بن بست درسازمان تجارت جهانی

گفتگو های ژنو که نمایندگان 153 کشور عضو سازمان تجارت جهانی درآن حضور داشتند به شکست انجامید واین نهاد که درکنار صندوق بین المللی پول و بانک جهانی یکی از سه رکن اساسی نظم نوین جهانی و روند جهانی شدن را تشکیل می دهد با یک بن بست واقعی روبرو گردید.

مذاکرات ژنو، ادامه گفتگوهای سال 2001 شهر دوحه بود که بسیاری از انحصار های فراملی و دولت های امپریالیستی امیدوار بودند دراین دور مذاکرات نظرات خود را به کشورهایی همانند چین، هند وبرزیل دیکته کرده وتوافق مورد نظر خود را به همه کشورهای درحال رشد تحمیل کنند درسال 2001 میلادی سازمان تجارت جهانی درکنفرانس دوحه نتوانست به یک توافق و هماهنگی درباره میزان یارانه ها و تعرفه کالاهای وارداتی دست یابد و به دنبال این مسئله، قرار شد مذاکرات درخصوص موارد فوق ادامه یابد. اینک پس از 7 سال باردیگر سازمان تجارت جهانی با شکست روبرو و دربن بست قرار گرفته است که بسیاری از کارشناسان بانک جهانی و صندوق بین المللی پول با توجه به بحران اقتصادی موجود درجهان این شکست را برای ”اقتصاد بازار آزاد“ و ”تجارت جهانی“ و ”آزادی تجارت“ خطرناک ارزیابی می کنند.
بن بست درمذاکرات ژنو به گفته آقای پاسکال لامی دبیرکل سازمان تجارت جهانی:“ هرگونه امید برای دست یابی به بازار های بیشتر و رقابتی، کاهش و حذف یارانه ها و تقویت نظام آزادی تجارت جهانی را به یاس تبدیل کرد.“
به علاوه پیترمندلسون، نماینده ارشد اتحادیه اروپا، درگفتگو های ژنو، روند مذاکرات و شکست آن را به مراسم تدفین تجارت آزاد تشبیه کرد و موضع کشورهایی چون چین، هند، آرژانتین و شماری از کشورهای آفریقا و آمریکای لاتین در رابطه حذف یارانه های مواد غذایی و تولیدات کشاورزی را به باد انتقاد گرفت و آن را محکوم ساخت. طی 9 روزی که مذاکرات ژنو جریان داشت آمریکا، اتحادیه اروپا، کانادا و استرالیا فشار طاقت فرسایی را به چین و هند وارد ساختند که بتوانند نظر موافق این دو کشور درخصوص حذف یارانه ها و تعرفه های گمرکی را به دست بیاورند. اما این دو کشور در مواضع خود ایستاده و از امضا توافق با آمریکا و اتحادیه اروپا امتناع کردند. پس از اعلام شکست مذاکرات، نماینده آمریکا، کشورهای چین و هند را متهم کرد، با گشایش بازارهای خود به روی محصولات صنعتی و کشاورزی غرب مخالف بوده و قواعد سازمان تجارت جهانی را رعایت نمی کنند. نماینده آمریکا با صراحت یادآور شد:“سیاست کشورهای درحال رشد به خصوص چین و هند بسیار نگران کننده و غیر مسئولانه است.“
درسازمان تجارت جهانی ایالات متحده آمریکا، اعضای اتحادیه اروپا، کانادا، ژاپن واسترالیا با صراحت ضمن درخواست حذف سیاست های حمایتی در کشورهای آسیا، آفریقا وآمریکای لاتین خود تمایلی به حذف برنامه حمایتی و یارانه های هنگفت به ویژه دربخش کشاورزی ندارند و همین امر با مقاومت هند، چین و تعداد دیگری از کشورها روبرو گردیده است. درحقیقت کشورهای سرمایه داری بیشرفته می کوشند از طریق سازمان تجارت جهانی و تحمیل نظرات و خواست های خود درآن سرکردگی خویش را بر جهان اعمال نمایند. درجریان مذاکرات ژنو، نمایندگان آمریکا واتحادیه اروپا پیشنهاد کرده بودند درمقابل حذف یارانه ها و تعرفه های گمرکی به ویژه درچین و هند، سقف یارانه های پرداختی خود را دربخش کشاورزی تا مرز 50 درصد کاهش دهند، این پیشنهاد نمی توانست مورد قبول واقع شود، زیرا حتی با کاهش 50 درصدی بطور مثال میزان یارانه های پرداختی دولت آمریکا به بخش کشاورزی این کشوربه بیش از 15 میلیارد دلار می رسد. آمریکا درسال 2007میلادی فقط در چند رشته مانند پنبه و ذرت یارانه ای به مبلغ 9 میلیارد دلار به بخش کشاورزی خود پرداخت کرده است تا قدرت رقابت محصولات و فرآورده های کشاورزی آمریکایی دربازار جهانی حفظ و تقویت شود.
و این درحالیست که آمریکا و اتحادیه اروپا چند کشور فقیر افریقایی نظیر بورکینافاسو، مالی، چاد و بنین را تحت فشار قرار داده اند تا سیاست های حمایتی از کشاورزان خود را قطع کنند، پرداخت وام از سوی بانک جهانی به این کشورها نیز منوط به پذیرش درخواست سازمان تجارت جهانی و حذف یارانه ها است.
کشورهای امپریالیستی با توجه به مقاومت کشورهای درحال رشد و به ویژه چین و هند دست به اقدامات متعددی زده اند. شکایت برخی کشورها مانند کانادا و اتحادیه اروپا از چین به این دلیل که دولت چین با سرعت کافی بازارهای خود را به روی کالاهای غربی نمی گشاید و به مانع تراشی می پردازد و یا اقدام خصمانه اتحادیه اروپا دراعمال محدودیت های گسترده به برخی کالاهای چینی از جمله محصولات نساجی وکفش که راه این محصولات را به بازارهای اتحادیه اروپا بسته است، ازاین سلسله سیاست های برتری طلبانه امپریالیسم محسوب می گردد، نکته ظریف دراعمال فشار امپریالیسم به کشورهای درحال رشد و به ویژه جمهوری خلق چین، عبارت است از اینکه هرگاه روند مناسبات بازرگانی و اقتصادی درچارچوب سازمان تجارت جهانی با مشکل و یا درحقیقت با مقاومت و ایستادگی چین روبرو می شود. مسئله حمایت از“حقوق بشر“و ”نقض حقوق بشر“ توسط دولت چین درصدر مسایل قرار گرفته و پیرامون آن تبلیغ می شود. ”حقوق بشر“ ادعایی آمریکا و اتحادیه اروپا درخدمت اعمال سیاست های اقتصادی و بازرگانی این کشورها است. نمونه گویای این روش اقدام اتحادیه اروپا درماه گذشته یعنی درآستانه مذاکرات ژنو بود. آمریکا و متحدانش با علم به اینکه چین با چه مواضعی دراین مذاکرات شرکت خواهد کرد برای تحت فشار قراردادن این کشور نخست توسط اتحادیه اروپا شکایتی مبنی بر“رفتا غیرسازنده“چین دراعمال محدودیت برفعالیت های خارجی دراین کشور تهیه کردند و سپس تبلیغات پرسروصدایی به نام“نقض حقوق بشر“ توسط دولت چین درصدر اخبار رسانه های همگانی قرار گرفت. این اقدامات برای آن صورت گرفت که چین را وادار به عقب نشینی درمذاکرات ژنو کنند و به بن بست درسازمان تجارت جهانی پایان بخشند.
به هر روی اکنون مذاکرات سازمان تجارت جهانی درعمده ترین محورهای خود مانند آزادسازی تجارت، حذف یارانه ها، آزادسازی اقتصادی و جزاینها با شکست روبرو گردیده و برپایه برخی ارزیابی ها، بن بست کنونی می تواند تاثیر مستقیم برصادرات امپریالیسم آمریکا و تضعیف بیشتر ارزش دلار درتجارت جهانی داشته باشد. بعلاوه مسئولان صندوق بین المللی پول و بانک جهانی با ابراز تاسف از شکست در مذاکرات ژنو اعلام داشتند، این دو نهاد درمقابل تمایل کشورهای درحال رشد و درراس آنها چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی به ایجاد پیمان های منطقه ای و گسترش بازرگانی درچارچوب این پیمان ها ایستادگی کرده وبسود آزاد سازی تجارت جهانی به فعالیت های خود ادامه خواهد داد. معاون مدیرکل صندوق بین المللی پول دراین زمینه با اشاره به مواضع هند و آفریقای جنوبی درمخالفت با هجوم کالاهای امریکا و اتحادیه اروپا به بازار های جهان ضمن انتقاد از این مواضع، سیاست هند را غیر قابل قبول دانست و گفت ثبات اقتصادی جهان به آزادی سازی هر چه بیشتر تجارت و آزادی دادوستد بستگی دارد!!!
تاسف و خشم نهادهایی چون صندوق بین المللی پول و بانک جهانی بی دلیل نیست، بن بست کنونی درسازمان تجارت جهانی دراوضاعی پدید آمده که بحران اقتصادی-اجتماعی قدرت های امپریالیستی جهان را با چالش های جدی روبرو ساخته است. بحران اقتصادی آمریکا شدیدترین بحران دردهه های اخیر ارزیابی شده و برون رفت از آن به گفته سران بانک جهانی نیاز به زمانی طولانی دارد. نرخ بیکاری درآلمان یعنی قدرتمندترین اقتصاد اتحادیه اروپا طی ماه گذشته به 8/7درصد رسید و میزان نرخ تورم رکورد 3/4درصد را شکست. کاهش قدرت خرید مردم درایتالیا، فرانسه، دانمارک، آلمان و اسپانیا سبب تنش های اجتماعی شده است. درژاپن که یکی از قطب های جهان سرمایه داری است، برای نخستین بار طی سال های اخیر وزارت بازرگانی این کشور از کاهش چشمگیر تولیدات صنعتی ابراز نگرانی کرد.
شرکت های تویوتا، هوندا وسونی از اخراج های گسترده به دلیل وضعیت وخیم مالی خبر می دهند. رشد قیمت مواد غذایی بنابه اعتراف مسئولان بانک جهانی 100 میلیون نفر را به جمعیت فقرا درجهان افزوده است. رییس صندوق بین المللی پول درتاریخ 12 آوریل سال جاری میلادی با صراحت خاطر نشان ساخته بود با افزایش گرسنگی روند اقتصاد جهان درحال مختل شدن است! درچنین اوضاعی پرواضح است که نهادهایی چون بانک جهانی خواستار تقویت آمریکا واتحادیه اروپا و ژاپن شوند. بنابه آماری که چندی پیش برخی مطبوعات فرانسه از جمله لوموند دیپلماتیک منتشر ساختند. کشورهای بزرگ صادرکننده محصولات کشاورزی بیشترین سود را از تورم جهانی و افزایش قیمت ها کسب کرده و می کنند. درراس این کشورها آمریکا قرار دارد که درسال 2007درآمد صادرات کشاورزی آن بالغ 85 بر میلیارد دلار بود و وزارت کشاورزی آمریکا برآورد کرده درسال 2008، این درآمد حداقل 5 /1برابر افزایش خواهد یافت.
درفرانسه سود شرکت های واسطه ای که خود را کمتر در معرض نمایش می گذارند و به تجارت غله اشتغال دارند سربه میلیاردها یورو می زند. سال ها پیش، دراواسط دهه نود سده بیستم در سال 1995 سرمایه داری که تاریخ را پایان یافته معرفی می کرد، هنگام تاسیس سازمان تجارت جهانی و جایگزینی آن با گات (توافق نامه عمومی درباره تعرفه های گمرکی و بازرگانی) از زبان مسئولان صندوق بین المللی پول و بانک جهانی اعلام کرده و قول داده بود با افزایش گردش کالا و آزاد سازی و خصوصی سازی اقتصاد و آزاد سازی تجارت جهانی و حذف مقررات و قوانین دست و پا گیر چون تعرفه های گمرکی و یارانه های حمایتی، فقر و گرسنگی درجهان ریشه کن خواهد شد! اما تصویر جهان امروز درست عکس این را ثابت می کند. بشریت امروز درچارچوب جهانی شدن در فقر و گرسنگی دست و پا می زند و هرگز ناامنی، جنگ، فقر و گرسنگی و تجاوز طلبی تا به این اندازه رشد و گسترش نداشته است. بن بست کنونی درسازمان تجارت جهانی دقیقا به علت چنین عواملی است!