دُورِ تازة گفت‌وگوها با کشورهای «۵ به‌علاوة ۱»، و دورنمایِ حلِ مسئلة هسته‌ای
دُورِ تازة گفت‌وگوها دربارة مسئلة هسته‌ای میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای”۵ به‌علاوة ۱”، در روزهای ۲۳ و ۲۴ مهرماه (۱۵ و ۱۶ اکتبر) در ژنو برگزار شد. این نخستین دیدار رسمی پس از نشستِ نیویورک وگفت‌وگوی تلفنی روحانی و اوباما بود.
درعینِحال، گفت‌وگوهای ژنو نخستین دُورِ جدیِ گفتگوی دولت حسن روحانی بر سر پرونده هسته‌ای کشور با طرف‌های مقابل است، که در آن دیپلماسیِ جدید هسته‌ای در چارچوبِ یک طرحِ پیشنهادی انجام می‌شود.
در طول دو روز مذاکره و دیدارهای دوجانبه- از جمله دیدار عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، با همتای آمریکایی‌اش خانم وندی شرمن- هیئت جمهوری اسلامی به‌سرپرستیِ محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، جنبه‌های گوناگون طرحِ پیشنهادی خود را در کنار رایزنی در خصوص دیگر مسئله‌های سیاسی مانند رویدادهای منطقه و بحران سوریه مطرح ساختند. طرحِ ارایه‌شده از سوی هیئت جمهوری اسلامی عنوانِ ”پایانی بر بحرانِ غیرضرور و آغازِ افق جدید“ را برخود دارد. مایکل مان، سخنگوی خانم کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در گفت‌وگویی در حاشیة روز نخست مذاکرات، به خبرنگاران اعلام کرد: ”فضای نشست مثبت بود… اگر آنها [ایران] با پیشنهادات ملموس و واقعاً سازنده به حرف‌هایشان عمل کنند، آنگاه [این مذاکرات] می تواند یک نقطه عطف باشد… این یک پروسه بسیار دشوار خواهد بود، زیرا کاری که در اینجا می‌کنیم بسیار پیچیده است.“ از سوی دیگر، عباس عراقچی، معاون محمد جواد ظریف و مذاکره کنندة ارشدِ هسته‌ای جمهوری اسلامی، نیز یاد آوری کرد: ”جلسه در فضای مثبت برگزار شد و هر دو طرف در بیان مطالب خود جدیت داشتند… بخش مهمی از این جلسه [جلسة روزِ نخست] به ارائة بستة ایران گذشت و کلیات آن ارائه شد… طرح ایران محرمانه خواهد بود و[محرمانه] باقی می‌ماند تا مذاکرات به نتیجه برسد و این مساله با ۵ +۱ هم توافق شد… علاوه بر این ما معتقدیم که مذاکرات باید دارای محدودیت زمانی باشد. طرحِ ایران مشتمل بر هدف مذاکرات، گام اوّل، و گام پایانی است، و اگر دو طرف بر سر این سه موضوع توافق کنند، اجرای اقدامات را آغاز می کنیم.“ پس از پایان گفت‌وگوها در روز دوّم و طرحِ پرسش‌هایی از سوی کشورهای”۵ به‌علاوة ۱”، و نیز همداستان نبودنِ (عدم اجماعِ) این کشورها بر سر واکنشی واحد به پیشنهادهای ایران، و مشخص نشدنِ [سرانجامِ] بحث راجع به پروتکل الحاقی و میزان و سطحِ غنی‌سازی، ابتدا ظریف، وزیر امور خارجه، خاطرنشان ساخت: ”ادامه مذاکرات چند هفته دیگر در ژنو خواهد بود، و در این فاصله اعضای ۵ +۱ فرصت خواهند داشت در مورد جزئیات طرح ایران و اقداماتی که باید انجام دهند آمادگی لازم را کسب کنند… مذاکره و رسیدن به راهِ حل دشوار است، و مذاکره در جزئیات نیازمند زمان و وقت فراوان[است]… یکی از شرایط توفیق مذاکرات بین‌المللی حفظ ماهیت محرمانه آنهاست و معمولاً هر مقدار مذاکره کنندگان کمتر خبر به بیرون درز بدهند، بیشتر نشان جدی بودن مذاکرات و امکان رسیدن به توافق است.“ پس از وی، عباس عراقچی نیز، در مصاحبه با رسانه‌های داخلی[ایران]، در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه، موضوع مذاکره بر سر سطحِ غنی‌سازی و اجرایِ پروتکل الحاقی در پیشنهاد ایران، یاد آوری کرد: ”هیچ یک از این مباحث در گام اول پیشنهاد ایران نیست، اما بخشی از گام پایانی پیشنهاد ایران است… ما در طرف مقابل تغییر لحن به سمت مثبت شدن دیده‌ایم، اما رویکرد آنها هنوز تغییر نکرده است. ما به ۵ +۱ بسته نداده‌ایم، بلکه یک پیشنهاد و طرح است و می‌تواند تغییر کند. این پیشنهاد محرمانه است و نمی‌توانم الان وارد جزئیات آن شوم.“ به‌هرروی، پس از دو روز گفت‌وگو، نخستین بار پس از نزدیک به ۱۰ سال، بر یک بیانیة مشترک پایانی، توافق صورت پذیرفت. در این بیانیه- که به امضای ظریف و اشتون انتشار یافته است- از جمله قید می‌شود: ”وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بر پایه فضای مثبت نخستین دیدار وزیران خارجه که در ۲۶ سپتامبر[۴ مهرماه] در نیویورک برگزار شده بود، کلیات طرحی را به عنوان مبنای پیشنهادی مذاکرات ارایه داد که به عنوان پیشنهادی مهم به دقت توسط گروه ۵ +۱ در حال بررسی است. سپس اعضای هیات‌های نمایندگی مشورت‌های دوجانبه و چندجانبه عمیقی در مورد جنبه‌های مختلف رویکرد داشتند.“ براساس متنِ این بیانیه مشترک، گفت‌وگوهای بعدی چند هفته دیگر در ژنو برگزار خواهد شد، و پیش از آن کمیته‌های کارشناسیِ تحریم و مسئله‌های هسته‌ای ایران و کشورهای”۵ به‌علاوة ۱” دیدار می‌کنند تا در مورد اختلاف‌ها گفت‌وگو کنند و به طراحیِ گام‌های عملی بپردازند. نکته دیگر اینکه، بر خلافِ میل جمهوری اسلامی و اصرارِ آن، کشورهای”۵ به‌علاوة ۱” با ارتقاءِ سطحِ مذاکرات مخالفت کردند. با این وجود، بیانیه مشترک پایانی و نیز قرارِ ملاقات بعدی و تشکیل کمیته‌های کارشناسیِ تحریم و مسئله‌های هسته‌ای برای طراحیِ گام‌های عملی در آینده، به‌خودی‌خود نشانگر خروجِ مذاکرات هسته‌ای از بن‌بست و پیداییِ فضای اطمینان بیشتر به حلوفصل مسایل است. پیش از آغاز مذاکرات، جان کری، وزیر خارجه آمریکا، گفته بود: ”پنجره دیپلماسی با ایران رو به باز شدن است.“ دور تازه مذاکرات با تدارک و پیش زمینه‌هایی در چند عرصه، از جمله عرصة اقتصادی و روابطِ منطقه‌ای، همراه بود و از این روی موضع‌گیریِ کاخ سفید مبنی بر ”مفید بودنِ“ گفت‌وگوهای ژنو، معنا و بارِ سیاسی معینی دارد. رژیم ولایت فقیه همچون گذشته تلاش می‌کند تا از مذاکرات هسته‌ای همچون وسیله‌یی برای حل مسئله‌های خود با غرب، اما این بار با راهبردی مشخص، استفاده کند.
گفت‌وگوهای ژنو و دور تازه مذاکرات، درعینِحال، چالش‌های جدی و دشوار میهن ما در روند حلوفصل معضل هسته‌ای و عبور از اوضاع‌و‌احوال خطرناک کنونی را اثبات می‌کند. سیاست‌های ضد ملی و ماجراجویانة ولی فقیه ـ سپاه پاسداران، که در دیپلماسیِ هسته‌ایِ دولت برگماردة رهبری، یعنی دولت احمدی نژاد، متجلی بود، و در حکم رویکردِ ایران اِعمال می‌گردید، آن‌چنان وضعیتی را سبب گردید که عبور از آن برای رژیم بدون عقب نشینی از مواضع گذشته دشوار و پر چالش است. رژیم ولایت فقیه که تا دیروز عوام‌فریبانه و زیر هدایت شخصِ ولی فقیه با شعارهای ماجراجویانه و تبلیغات دروغین مسئله انرژی هسته‌ای را به روابط با آمریکا و اتحادیه اروپا گره زده بود و از آن همچون اهرمی برای حفظِ منافع خود اما به‌زیان منافع ملی سود می‌برد، اینک در تنگنایِ مرحله‌یی قرار گرفته که ناچار است به بسیاری از خواست‌های آمریکا و اروپا- حتی بیش از تعهدهای شناخته‌شدة بین‌المللی- گردن نهد، و در خصوص پیوستن به قراردادِ الحاقی و سطحِ غنی‌سازیِ اورانیوم از موضعی بسیار ضعیف و شکننده در مذاکرات حضور یابد، و به‌منظورِ یافتن راه برون رفت از بحران، به‌ویژه فشارهای ناشی از تحریم‌های مداخله‌جویانه، قدرتِ مانور و چانه‌زنیِ دیپلماتیک ضرور را نداشته باشد. رژیم ولایت فقیه، به‌بهایِ نابودی تولید و اقتصاد ملی، فقر گسترده، و پایمال ساختن منافع کشور، همواره از مسئله انرژی هسته‌ای همچون ابزاری برای حلوفصل مسایل خود با آمریکا و اتحادیه اروپا بهره‌برداری کرده است و می‌کند. این سیاست‌های خائنانه ولی فقیه ـ سپاه پاسداران بوده‌اند که چنین وضعیت دشواری را پدید آورده‌اند، و میزانِ اثرگذاریِ امپریالیسم در معادله‌های سیاسی کشورمان- به‌واسطة پرونده هسته‌ای- افزایش داده‌اند. بی‌جهت نیست که سرانِ رژیم بر محرمانه بودنِ طرح پیشنهادی‌شان اصرار می‌ورزند. گویی افکارِعمومی و وجدانِ ملی در این زمینه کم‌ترین ارزش و جایگاهی ندارد. مردمی که بارِ پیامدهای سیاست‌های ماجراجویانۀ هسته‌ایِ رژیم را به‌دوش کشیده‌اند، نامحرم و غیرِخودی به‌حساب می‌آیند. محرمانه بودنِ طرحِ پیشنهادیِ رژیم در گفت‌وگوهای مربوط به مسئلة هسته‌ای، در واقع حرکتی حساب شده برای علنی نکردنِ یکبارۀ توافق‌های پشتِ پرده‌انجام‌پذیرفته و درحالِ انجام‌پذیرفتن است. در این باره، توجه به موضع‌گیری‌های برخی خبرگزاری‌ها مفید و افشاگر است. برای نمونه، خبرگزاری فارس، ۲۵ مهرماه، می‌نویسد: ”افکارعمومی کشور باید در خصوص آنچه روی داده و آنچه رخ می‌دهد صبوری پیشه کرده و از بازخوردهای هیجانی بپرهیزند… توصیه‌ای به تیم سیاست خارجی کشورمان ضروری به‌نظر می‌رسد. این درست است که قرار شده پیشنهاد ایران فعلاً رسانه‌ای نشود، امّا نباید تردید کرد که رسانه‌های منتسب به رژیم صهیونیستی… به آن دست خواهند یافت. … لازم است که وزارت خارجه کشورمان در خصوص مدیریت افکارعمومی داخلی و بین‌المللی تدبیری بیندیشد.“
معنای این موضع‌گیریِ خبرگزاریِ وابسته به سپاه پاسداران روشن و بی‌نیاز از توضیح و تفسیر است. برای تمامی حزب‌ها و نیروهای میهن‌پرست، ملی، و ترقی‌خواه کشور، حل مسئله هسته‌ای همراه با حفظ حقوق راستینِ مردم ایران در دست یابی و استفاده از فن‌آوریِ هسته‌ای و کاربُردِ صلح‌آمیزِ آن، اولویت و اصلی خدشه‌ناپذیر دانسته می‌شود. تلاش برای رفع تحریم‌های ویرانگر و همچنین تامینِ منافعِ ملی در این موقعیتِ خطیر پراهمیت بوده و هست.
رابطة عادلانه، علنی، و مبتنی بر احترامِ متقابل با همة کشورهای جهان، و دوری جُستن از ماجراجویی، و جلوگیری از قربانی کردنِ منافعِ ملی به‌منظورِ به‌وجود آوردنِ پیوند با آمریکا و اتحادیه اروپا، خواستِ ملی و همگانی است. رژیم ولایت فقیه، همچنان‌که تجربه نشان داده است، بنا بر ماهیتش، توانِ تامینِ منافع ملی کشور در همة بُعدها و زاویه‌های آن را نه داشته است و نه دارد. حل مسئله هسته‌ای در راستایِ تامینِ منافع ملی، خواستی ملی و مردمی است!
به نقل از “نامه مردم”، شماره 932، 29 مهرماه 1392
