجاعی و ضد‌مردمی آب می‌خورد. این تقسیم بندی انحصار طلبانه و فرقه‌گرایانه مردم را حاکم سرنوشت خود نمی‌داند و تنها قصد دارد با زد‌و‌بند و جناح‌بازی به تامین منافع گروهی خود دست پیدا کند. بنابراین همان‌گونه که تجربه سال‌های اخیر به‌ویژه از زمان دوم خرداد ۱۳۷۶ بدین سو نشان داد، نمی‌توان بدون دخالت دادن مردم در تعیین سرنوشت خویش و بدون سازمان‌دهی و بسیج مردم، حول شعارهای مشخص، به موفقیت و پیروزی دست یافت.
تجربه تاریخی حزب ما در زمینه تشکیل جبهه‌های واحد و اتحاد های سیاسی
طرح و بیان شعار اتحاد نیروها از جانب حزب توده ایران به‌خصوص در مقاطع تاریخی و سرنوشت‌ساز میهن ما از همان روز تاسیس برای بنیاد گذاران حزب ما اهمیت داشته است. درست به همین خاطر است که در یکی از قدیمی‌ترین اسناد حزب توده ایران، با زبانی ساده و عامه فهم، چنین می‌خوانیم: ”هرکس در این سرزمین طرفدار آزادی فکر و دارای عقیده بوده که به مملکت و سعادت اهالی آن خدمت کند، برای تخفیف رنج بدبختان قدم بردارد و برای زیر دستان در اجتماع همان حقوقی را که قانون به آن‌ا اعطا کرده است بشناسد، خدمتگزار را در هر لباسی هست تقدیر کند و جنایتکار را در هر مقامی که هست از خود براند و به دست عدالت بسپارد، ما او را از خود می‌دانیم…“ (روزنامه ”سیاست“ اولین ارگان حزب، شماره اول، ۴ اسفند ماه ۱۳۲۰)
در روز ۱۷ مهرماه ۱۳۲۱ نخستین گردهمایی و اجلاس بزرگ حزبی تشکیل شد، که به کنفرانس ایالتی تهران مشهور است. در این کنفرانس اولین برنامه حزب به تصویب رسید که در آن شعار اتحاد و دعوت حزب توده ایران برای مبارزه واحد علیه استعمار قید شده بود: ”کارگران، دهقانان، روشنفکران، پیشه‌وران متحد شوید. برعلیه هرگونه استعمار کشور مبارزه کنید…“ مدت کوتاهی بعد بالاخره تلاش‌های حزب نتیجه داد و نخستین اتحاد نیروها و شخصیت‌ها تحت نام ”جبهه آزادی“ در سال ۱۳۲۳ شکل گرفت. جبهه آزادی ، اتحادی بود که در آن نه تنها نمایندگان گروه‌ها و دسته‌های مترقی آن زمان حضور داشتند، بلکه نویسندگان و مدیران مطبوعات ترقی‌خواه نیز در آن گردهم آمده بودند. ائتلاف جبهه‌آزادی، دارای یک رهبری دموکراتیک بود که ”شورای عالی“ نامیده می‌شد و در بهمن ماه همان سال برنامه مشترک خود را انتشار داد. اصول مهم جبهه آزادی عبارت بود از: ۱- مبارزه شدید برای برقراری حکومت ملی بر اساس قانون اساسی و رژیم دموکراسی. ۲- مراقبت در حفظ استقلال سیاسی و اقتصادی و تمامیت خاکی ایران و مبارزه قطعی علیه هرگونه سیاست استعماری. ۳- مبارزه برای تامین عدالت اجتماعی به منظور بهبود زندگی عموم مردم و… دامنه فعالیت جبهه آزادی به دیگر شهرهای ایران نیز رسید و اولین جمعیتی بود که با شعارهای مشترک و واحد دست به مبارزه علیه ارتجاع داخلی و استعمار زد. با نگاهی به محتوای برنامه مبارزاتی جبهه آزادی و مقایسه آن با برنامه و شعارهای حزب در آن زمان، به‌خوبی می‌توان اثر مُهر پیکار و ابتکار های حزب توده ایران در این جبهه ائتلافی مشاهده کرد. از دیگر اقدامات حزب توده ایران برای اتحاد عمل میان نیروهای سیاسی مختلف باید به ”جبهه موتلفه احزاب آزادی‌خواه“ که در خرداد ماه سال ۱۲۳۵حزب توده ایران با انتشار دعوت‌نامه پیش‌نهاد آن را مطرح کرده بود، انگشت گذاشت. در این دعوت‌نامه ضمن اشاره به شرایط فلاکت باری که مردم ایران و به‌ویژه کارگران و زحمت‌کشان در آن به‌سر می‌برند، و هم‌چنین وجود خطر تهدید استقلال ملی آمده بود: ”در مقابل چنین اوضاعی که حیات سیاسی و استقلال واقعی میهن ما را تهدید می‌ند، وظیفه هر ایرانی باشرف و میهن‌پرست، هر حزب و جمعیت آزادی‌خواه این است که بدون توجه به مسائل طبقاتی، مناقشات حزبی و سیاسی برای نجات ایران عزیز از هیچ‌گونه فداکاری مضایقه نکند و زمینه یک اتحاد وسیع و نیرومند از کلیه ملیون و میهن‌پرستان حقیقی را فراهم نماید.“ اولین حزبی که به این دعوت حزب توده ایران پاسخ مثبت داد، حزب ایران بود. رفته رفته احزاب دیگر به جبهه موتلقه احزاب آزادی‌خواه پیوستند و این ائتلاف واحد را که بر سر موارد مشخصی تشکیل شده بود، تقویت کردند. در جریان اوج جنبش‌ها دموکراتیک در نقاط مختلف ایران از جمله در آذربایجان و کردستان و پیوستن دو حزب ملی به جبهه موتلفه احزاب آزادی‌خواه، نقش این جبهه واحد و پیکارهای مشترک آن اوج و جان تازه‌ای گرفت. از دیگر احزاب عضو این ائتلاف بزرگ می‌توان از این نیروها نام برد: حزب آزادی، حزب سوسیالیت، حزب جنگل، جمعیت مختلط ملی (که سازمانی بود با پایگاه دهقانی). متاسفانه حیات این ائتلاف دیری نپاید و درحالی که طی این مدت با دسیسه‌های متعدد ارتجاع و کارزار تبلیغاتی استعمار روبرو بود. در آذرماه ۱۳۲۵ در کنار سرکوب جنبش‌های ملی در آذربایجان و کردستان توسط ارتجاع نیروهای ملی و دموکراتیک نیز مورد حمله قرار گرفتند. به دنبال این حوادث و سرکوب شدید احزاب شرکت کننده در جبهه موتلف احزاب آزادی‌خواه، و متفرق شدن آن‌ها این جبهه عملاً از هم پاشید. با این حال متعاقب سرکوب نهضت، شکست و افت جنبش زمان زیادی به درازا نکشید، و احزاب و گروهای سیاسی از جمله حزب توده ایران مجدداً فعالیت شدید سیاسی خود را از سر گرفتند. در این مقطع که ارتجاع قصد داشت تحت حمایت استعمار، پایه‌های دیکتاتوری خود را محکم کرده و می‌خواست همه آزادی‌های نسبی دموکراتیک به‌دست آمده پس از شهریور بیست را باز پس گیرد، زنگ خطر برای همه نیروهای دمکرات و مترقی به‌صدا درآمد و ضرورت مبارزه مشترک برای مقابله با این اقدامات به شعار روز بدل شد. در این میان علاوه بر احزاب و گروه‌ها، مطبوعات مستقل و آزادی‌خواه نیز زیر فشار هیئت حاکمه قرار داشت. حزب توده ایران که از این خطر آگاه بود با طرح شعار ”همه با هم برای دفاع از مشروطیت و قانون اساسی“ همه نیروها و شخصیت‌ها و مدیران مطبوعات مستقل و مبارزه را به گردهم فرا خواند. این فراخوان مورد استقبال بی‌نظیر همه نیروهایی قرار گرفت که در گذشته نه چندان دور استبداد سیاه رضا خانی را تجربه کرده بودند. چنین بود که پایه‌های تشکیل ”جبهه مطبوعات ضد دیکتاتوری“ ریخته شد. در این جبهه، نزدیک به پنجاه روزنامه و نشریه عضویت داشتند و همه توان تبلیغاتی خود را در راه مبارزه با دیکتاتوری و ارتجاع به‌کار می‌بستند. ”جبهه مطبوعات ضد دیکتاتوری“ در یک بیانیه مطبوعاتی، با اشاره به دوره‌های دیکتاتوری در گذشته، هدف از تاسیس خود را چنین اعلام کرده بود: ”ما امضاء کنندگان – ارباب جراید و سردبیران روزنامه‌ها – با حفظ عقید و مسالک متفاوت خویش به منظور جلوگیری از دیکتاتوری، یک جبهه مطبوعاتی به‌نام ”جبهه مطبوعات ضد دیکتاتوری“ به‌وجودآورده‌ایم… ما اینک بنابر وظیفه نامه‌نگاری خویش به ملت ایران اعلام خطر می‌کنیم که دشمنان ایران برای دیکتاتوری جدید زمینه‌چنینی می‌کنند و اگر رشد ملت ایران و هشیاری و بیداری آزادیخواهان نباشد زود است که ظلمت وحشت‌زای خودکامی ایران را فراگیرد…“
هم‌چنین در ارتباط با پیکار حزب توده ایران، برای تشکیل ائتلاف‌ها و جبهه‌های سیاسی متشکل از احزاب، گروها و شخصیت‌ها، باید به فعالیت عظیم حزب توده ایران در پیکار طبقاتی و ایجاد تشکل‌های مستقل کارگران و دهقانان نیز، هر چند کوتاه اشاره کرد. مبارزه حزب ما در این عرصه هم در تاریخ معاصر، جایگاه بی‌سابقه و درخشانی دارد. حزب توده ایران پابه پای همکاری و اتحاد عمل با دیگر نیروهای سیاسی، سازمان‌دهی و آگاهی بخشی در میان طبقات و اقشار مختلف را سر لوحه فعالیت‌های خود قرار داد. در این میان فعالیت در میان کارگران و دهقانان از اهمیت فراوانی برخوردار بود. ثمره این فعالیت‌های آگاهی بخش تشکیل دو تشکل بزرگ یکی کارگری و دیگری دهقانی در سراسر ایران بود، که جا دارد به دلیل اهمیت آن‌ها در مبارزات بعدی جنبش مردم ایران، هرچند به اختصار هم که شده بدان‌ها اشاره شود. حزب توده ایران به‌مثابه یک حزب چپ و جانبدار در جامعه از همان بدو تاسیس توجه جدی خود را به طبقه کارگر معطوف داشت. حزب با تمام نیرو به فعالیت در میان کارگران پرداخت و در این زمینه ابتکار عمل را به‌دست گرفت. در فاصله کوتاهی در مناطق بزرگ کارگری کشور اتحادیه‌های کارگری تشکیل گردید، با هدایت و رهبری حزب توده ایران، اتحادیه‌های مختلف کارگری با وحدت خود سازمان صنفی واحدی را ایجاد کردند. نام این سازمان صنفی ”شورای متحده مرکزی کارگران و زحمت‌کشان ایران“ بود که در اردیبهشت ۱۳۲۳ با به حیات گذاشت و پس از چندی هزاران کارگران میهن را به زیر پرچم خود گرد آورده و مبارزه مشترک آن‌ها را سازمان‌دهی می‌کرد. برای نشان دادن اهمیت نقش شورای متحده مرکزی کارگران و زحمت‌کشان ایران، کافی است که فقط اشاره شود، که هنوز یک‌سال از تشکیل آن نگذشته بود که ۱۸۰هزار کارگر به عضویت آن درآمدند. سه سال بعد، نود و پنج درصد از کارگران در سراسر ایران در پوشش شورای متحده مرکزی قرار داشتند. این امر یک واقعه بسیار بزرگ در تاریخ جنبش کارگری ما محسوب می‌شود. به‌گونه‌ای که هنوز پس از گذشت ده‌ها سال دست‌آوردهای شورای متحده و رهبران سندیکالیست آن در خاطره تاریخی مبارزات کارگران زنده است. در کنار این تشکل واحد کارگری باید به ایجاد اتحادیه دهقانی به ابتکار حزب توده ایران اشاره کرد که در مرداد ماه ۱۳۲۳در اقصی نقاط میهن ما شکل گرفت. اتحادیه دهقانی اولین و یگانه‌ترین سازمان سراسری دهقانان ایران محسوب می‌شود. در فاصله کوتاهی هزاران دهقان به عضویت این اتحادیه درآمدند. دست‌آوردهای این اتحادیه برای جنبش دهقانی پُر اهمیت بود. از این جمله است: طرح شعار اصلاحات ارضی آن‌هم در دوره‌ای که نظام ارباب و رعیّتی حاصلی جز فلاکت برای توده‌ای محروم دهقان و خانواده‌ای آنان نداشت. اجرای نسبی اصلاحات ارضی در برخی مناطق که در سایه مبارزه دهقانان تحت هدایت اتحادیه دهقانی صورت پذیرفت. هم‌چنین نبرد علیه بیگاری و حذف سیورسات و تخفیف پانزده درصدی بهره مالکانه و غیره. این برای نخستین بار بود که توده‌های دهقانی در صف واحدی با اتحاد و مبارزه خود، سرنوشت خود را رقم می‌زدند.
این نمونه‌های تاریخی از اتحاد عمل که از همان سال‌های نخست دهه بیست شروع شد و تا سال ۱۳۲۷ یعنی واقعه سوء قصد به شاه و توطئه سرکوب حزب ادامه داشت، به‌خوبی نشان دهنده سیاست اصولی و پی گیرانه حزب توده ایران در راه وحدت عمل و مبارزه مشترک بین نیروها و احزاب با دیدگاههای متفاوت ولی با شعارهای مشترک و خواسته‌های واحد است. باید به این نمونه‌های تاریخی که ما در این‌جا به قصد یادآوری و بزرگداشت شصت‌و‌پنجمین سالگرد حزب به اختصار یادآوری کردیم، به تلاش‌های حزب در سال‌های پس از کودتای ۲۸ مرداد و سیطره دیکتاتوری، در جهت اتحاد نیروها تا آستانه انقلاب بهمن ۱۳۵۷اشاره گردد. در سال ۱۳۵۴ حزب ما با بررسی و تحلیل علمی جامعه شعار ”سرنگون باد رژیم استبدادی شاه“ را مطرح کرد و هدف همه نیروهای میهن‌پرست و آزادی‌خواه را دست‌یابی و استقرار ”جمهوری ملی و دموکراتیک“ بیان کرد. حزب شرط موفقیت در مبارزه علیه استبداد شاهی و استقرار جمهوری ملی- دموکراتیک را در گرو تشکیل جبهه واحدی از همه نیروهای دموکراتیک تشخیص داده بود. پیش‌نهاد مشخص خود حزب نیز که در برنامه جدید آن تصریح شده بود، ایجاد ”جبهه ضد دیکتاتوری“ بود. بعد از پیروزی انقلاب نیز مبارزه حزب ما برای تشکیل جبهه واحد با برنامه‌ها و شعارهای مشخص تحت نام ”جبهه واحد مردم“ و بعدها ”کوشش برای تشکیل ”جبهه متحد خلق“ ادامه داشته است. تجربه ده‌ها ساله حزب ما در امر مبارزه مشترک نیروها در یک جبهه واحد دارای فراز و نشیب‌هایی بوده است. ما در این راه هم شاهد موفقیت‌های بزرگ و هم شکست‌هایی را از سر گذرانده‌ایم. شکی نیست که یکی از عوامل اصلی این‌گونه شکست‌ها وجود دیرسال استبداد و ارتجاع در میهن ما بوده است. ارتجاع و امپریالیسم گاه توانسته‌اند با استفاده از کاربرد همه اشکال از جنگ روانی- تبلیغاتی گرفته تا سرکوب خونین، به نفاق و پراکندگی نیروها ادامه دهند. با این حال آن درس تاریخی که باید از تجارب گذشته گرفته شود، این است که آن‌زمان که همه نیروهای مردمی و پیشرو به مبارزه در جبهه واحدی روی‌آورده‌اند، مردم و میهن ما شاهد پیروزی‌های بزرگی بوده‌اند.
طرح‌ها و ابتکارات حزب توده ایران درباره اتحادها در سال‌های اخیر
در طی سال‌های گذشته نیز که مردم میهن ما از ستم ناشی از ادامه حیات رژیم ارتجاعی ”ولایت فقیه“ رنج می‌برند. طرح‌ها و پیشن‌نهادهای گوناگونی از سوی احزاب و سازمان‌ها مختلف برای غلبه کردن از بحران موجود ارایه شده است. برخی از این طرح‌ها و دیدگاهها حتا در صحنه عمل نیز تجربه شده‌اند. حزب توده ایران نیز کوشش کرده است تا به سهم خود در این بحث‌ها حضور داشته و نقطه‌نظرات خود را در چهارچوب طرح‌های مشخصی در اختیار افکار عمومی قرار دهد. در این زمینه علاوه بر فعالیت دایمی حزب در مطبوعات و ارگان‌های انتشاراتی، حزب توده ایران از بعد از کنگره سوم پیرامون سیاست اتحادها دست به انتشار طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی زده است. در این مورد می‌توان به انتشار منشور آزادی و هم‌چنین پیش‌نهاد حزب برای تشکیل جبهه واحد ضد دیکتاتوری و تصویب آن در برنامه راهنمای حزب در کنگره‌های گذشته مورد تاکید قرار داد.
برای نمونه در برنامه مصوب کنگره پنجم حزب که در مهرماه ۱۳۸۲ برگزار شد، چنین آمده است: ”حزب توده ایران مدت‌هاست که برای برچیدن بساط استبداد قرون‌وسطایی و برقراری آزادی‌های دموکراتیک بر ضرورت وحدت و همکاری و همیاری نیروهای مترقی و آزادی‌خواه کشور، برای ایجاد یک جبهه واحد در برابر استبداد پا فشاری کرده است. چنین جبهه‌ای از نظر طبقاتی، می‌باید دربرگیرنده نمایندگان کارگران، زحمت‌کشان شهر و روستا، خرده‌بورژوازی، اقشار میانی و سرمایه‌داری ملی ایران، باشد. از آن‌جایی که نخستین و مهم‌ترین وظیفه چنین جبهه‌ای، برچیدن بساط حاکمیت رژیم استبدادی است، مهم‌ترین خصلت آن نیز، ضد دیکتاتوری بودن آن است. حزب توده ایران برنامه مورد نظر خود را برای تشکیل جبهه واحد ضد دیکتاتوری با تمامی نیروهای مترقی و آزادی‌خواه کشور، به شکل پیش‌نهاد در میان می‌گذارد.“ پیش‌نهادهای مشخص حزب در این زمینه در دو بخش زیر عناوین: ترکیب و ساختار جبهه و برنامه و اهداف جبهه به تفصیل در برنامه حزب آمده است. این طرح تا کنون چراغ راهنمای ارگان‌های تبلیغاتی حزب در عرصه سیاست اتحاد ها بوده و هست. ما همواره تاکید کرده‌ایم که از دیدگاه ما: جبهه واحد ضد دیکتاتوری، شامل همه احزاب، سازمان‌ها، نیروها و شخصیت‌های مترقی و آزادی‌خواه کشور می‌گردد که در راه برچیدن بساط استبداد رژیم ولاّیت فقیه مبارزه می‌کنند و هدفشان استقرار آزادی، استقلال، صلح و عدالت اجتماعی است. جبهه واحد ضد دیکتاتوری به باور ما همان ستاد مشترک توده‌های مردم برای مبارزه با استبداد و دیکتاتوری حاکم است.
این درک و دیدگاه حزب ما طبعاً با اقدامات فردی و هیجانی که در طی سالیان اخیر موج‌وار و پست‌سرهم با نام‌های مختلفی آمده و رفته‌اند تفاوت جدی دارد. ما از ایجاد جبهه واحد از نیروها و احزاب به عنوان نمایندگان طبقات و اقشار اجتماعی درک دیگری داریم و آن را جمع امضاء‌های فردی نمی‌دانیم حتی تجربه اصلاح‌طلبان در ده سال گذشته که در واقع گاه مواضع کلیدی در دولت و مجلس را نیز در دست داشتند، به‌وضوح نشان داد که تنها آن جبهه‌ای که با معیار‌های دموکراتیک و با شرکت نیروهای مختلف – بدون طرح خودی و غیرخودی- تشکیل شده باشد و تکیه آن بر نیروی مردمی باشد، می‌تواند به موفقیت دست پیدا کند. پایان کار اصلاح‌طلبان حکومتی و عقب راندن آن‌ها از دولت و مجلس توسط نیروهای تمامیت خواه به باور ما دارای پیام مشخصی و درس‌آموز است. بنابر این ایجاد و پیشبرد یک اتحاد وسیع و تشکیل جبهه واحد نمی‌تواند حاصل ابتکارات فردی و طرح‌های نمایشی باشد. این جبهه باید بر اساس اعتماد متقابل در پای میز مذاکره و توافق میان نیروهای سیاسی جامعه باشد. ما در این موارد نظرات خود را همواره بیان کرده‌ایم.
البته در این میان جای بسی خوش‌بختی است که واقعیت‌های جامعه موضوع همکاری و همیاری و ضرورت اتحاد نیروها را به موضوع روز تبدیل کرده است. خوش‌بختانه همه نیروهای جدی و مسئول میهن ما دارای نظرات معینی هرچند گاه متفاوت از هم هستند. به اعتقاد ما مهم همانا احساس ضرورت و نیاز است. این اولین قدم در راه برطرف کردن پراکندگی و کوشش برای پیدا کردن طرق و راه‌های گفت‌و‌گو و مذاکره است.
نتیجه: اتحاد، تنها ضامن پیروزی است
موضوع اتحاد نیروهای آزادی‌خواه و مترقی هم اکنون به یکی از مهم‌ترین ضرورت‌های مبارزه مردم میهن ما تبدیل شده است. طرح این شعار و خواسته اصولی به‌خصوص پس از شکست اصلاح‌طبان و ناکام ماندن وعده‌های آنان از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. اکنون همه نیروها، احزاب و سازمان‌های میهن‌دوست و ترقی‌خواه بر این اعتقاد هستند که تنها در سایه مبارزه مشترک و همگامی است که می‌توان به مصاف ارتجاع رفته و آن را به عقب نشینی وا داشت.
به همین‌خاطر حزب توده ایران در آخرین نشست وسیع خود یعنی کنگره پنجم با انتشار پیامی خطاب به احزاب و سازمان‌های ملی و آزادی‌خواه کشور، اعلام کرد: ”حزب ما پراکندگی در صفوف نیروهای آزادی‌خواه و عدم همکاری در طیف وسیع نیروهای مخالف رژیم ولایت فقیه را یکی از عمده‌ترین نارسایی‌های جنبش می‌داند که متاسفانه هم‌چنان ادامه دارد… حزب توده ایران بر این باور است که، مشکل تاریخی عدم اتحاد، همکاری و تبادل نظر نیروهای سیاسی موجب آن شده است که هر تحول مثبتی در اوضاع سیاسی کشور نهایتاً نافرجام بماند. تاریخ معاصر میهن‌ما، از انقلاب مشروطه تا به امروز گواه این واقعیت است که جنبش‌های مردمی عمدتاً به دلیل تفرقه نیروهای سیاسی، در پی استقرار مجدد دیکتاتوری و ریختن خون آزادیخواهان به ناکامی انجامیده است.“
در نتیجه برای پاسخ به این نیاز، باید با کنار گذاشتن هرنوع پیش‌داوری و گروه‌گرایی فرقه‌گرایانه به نیاز جامعه مبنی بر ایجاد یک اتحاد وسیع حول عمده‌ترین شعارهای و خواسته‌های عمومی پاسخ مثبت داد. این یک نیاز تاریخی و یک وظیفه تاخیر ناپذیر ملی است. یاید همه میهن‌پرستان و آزادیخواهان ایران هرچه زودتر به این مهم دست بزنند. حزب توده ایران آمادگی خود را در این زمینه اعلام کرده و حاضر است در این باره به تبادل نظر و گفت‌و‌گو بپردازد. این گفت‌و‌گوها باید بدون پیش‌شرط و پیش‌دواری و تحمیل نطر و تنها برپایه توافق‌های دو جانبه یا چند جانبه باشد. حزب ما به موقع خود با انتشار طرح جبهه واحد ضد دیکتاتوری پیش‌نهادهای مشخص خود را از دیدگاه خود بیان کرده است. ما آماده شنیدن نظرات و پیش‌نهادات سایر نیروها و احزاب و سازمان‌های سیاسی دیگر هستیم. تنها معیار ما در این رابطه همانا منافع و خواسته‌های مردم و میهن است. خواسته‌ها و منافعی که به باور ما در شعار عام استقلال، آزادی و عدالت اجتماعی بروز پیدا کرده است.
***
منابع و ماخذها:
مجموعه اسناد پنجمین کنگره حزب توده ایران ”کنگره ارانی“. مهرماه ۱۳۸۲
اسناد و دیدگاهها: حزب توده ایران از آغاز پیدایی تا انقلاب بهمن ۱۳۵۷
برنامه مصوب پلنوم پانزدهم حزب توده ایران. ۱۳۵۴
اسناد کنگره چهارم حزب توده ایران.
”سیاست“ روزنامه یومیه ارگان حزب توده ایران در سال ۱۳۲۰
شماره‌های مختلف مجله ”دنیا“ ارگان تئوریک-سیاسی حزب توده ایران.
