امضای پیمان وحدت ملی در فلسطین!

قاهره، پایتخت مصر، در هفته اول اسفند ماه، میزبان رهبری همه نیروهای سیاسی مطرح در مبارزه تاریخی فلسطین بود. مهم ترین موضوع مورد بحث نیروهای سیاسی فلسطین خاتمه دادن به شکاف بین نیروهای تشکیل دهنده و حامی دولت خودگردان فلسطینی و جنبش اسلام‌گرایان حماس بود که، در دو دهه اخیر، ضعیف شدن جنبش خلق فلسطین را موجب شده است. محمود عباس، رئیس دولت خودگردان فلسطین، و رهبران حماس، در روز ۳ اسفندماه موافقت‌نامه وحدت ملی را مورد تائید قرار دادند. توافق اصولی بر سر مفاد موافقت‌نامه، در طول ۱۲ ساعت مذاکره میان محمود عباس، و خالد مشعل، دبیرکل حماس، که دو روز ادامه داشت، به دست آمد. زمینه این موافقت‌نامه تاریخی بین نیروهای عمده فلسطین، توافق هایی بود که قبلاٌ، در روز ۱۷ بهمن ماه، در دوحه، پایتخت قطر، میان محمود عباس و خالد مشعل به امضاء رسیده بود. بر پایه این موافقت‌نامه، ”دولت وحدت ملی“ به رهبری محمود عباس، در سراسر خاک فلسطین تشکیل خواهد شد. محمود عباس و خالد مشعل در روز ۴ اسفند‌ماه، با رهبری تمامی نیروهای جنبش فلسطین ملاقات کردند، و در دو دور مذاکره در رابطه با تجدید ساختار ”سازمان آزادی‌بخش فلسطین“ (”ساف“) و ایجاد تغییر هایی به منظور به‌روز کردنِ ساختار ” ساف“، و پیوستن حماس به آن، ایجاد دولت وحدت ملیِ گذار، که در سراسر قلمرو خاک فلسطین حاکم خواهد بود، تبادل نظر کردند. بر پایه این تغییرها، نقش سازمان آزادی‌بخش فلسطین (”ساف“)، در مقام تنها نماینده خلق فلسطین، به آن بازگردانده خواهد شد. به دعوتِ ”نامه مردم“، رفیق ”حنا عمیره“، عضو هیئت سیاسی حزب ”مردم فلسطین“ و عضو هیئت اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین(”ساف“)، که در گفت‌و‌گوهای قاهره شرکت داشته است، به سئوال های مشخصی در باره تشکیل ”دولت وحدت ملی“، در قالب مصاحبه‌یی کوتاه، پاسخ داد.
سئوال: رفیق حنا، شما اخیراٌ و پس از پایان گفت‌و‌گوهایی که در آن نیروهای سیاسی اصلی فلسطینی شرکت داشتند، از قاهره بازگشتید. موضوع اصلی این گفت‌و‌گوها چه بود؟ چه کسانی درآن شرکت داشتند؟
حنا عمیره: نشست قاهره در روز های ۳ و ۴ اسفند ماه (۲۲ و ۲۳ فوریه ۲۰۱۲) با حضور همه سازمان های فلسطینی از جمله ”حماس“ و “جهاد اسلامی” … و جز این‌ها، برگزار شد. موضوع های اصلی مورد بحث در اجلاس یک روزه ۱۳ سازمان فلسطینی در قاهره، گفت‌و‌گو درباره آشتی بین نیروهای فلسطینی ، و پایان دادن به تقسیم فلسطین بود، که اثرهای فاجعه آمیزی بر جنبش مبارزاتی مردم فلسطین برضد اشغال داشته است، تقسیمی که در بحث های شورای امنیت در رابطه با پیشنهاد به رسمیت شناخته شدن دولت مستقل فلسطینی، در پایان سال ۲۰۱۱ (چند ماه پیش)، در حکم دلیلی برای حمایت نکردن از آن پیشنهاد، مورد استفاده قرار گرفت. علاوه بر اینکه اسرائیل در مقام دولت اشغالگر، با بهره برداری از مسئله تقسیم فلسطین به منظور توجیه ادامه اشغال با این بهانه که این کشور[اسرائیل] نمی تواند تا زمانی که ”ساف” غزه را زیر نظارت ندارد به راه حلی برای مسئله فلسطین از راه گفت‌و‌گوی مستقیم توافق کند، در مذاکره مقدماتی به منظور ارزیابی امکان شروع دور جدیدی از گفت‌و‌گوهای دو طرف که در عَمان (پایتخت اردن) برگزار شد، ”اسحاق مولوخ”، نماینده اسرائیل، بر آن بود که غزه را همچون مسئله‌یی جداگانه در دستور کار قرار دهد.
سئوال: این اجلاس در جریان یک دوره تاریخی و در زمانی که خاور میانه دستخوش تغییرهای قابل توجهی است، انجام گرفت. اثرگذاری‌های کلیدی وضعیت فعلی در دستیابی به موفقیت در تشکیل اجلاس ”وحدت“ کدامند؟ آیا روند تحول‌ها در سوریه، لیبی، و دیگر کشورهای منطقه، ”حماس“ را به تغییر در موضع خود و آمدن به سر میز گفت‌و‌گو مجبور کرد؟
حنا عمیره: ، ما فکر می کنیم که تغییرهای چشمگیری که در خاور میانه در جریان است، و به خصوص آنچه که در سوریه در حال وقوع است، تاثیر زیادی بر موضع حماس داشته اند. این تغییرها در حال هُل دادن حماس به مسیری جدید است و ممکن است این سازمان[حماس] را به قبول تغییرهایی راهبردی( استراتژیک) در سطح سیاسی مجبور کند. این تغییر غیرمنتظره در موضع حماس، در اساس در دوحه و زمانی صورت گرفت که رهبر آن، خالد مشعل، موافقت‌نامه ”قطر“ را که در آن محمود عباس در مقام رئیس جمهوری آینده اعلام می شود، امضاء کرد. اما لازم به یادآوری است که، روند تغییر های سیاسی در درون ”حماس“ هموار نیست. ”بیانیه دوحه” از سوی رهبران با نفوذ حماس، به خصوص در نوار غزه، رد شد. این گونه شکاف ها می تواند توافق بر سر تشکیل دولت جدید فلسطینی را باطل و از اعتبار بیندازد. در حال حاضر دوباره به پله اول بازگشته ایم. از دلیل‌های مهمی که برخی از رهبران محلی حماس در غزه را به رویارویی و مخالفت با خالد مشعل کشاند، به طور عمده منافع مستقیم برخی از جناح های حاکم در غزه است که خواهان حفظ مقام های ممتاز خود در این بخش از فلسطین‌اند، و در کنار آن، آنان بر این باورند که شاید روند تغییرها در مصر- و به اصطلاح ”تحول اسلامی” در آن کشور- به نفع و در جهت ایجاد یک موجودیت جدید و جداگانه ( یک بخش جدا از بقیه فلسطین در کرانه غربی) باشد. بنابراین، تغییرهای شگرف در جهان عرب اثرگذاری های گه‌گاه متضاد و متفاوتی در تحول‌ها دارند.
سئوال: چه کسانی ، و چه نیروهایی، در این ”دولت وحدت ملی“ شرکت می کنند؟ ساختار آن چیست، و چه نیروئی آن را‌ رهبری‌‌خواهد‌کرد؟
حنا عمیره: ”دولت وحدت ملی“ بر اساس ”بیانیه دوحه“ از سوی عباس، رئیس جمهوری، رهبری خواهد شد و سیاست های داخلی خود را هدایت خواهد کرد. وظیفه اصلی این دولتِ پیشنهادی، نظارت بر انتخابات عمومی آینده خواهد بود‌(از جمله، انتخابات ریاست جمهوری، انتخابات مجلس، و انتخابات شورای ملی ”ساف”)، و همچنین شروع به بازسازی آنچه که در جریان حمله ۳ سال پیش اسرائیل به نوار غزه نابود شده اند. این دولت از چهره های مستقل تشکیل خواهد شد، و هیچ گونه وظیفه سیاسی مشخصی را به عهده نخواهد گرفت‌(به طور عمده تکنوکرات خواهد بود). تصمیم گیری های سیاسی به طور اساسی زیر مسئولیت رهبری ”ساف“ باقی می مانند.
سئوال: گزارش های رسانه های جهان و منطقه از این سخن می گویند که گویا اجلاس نیرو های سیاسی فلسطینی در قاهره، نتوانست بر سر ترکیب و یا تاریخ تشکیل ”دولت وحدت ملی“ به توافق دست یابد. آیا این درست است که ”حماس“ خواستار این شده است که تشکیل دولت وحدت ملی به عقب انداخته شود؟ آیا این مسئله‌ها در گفت‌و‌گوهای دو جانبه میان ”حماس“ و ”الفتح“ حل خواهد شد و به سرانجام خواهد رسید؟ در این صورت نقش نیروهای دیگر چه خواهد بود؟
حنا عمیره: اجلاس قاهره بر پایه درخواست ”خالد مشعل“ در رابطه با تاریخ تشکیل ”دولت“ بحث و گفتگو نکرد. او خواستار به تاخیر انداختن این موضوع به مدت ۲ هفته بود. این مسئله به طور اساسی مورد تفاهم همه نیروهای سیاسی شرکت کننده واقع شد که: این به تعویق انداختنِ بحث نمی تواند نامحدود باشد. همه دیگر نیروهای فلسطینی از جمله ”حزب مردم فلسطین” خواهان و طرفدارِ تشکیل ”دولت وحدت ملی“ در زودترین هنگام‌اند؛ دلیل این امر نیز اینست که چنین توافقی گامی استوار است که نشان می دهد شکاف در بین نیروهای فلسطینی تمام شده و به پایان رسیده است.
سئوال: لطفاٌ در رابطه با جنبه های کلیدی موافقت‌نامه و مصالحه یی که با میانجی‌گری قطر در اواسط بهمن ماه مورد توافق دوطرف قرار گرفت توضیح دهید، و بگویید اجرای آن متضمن اجرای چه اقدام‌هایی خواهد بود؟
حنا عمیره: ”بیانیه دوحه” در قطر در اساس شامل فقط ۲ ماده اصلی است. مسئله اول ایجاد یک دولت متشکل از چهره های مستقل به رهبری و زیر مسئولیت رئيس جمهوری، محمود عباس، است و مسئله دوم برگزاری انتخابات عمومی در زودترین هنگام است. هیچ مسئله دیگری غیر از این دو در این ”بیانیه“ گنجانده نشده است.
سئوال: مصالحه های اصلی‌یی که از سوی ”الفتح” و ”حماس“ برای رسیدن به این توافق، پذیرفته شدند، چه بودند؟
حنا عمیره: ما فکر می کنیم که هر دو طرف به این نتیجه رسیده اند که ”تشکیلات خودگردان فلسطین“ پس از شکستِ روند گفت‌و‌گوها با اسرائیل، زیر فشار فوق العاده ای قرار گرفته است، و نیز اینکه شکاف و جداسری بین نیروهای فلسطینی، اسرائیل را به ادامه و گسترش سیاست های خود برضد مردم فلسطین تشویق می کند. در کنار این مسئله، حقیقت اینست که جنبش مقاومت نیز در معرض بحران عمیقی قرار داشت. هر دو طرف متوجه شده اند که وظیفه دارند به یک راه حل برسند. اما به نظر می رسد که هنوز هم برخی منافع اداری(بوروکراتیک) مانع‌هایی در مسیر راهند.
سئوال: ”تشکیلات خودگردان فلسطین“ در گذشته راهبردِ گفت‌و‌گوهای خود با دولت اسرائیل را بر اساس راه حلی مبنی بر قبول وجود دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل قرار داده بود. آیا این امر هنوزهم ادامه دارد؟ آیا رهبری حماس راه حل مبنی بر دو کشور را پذیرفته است؟
حنا عمیره: راهبرد(استراتژی) فلسطینی ها هنوز هم همان [ایجاد دو کشور] است. یعنی ایجاد یک کشور مستقل و دارای حق حاکمیت ملی فلسطینی در چارچوب مرزهای ۴ ژوئن ۱۹۶۷، و بازگشت پناهندگان فلسطینی بر اساس قطعنامه ۱۹۴ سازمان ملل. هیچ تغییری در این راهبرد (استراتژی) به وجود نیامده است. اما در سیاست های حماس تغییری ایجاد شده است و آن اینکه، حماس در حال حاضر از سیاست ایجاد یک کشور مستقل در سرزمین های اشغالی فلسطین دفاع می کند، اما در مقابل، حاضر به‌رسمیت شناختن اسرائیل نیست. حماس در حال حاضر از یک آتش بس ۱۵ ساله صحبت می کند و نه به‌رسمیت شناختن اسرائیل. ما فکر می کنیم که شکاف سیاسی سابق میان “ساف“ و ”حماس“ دیگر، به خصوص در این روزها، وجود ندارد. در حال حاضر انواع دیگر تفاوت ها و اختلاف نظرها در رابطه با منافع و موقعیت آن ها در زمینه کنترل دولت فلسطین مطرح است.