ویروسِ بی‌عملی، در رویارویی با گسترشِ بیماریِ ”ایدز“
به مناسبت روز جهانی ”ایدز“، هفتة گذشته نشستی خبری در وزارت بهداشت برگزار شد که در آن معاون بهداشتی وزیر بهداشت با ارایه آماری در رابطه با این بیماری، نگرانی‌هایِ موجودِ همیشگی را شدت بخشید. نگرانی عمده در این گزارش به افزایشِ رشد بیماری ایدز در بین کودکانِ کار مربوط بود.
به گزارش خبرگزاری مهر، ۶ آذرماه، دکتر علی‌اکبر سیاری روز چهارشنبه در نشست خبری روز جهانی ایدز (۱۰ آذرماه)، گفت: ”در مطالعه‌ای که ۲ سال پیش روی ۱۰۰۰ کودک کار و خیابانی در شهر تهران انجام شد، به نتایج نگران کننده‌ای دست یافته‌ایم.“ او با اعلام اینکه شیوع ایدز در این گروه از کودکان ۵/۴ درصد بوده است، افزود: ”آمار کشوری شیوع ایدز، یک دهم درصد است. یعنی اینکه میزان ابتلا به ایدز در کودکان کار و خیابانی، ۴۵ برابر سایر افراد جامعه است و این می‌تواند زنگ خطر جدی باشد.“ معاون بهداشتی وزارت بهداشت ادامه داد: ”در سال ۹۱، ۳۳ درصد موارد انتقال ایدز از طریق جنسی بوده است؛ این در حالی است که در سال ۸۰، انتقال جنسی تنها ۱۰ درصد انتقال ایدز بوده است. این موضوع زنگ خطر بزرگی است.“ سیاری در مقایسه موارد بروز ایدز در سال ۸۰ در دنیا و همچنین در کشور با روند کنونی این بیماری، گفت: ”در سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۰ میلادی) ۴۰ میلیون نفر در دنیا به ایدز مبتلا شده بودند، اما اکنون این رقم در دنیا ۷۵ میلیون نفر است. مشاهده می‌کنیم که بروز ایدز در دنیا از سال ۸۰ تاکنون هنوز دو برابر نشده است. این در حالی است که سال ۸۰ حدود ۳۶۸۸ مورد از این عفونت و بیماری در کشور ما وجود داشت و اکنون این ارقام به ۲۷ هزار و ۴۱ رسیده است. به این ترتیب طی ۱۲ سال میزان بروز این عفونت در کشور ۹ برابر شده که نسبت به متوسط جهانی بسیار زیاد است. در مجموع وضع کشور نسبت به سالهای گذشته بدتر شده است.“ سیاری افزود: ”هر چند میزان بروز این بیماری رو به کاهش است، اما راه انتقال این بیماری تغییر کرده و این خبر بدی است؛ به طوری که انتقال آن از روش تزریقی در زندان‌ها به مواد مخدر روانگردان و محرک جنسی در نوجوانان تغییر کرده است. البته این یک زنگ خطر است که نوجوانان به صورت گروهی از این مواد استفاده می‌کنند. بنابراین خطر انفجار مجدد انتقال ایدز وجود دارد.“ وی در این باره افزود: ”از سال ۱۳۶۵ با شناسایی نخستین مورد این بیماری تا سال ۷۵ چندان خبری درباره این بیماری نبود، اما در سال ۷۶ موارد این بیماری افزایش یافت و بحث معتادان تزریقی و انتقال از این طریق مطرح شد. پیک بروز موارد ایدز در کشور مربوط به سال ۸۲ است. با مداخلات انجام شده، این شیب افزایشی کاهش یافت. اما اکنون اتفاق جدید آن است که راه انتقال بیماری عوض شده و گروه بزرگتری را شامل می‌شود؛ به طوری که یک جاده مالرو به اتوبان تبدیل شده است.“ سیاری گفت: ”تمام اندیشمندان درباره انتقال جنسی ایدز به سه نکته رسیده‌اند؛ خویشتن‌داری، ازدواج و در غیر این صورت استفاده از وسایل ایمن در روابط جنسی. این موارد نیازمند آموزش است و به این ترتیب می‌توان خطر انتقال این عفونت را کاهش داد. این راهی است که دنیا رفته است.“
ارایه آمار مبتلایان به بیماری ایدز و هشدارهای گاه و بی گاه در مورد خطرهایی که جامعه را تهدید می‌کنند موضوعی جدید و نوظهور نیست. ما بارها و بارها چنین هشدارهایی را از مقام‌های مسئول شنیده ایم، اما در عرصه عمل هیچ‌گونه اقدام چشمگیری تا کنون مشاهده نشده است. صحبت‌های سیاری خود منعکس کننده این نظر است. سیاری از یک طرف اعلام می‌کند که نخستین موردِ این بیماری در سال ۶۵ بوده است، اما تا سال ۷۵ خبری از این بیماری نبود. اینکه ظرف ده سالِ موردِ نظر سیاری، از بیماری ایدز خبری نبوده را باید در ادامه همان دروغ‌گویی‌های معمول در میان مسئولان حکومتی ارزیابی کرد. این شیوة استتار در زمینة مواردی همچون بیماریِ ایدز نه مختص به دولت احمدی‌نژاد بوده و نه حتی هم اکنون دربرگیرندة تمامی واقعیت‌هاست. در آن زمان مقام‌های حکومتی شیوع و گسترشِ این بیماری را به گردن کسانی می‌انداختند که به داخل و خارج از کشور در تردد بودند. از سال ۷۶ به بعد، همان‌طور که در صحبت‌های سیاری هم آشکار است، این موضوع به معتادان تزریقی ارتباط داده شده است و هم اکنون روابط جنسیِ غیرِایمن را عامل افزایش این بیماری ذکر می کنند. به‌طورِحتم و یقین مجموع عامل‌های فوق در انتقالِ این بیماری دخالت داشته‌اند، اما نکته کلیدی در ورای این مباحث نقش و مسئولیتِ دولت در رویارویی با این معضل است. سیاری در سخنانش سه عاملِ خویشتن داری، ازدواج و استفاده از وسایل ایمن را عامل جلوگیری از افزایش انتقال ایدز ذکر کرده است. منتها به این سوال جواب نمی‌دهد که چرا تمایل به ازدواج کاهش یافته است. حکومتی که با درآمدهای نجومی و اتخاذ سیاست‌های ضد مردمی، همراه با فساد گسترده، مملکت را به ورشکستگی می‌کشاند، تولید را به نفع واردات قربانی می‌کند و میلیون‌ها نفر را از دسترسی به کار شرافتمندانه و مستمر محروم می‌سازد و به‌دنبالِ آن رشد ناهنجاری‌های اجتماعی را گریبانگیر جامعه می‌کند، به‌هیچ‌وجهی درصدد ریشه‌یابیِ این موضوع بر نخواهد آمد، و همچون روالِ سابق، در توجیهِ این مواردِ نگران کننده آدرس‌های عوضی را برای شناسایی این معضل به‌خوردِ افکار عمومی می‌دهد. ایسنا، ۸ اردیبهشت‌ماه، آمار مبتلایان به ایدز به نقل از آمارِ جمع آوری‌شده از سوی دانشگاه‌های علوم پزشکی را ۲۶ هزار و ۱۲۵ نفر اعلام کرد. روزنامه تهران امروز، ۲۸ خرداد‌ماه، حکایت جالب تری دارد. این روزنامه می‌نویسد: ”با اینکه سه سال پیش وزیر بهداشت، نسبت به موج سوم ایدز هشدار داده و آن را آتشفشانی دانسته بود که در راه است، اما این بار عباس صداقت رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت از خطر بازگشت موج دوم ایدز خبر داده است.“ لاپوشانیِ مسایل در برهه‌هایی باعث می‌شود که مقام‌های حکومتی متوجه ضد و نقیض گویی‌های‌شان هم نشوند و همان‌طور که روزنامه تهران امروز افشا کرده است، سه سال پس از هشدارها در مورد موج سوم، در سال جاری از موج دوم خبر می‌دهند. این شیوه دروغ پراکنی در ”نظامِ نمونه“ دلیل‌هایی دارد که روزنامه آرمان، ۲۹ خرداد‌ماه، در ارتباط با آن می‌نویسد: ”روزی که تابوها شکسته شد و بالاخره در رسانه‌ها، نام بیماری ایدز هم شنیده شد، با خودش کلی نگرانی و ناخشنودی به همراه آورد. تا مدت‌ها کسی به‌درستی نمی‌دانست، راه‌های انتقالش به چه صورت است و داستان‌های تخیلی تا مدت‌ها نقل محافل بود که فلانی، فلان اتفاق برایش افتاده و کنارش هم یک نامه که به گروه مبتلایان ایدز خوش آمدید. چند وقتی طول کشید که این داستان‌ها رنگ باخت و فهمیدیم این بیماری حسابی چراغ خاموش حرکت می‌کند و کسی برایمان پیغام خوشامد نمی‌فرستد. آن روزها اصلی‌ترین علت شیوعش، استفاده از سرنگ مشترک بود. همین هم مسئولان را به تکاپو واداشت و توزیع سرنگ‌های یک بار مصرف و رایگان بین کارتن خواب‌ها یکی از اقدامات اساسی بود و کمی خیالمان را راحت کرد. معتادان تزریقی اولین گروهی بودند که ایدز به سرعت بینشان دست به دست شد. کافی بود یک نفر مبتلا از سرنگی استفاده کند، ناآگاهی و بی‌تفاوتی بقیه باعث می‌شد سرنگ آلوده میان سایر مصرف‌کنندگان بچرخد و ویروس ایدز را به جان بقیه هم بیندازد. این بود که وزارت بهداشت به فکر چاره‌ای افتاد که بین خودشان برنامه‌هایی از این دست را کاهش آسیب می‌نامند. کاهش آسیب یعنی آن که می‌دانیم مصرف‌کنندگانی هستند و نمی‌شود وجودشان را نادیده گرفت و ندیدنشان بر هزینه‌های حضورشان می‌افزاید. یعنی کسانی که مصرف کننده مواد مخدر تزریقی هستند مصرفشان کنترل شود تا دست کم علاوه بر آمار معتادین در کشور، آمار مبتلایان به‌ایدزمان همین طور زیاد و زیادتر نشود و طبعا جامعه مجبور به پرداخت هزینه‌های درمان و ناقل احتمالی بودن این افراد نشود. تدبیر پخش سرنگ بین معتادان چیزی بود که به ذهن مسئولان رسید.“ آرمان ۱۷ مردادماه، بازهم در این ارتباط گزارشی هشدار دهنده را انتشار داد و نوشت: ”وزارت بهداشت چندمین‌بار است که آمار مبتلایان به ایدز را منتشر می‌کند. یادمان نرفته روزهایی را که حتی آوردن نام این بیماری بر زبان، چیزی شبیه به گناهی نابخشودنی به‌حساب می آمد و همه ترجیح می دادند آمار و ارقام پشت درهای بسته بماند. بیماری ایدز، دردی آبروبر به حساب می‌آمد و مبتلا را گناهکار می‌شمردند. اما واقعیتی که هر روز خودش را با دردهایش به رخ جامعه می‌کشید مانع از آن شد که ارقام و اعداد پنهان بمانند. چندی پیش رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت نسبت به بازگشت موج دوم ایدز و ابتلا از طریق سرنگ آلوده که سال ها قبل با توزیع سرنگ در محل‌های خاص، مهار شده بود، هشدار داد. از سال گذشته نیز، مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی، از تغییر روند ابتلا به ایدز به سمت ابتلا از طریق روابط جنسی پرخطر و به این طریق افزایش آمار ابتلا به ایدز در میان زنان هشدار داده بود. اکنون وزارت بهداشت نیز با انتشار آمارهایش، این موضوع را تائید کرده است. اگرچه میزان مبتلایان به ایدز در ایران کم است ولی به گفته سازمان بهداشت جهانی بر اساس داده‌های گزارش شده، نرخ رشد اپیدمی ایدز در ایران به‌صورت هشداردهنده‌ای درحال افزایش است.“ روزنامه خراسان، ۱۴ شهریورماه، نیز گزارشی کم وبیش مشابه را در همین ارتباط انتشار داد. در همه موردها ما به هشدارها دربارة رشدِ این بیماری از سوی رسانه‌ها، مقام‌های مسئول، و دیگر دست اندرکاران روبه‌روییم. این هشدارها در سال جاری از اوایل سال تا کنون به‌طورِمتناوب رسانه‌ای شده‌اند، اما هیچ نشانه‌یی از اینکه مسئولان برنامه‌یی برای جلوگیری از آن در دست اقدام دارند را مشاهده نمی‌کنیم. ما در اینجا از یک کشور افریقایی که در آن پدیده ایدز به یک بحران تبدیل شده است صحبت نمی‌کنیم، بلکه در مورد کشوری صحبت می‌کنیم که تعداد دانشجویان آن در خاورمیانه بالاترین آمار را دارد، اما به گزارش روزنامه تهران امروز، ۲۰ تیرماه، در خوابگاه‌های دانشجویی اعتیاد از موضوعاتی است که نمی‌توان آن را انکار کرد، ما از کشوری صحبت می‌کنیم که خبرگزاری تسنیم، ۲۰ اردیبهشت‌ماه، اعلام کرد که ۲۲درصد معتادانش دارای مدرک کارشناسی‌اند، ما از کشوری صحبت می‌کنیم که روزنامه خراسان، ۱ اردیبهشت‌ماه، به نقل از دکتر اقلیما، می‌نویسد از ۸ میلیون کودکی که در خانواده‌های معتاد زندگی می‌کنند یک سوم‌شان از طریق خرید و فروش و مصرف مواد مخدر اعتیاد پیدا کرده‌اند. هشدارهای اعلام شده در رابطه با ایدز و گسترش این بیماری در میان کودکانِ کار دور از انتظار نبوده است و با توجه به فرآیندهای تاکنونی حتی شوک‌آور هم نیست. بی‌عملیِ حکومتیان در طول تمامی این سال‌ها در رشد و گسترشِ این بیماری، تاثیر انکارناپذیری داشته است. با توجه به ماهیت سیستم حاکم، ما در ماه‌های آینده و سالهای در پیشِ رو اعلامِ این گونه هشدارها و گزارش‌های نگران کننده را همچنان شاهد خواهیم بود. پیش از این، این گونه موردها را اصولاً منکر می‌شدند و هیچ‌گونه اقدامی هم به عمل نمی‌آوردند؛ تفاوتِ وضعیتِ فعلی با سابق در این است که حالا به‌اصطلاح تابو‌شکنی کرده‌اند، اما به‌سیاقِ گذشته، اقدامِ عملی هم در دستورکار قرار ندارد. بر این وضعیت نامی جز فروپاشیِ اجتماعی نمی‌توان گذاشت.
به نقل از “نامه مردم” شماره 936، 25 آذرماه 1392
