کشورهای“گروه بیست“ و تلاش برای جلوگیری از جنگ ارزی!

پنجمین اجلاس “گروه بیست“، قدرتمندترین اقتصادهای جهان، در روز های ۲۰ و ۲۱ (۱۱ و ۱۲ نوامبر)، در شرایطی در سئول، پایتخت کره جنوبی، برگزار شد که نشانه های جدی یی از وخامت بحران جهانی کنونی آشکار شده است. در هفته گذشته خبر ورشکستگی کامل اقتصاد ایرلند، که تا دو سال پیش به عنوان یک نمونه موفق از عملکرد اقتصاد نولیبرالیستی ارائه می شد، و ضرورت مداخله اتحادیه اروپا برای جلوگیری از سقوط آن، عنوان اصلی روزنامه های جهان بود. در این اجلاس، کشورهای عضو ”گروه هفت“ کشور عمده سرمایه داری جهان به همراه روسیه، و همچنین تعدادی از کشورهای در حال توسعه مانند چین، هند، کره، برزیل، آفریقای جنوبی، که اقتصادهای قدرتمندی دارند، برای چاره جویی هماهنگ به منظور رویارویی با بحران مالی و اقتصادی، شرکت داشتند. اجلاس ”گروه بیست“ در سال ۲۰۰۸ برای غلبه بر پیامدهای بحران بی سابقه اقتصادی و مالی و جلوگیری از همه جانبه شدن رکود اقتصادی و سقوط سیستم بانکی جهانی فراخوانده شد، و در سال های پیش تر، در واشنگتن، پیتسبورگ و لندن برگزار شده است.
آنچه که در طول دو سال گذشته در رابطه با بحث های اجلاس ”گروه بیست“ به مرور مشخص تر شده اینست که، به دلیل ماهیت ذاتیِ سرمایه داری عمده کشورهای شرکت کننده در آن پنانسیل اتخاذ پیش بُرد سیاست های دردآور هماهنگ کننده را ندارند، بلکه سعی دارند که بر پایه به زیر کشاندن اقتصاد های رقیب خود را از مخمصه بیرون بکشند. اختلاف رشد یابنده بین موضع گیری های ابالات متحده و متحدان اصلی اروپائی آن از یک سو، و دولت چین از سوی دیگر، یکی از مظاهر چینین وضعی است. یک مشخصه بارز بحث های اجلاس سئول، اختلاف نظر میان دو قدرت اقتصادی برتر جهان، یعنی چین و ایالات متحده، در رابطه با راه حل برای غلبه بر پیامدهای مهلک بحران کنونی، سیاست های ارزی و نظم نوین اقتصادی آتی جهان بود. ایالات متحده و کشورهای سرمایه داری می کوشند تا بار کمرشکن بحران را به دوش کشورهای درحال توسعه و اقتصادهای با رشد بالا نظیر چین، هند، برزیل، روسیه و ویتنام بگذارند. در این راستا، ایالات متحده در ادامه کارزار چند ساله اخیر خود خواهان افزایش ارزش ”یوآن“، واحد پول چین، است و مدعی است که چین با پائین نگهداشتن مصنوعی ارزش ”یوآن“ سعی در حفظ سطح بالای صادرات اقتصادی خود دارد. ایالات متحده در سال های اخیر نزدیک به ۲ تریلیون دلار کسری موازنه تجاری با چین داشته است، که در صورت تصمیم دولت چین به بیرون کشیدن این حجم بالای دلار، ثبات اقتصادی این کشور ( آمریکا)می تواند مورد تهدید قرارگیرد. چین در مقابل، اخیراٌ از تصمیم غیر مسئولانه دولت آمریکا به چاپ و پخش ۶۰۰ میلیارد دلار در بازار و اثرات منفی آن بر ارزش برابری دلار که نتیجه منطقی آن جذاب تر کردن کالاهای صادراتی ساخت آمریکا ست، نارضایتی خود را ابراز کرده است. بحث های اجلاس ”گروه بیست“ این حقیقت را که قدرت اقتصادی ایالات متحده و متحدان آن روز به روز بیشتر تحت الشعاع نرخ رشدهای بالای اقتصادی کشورهائی نظیر چین، هند، روسیه، برزیل و ویتنام قرار می گیرد را به نمایش گذاشت. اجلاس سئول به وضوح از یک سو ضعف ذاتی سیستم سرمایه داری و از سوی دیگر بحران زاییِ ذاتی آن را آشکار کرد. اجلاس ”گروه بیست“ از کارزار ایالات متحده برای وادار کردن چین به افزایش نرخ واحد پول خود حمایت نکرد، و از این طریق کاهش نفوذ بین المللی دولت مقروض واشنگتن را به طورچشمگیری فاش کرد. یک خبرگزاری اروپایی در این رابطه اشاره کرد : ”رئيس جمهوری چین، هو جین تائو، گفت که کشور او فشار خارجی را در جهت تغییر سیاست های خود نمی پذیرد.“
هو جین تائو در جریان بحث های اجلاس اظهار داشت که، بهبود شرایط اقتصادی [ پس از بحران کنونی] یکدست و باثبات نیست، و کسری بودجه باعث ایجاد عدم اطمینان به آینده می شود. وی اضافه کرد:“وضعیت اشتغال در کشورهای توسعه یافته اسف بار است و اقتصادهای نو در حال رشد با فشارهای تورمی و متزلزل بودن قیمت سهام روبه رو هستند.“ رئیس جمهوری چین، بر پایه موقعیت ممتاز اقتصادی این کشور اعلام داشت که، اجلاس سئول در مورد ادامه تقویت روند هماهنگی سیاست های کلان اقتصادی در بین کشورهای جهان، در رابطه با به پیش راندن اصلاحات در نظام مالی بین المللی، تقویت نظارت بر بازار مالی بین المللی و افزایش تعداد نمایندگان کشورهای در حال توسعه، و امکان تاثیرگذاری آنان بر موسسات مالی بین المللی، و همچنین در رابطه با در پیش گرفتن راه حل برای توسعه نامتعادل بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، و حمایت سیاسی از تحقق اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد، باید اقدام کند.
در پایان این نشست دو روزه ، رهبران ”گروه بیست“ کشورهای غنی و در حال توسعه – از جمله رئیس جمهوری چین و همتای آمریکائی او باراک اوباما- با صدور بیانیه یی اعلام داشتند که، آن ها فقط توافق کردند که از ”کاهش ارزش رقابتی“ ارزی خودداری کنند. این در حالی است که دولت آمریکا به طور صریح خواستار توافق بر سر خود داری از کاهش ”مصنوعی“ ارزش رقابتی ارزی بود. اگرچه واشنگتن مدعی است که چین با ضعیف نگه داشتن مصنوعی ارزش ”یوان“ سعی در به دست آوردن مزیت های تجاری دارد، با اینهمه، موضع خود آمریکا به دلیل چاپ اسکناس برای ضعیف نگهداشتن ارزش دلار و بنا بر این کسب مزیت برای صادرات ایالات متحده در بازار جهانی به شدت مورد انتقاد قرار گرفت. تعدادی از کشورهای “گروه بیست“ در اجلاس سئول استدلال کردند که، طرح بانک مرکزی آمریکا برای چاپ ۶۰۰ میلیارد دلار یک طرح بی ملاحظه و خودخواهانه برای اشباع بازارها از دلار است.
اجلاس “گروه بیست“ در ادامه کار خود توافق کرد که، کشورهای در حال توسعه یی که با افزایش ناگهانی ورود سرمایه از خارج به اقتصادهای خود به دلیل افزایش مقدار ارز (مثلاٌ چاپ بی پشتوانه دلار) روبه رو می شوند مجاز به اتخاذ اقدامات نظارتی به منظور غلبه کردن بر این امر باشند.
موافقتنامه نهایی اجلاس ”گروه بیست“ در حقیقت کوششی بود برای اعاده وحدتی که دو سال پیش در اوج بحران مالی در رابطه با آن با امیدواری اقدام شده بود، ولی اختلاف عمیق بین سران اقتصادهای عمده جهان عملاٌ به این معنی است که آن ها نتوانسته اند به توافقی فراتر از آنچه که یک ماه پیش از شروع اجلاس بین وزرای مالیه آنان به دست آمده بود، برسند.
موافقتنامه اجلاس در واکنش به شرایط دشوار کنونی اظهار می دارد که، کشورهای دارای ” ذخیره ارزی کافی و نرخ ارز فزاینده و بالاتر از ارزش واقعی“ می توانند از ” اقدامات کلان محتاطانه و با دقت طراحی شده ” استفاده کنند . این چراغ سبزی است برای کشورهایی مانند برزیل، که در حال حاضر در جستجوی راه های قطع جریان عظیم سرمایه به داخل کشور ند تا بتوانند اقدامات تدافعی ضرور را اتخاذ کنند. در بیان عدم موفقیت آمریکا و کشورهای سرمایه داری به اعمال سیاست های مورد نظر خود در جریان اجلاس سئول، کافی است اشاره کنیم که، سران ”گروه بیست“ در مورد چگونگی تعیین اینکه در چه زمانی عدم تعادل مالی جهانی تهدیدی برای ثبات اقتصادی است ، نتوانستند به توافق دست یابند ، و خود را صرفا به ادامه بحث در مورد طیف وسیعی از شاخص ها در نیمه اول سال ۲۰۱۱ متعهد دانستند. اجلاس ”گروه بیست“ در سئول شاهدی دیگر بر شکل گیری جبهه پرقدرتی از کشورهای درحال رشد صنعتی و به چالش کشیدن سیاست های ایالات متحده، ژاپن و اتحادیه اروپا – که اقتصادهایشان کاملاٌ درچنگال بحران کنونی قرار دارد – از سوی آنان است.

به نقل از نامه مردم شماره 856، 1 آذرماه 1389