شکست هشدار دهنده نیروهای چپ در انتخابات پارلمانی ونزوئلا
روز یکشنبه ۱۵
آذر، انتخابات حسّاس پارلمانی در کشور ونزوئلا برگزار شد تا ۱۶۷ نمایندهٔ برگزیدهٔ مردم برای دورهٔ چهار سالهٔ بعدی پارلمان آن کشور انتخاب شوند. ونزوئلا که از عمدهٔ کشورهای صادرکنندهٔ نفت جهان و اوپک است، در دو دههٔ اخیر یکی از کشورهای پیشاهنگ دگرگونی‌های مترّقی و مردمی در آمریکای لاتین و الهام‌بخش نیروهای چپگرا در کشورهای دیگر منطقه، مثل بولیوی و اکوادور و آرژانتین بوده است.
به این دلیل، و به دلیل ۱۶ سال مقاومت در برابر سیاست‌های مداخله‌گرانهٔ آمریکا در آن منطقه از زمان به قدرت رسیدن حزب سوسیالیست متحد به رهبری هوگو چاوز، رئیس‌جمهور فقید آن کشور، همواره زیر ذرّه‌بین و ضربهٔ نیروهای راستگرای داخلی و حامیان خارجی آنها در آمریکا، بوده است. تبلیغات تخریب‌کننده در نشریه‌ها و رادیو و تلویزیون‌های خصوصی برضد دولت حزب متحد سوسیالیستی ونزوئلا و سیاست‌های مردمی آن، به راه انداختن اعتصاب‌های سراسری علیه دولت، و حتّی کودتا علیه دولت هوگو چاوز با پشتیبانی مالی و سازمانی آمریکا، که بر اثر مقاومت مردم شکست خورد و هوگو چاوز به قدرت بازگردانده شد، از جمله اقدام‌های ضد انقلاب برضد دولت بولیواری ونزوئلا بوده است. از تازه‌ترین اقدام‌هایی از این گونه، خبری بود مبنی بر جاسوسی آمریکا در شرکت نفت ملّی ونزوئلا، یا قتل یکی از شخصیت‌های مخالف دولت در آستانهٔ انتخابات اخیر، که رسانه‌های مخالف دولت و رسانه‌های آمریکایی (از جمله از زبان خانم هیلاری کلینتون، یکی از نامزدهای حزب دموکرات آمریکا برای انتخابات آیندهٔ ریاست‌جمهوری آمریکا) آن را به گردن دولت ونزوئلا می‌انداختند. گفتنی است که اکنون ۵ سال است که ونزوئلا و آمریکا روابط در سطح سفیر ندارند. علّت این مخالفت نیروهای راستگرا، که به طور عمده از سوی صاحبان و مالکان بزرگ مؤسسات کشاورزی و صنعتی و مالی و بانکی و رسانه‌یی حمایت مالی می‌شوند، سیاست‌هایی است که دولت حزب متحد سوسیالیستی برای توزیع عادلانه‌تر ثروت در میان مردم، رفع بیکاری، افزایش خدمات اجتماعی مثل آموزش و بهداشت و آب و برق و مسکن و تغدیه و جز اینها، برقراری یارانه برای کالاهای اساسی، سرمایه‌گذاری در صنایع پایه‌یی و ایجاد زیرساخت‌های اقتصادی، و امثال آن در پیش گرفته است.
یکی از عرصه‌های رویارویی و نبرد مداوم میان راستگرایان و نیروهای چپ و ترقی‌خواه در ونزوئلا در ۱۶ سال گذشته، انتخابات در آن کشور بوده است. حسّاسیت انتخابات پارلمانی روز یکشنبه ۱۵ آذر نیز از همین‌جا منشأ می‌گرفت و راستگرایان آن را فرصت دیگری برای تسخیر مواضع از دست رفتهٔ خود در پارلمان می‌دیدند. سوای تبلیغات و اقدام‌های ضددولتی ادامه‌دار در ونزوئلا و نارضایتی مردم از برخی از سیاست‌ها و اقدام‌های دولت و سوءمدیریت دولتی، وضعیتِ دیگر کشورهای آمریکای لاتین نیز تا حدّی بر این انتخابات سایه انداخته بود. یکی از این عوامل خارجی، شکست نیروهای ترقی‌خواه در انتخابات ریاست‌جمهوری آرژانتین بود که در آن نیروهای چپ و ترقی‌خواه، به‌رغم آنکه هنوز اکثریت پارلمان آن کشور را در اختیار دارند، نتوانستند در انتخابات ریاست‌جمهوری پیروز شوند. نیروهای راستگرای ونزوئلا از این شکست چپگراها در آرژانتین بهره‌برداری تبلیغاتی زیادی کردند و آن را خوراک تبلیغاتی گستردهٔ خود کردند.
نتیجهٔ نهایی انتخابات پارلمانی اخیر ونزوئلا این بود که ائتلاف راستگرای ”دفتر اتحاد دموکراتیک“ توانست با کسب ۱۱۲ کرسی از ۱۶۷ کرسی پارلمان، یعنی بیشتر از دو-سوّم کرسی‌ها، اکثریت مطلق را به دست آورد. در این انتخابات ائتلاف حاکم که حزب ”متحد سوسیالیستی ونزوئلا“ به رهبری نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور کنونی ونزوئلا، در آن نقش عمده را دارد، با از دست دادن ۴۴ کرسی، فقط توانست ۵۵ کرسی در پارلمان ملّی به دست آورد. میزان شرکت مردم در این انتخابات نیز چشمگیر بود، به طوری که بیشتر از ۷۴درصد از واجدان شرایط در رأیگیری شرکت کردند. مخالفان دولت کنونی با اکثریتی که در پارلمان به دست آورده‌اند این قدرت را خواهند داشت که با فراخواندن یک همه‌پرسی در کشور، نیکولاس مادورو را از مقام ریاست‌جمهوری برکنار کنند، رئیس کنونی دیوان‌عالی کشور را برکنار کنند و یکی از حامیان خود را در آن مقام بنشانند، مجلس ویژه‌ای را برای تغییر دادن قانون اساسی کشور تشکیل دهند، و حتّیٰ پزشکان کوبایی را از کشور اخراج کنند. نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور کنونی ونزوئلا، ضمن پذیرش شکست حزب متحد سوسیالیستی و ائتلاف نیروهای مترقی در این انتخابات، و تأکید بر ضرورت بررسی علّت‌های این شکست و یافتن راهکردهایی برای جبران آن، ”سرمایه‌داری بی‌رحم“ و ”جنگ اقتصادی“ علیه دولت را از عوامل ایجاد نارضایتی در جامعه و شکست حزب حاکم در انتخابات دانست. با وجود این، مادورو بر نقطهٔ قوّت انتخابات نیز انگشت گذاشت که به گواهی صدها ناظر داخلی و خارجی به صورتی دموکراتیک و بدون اِشکال برگزار شد. او وجود چنین نظام انتخاباتی دموکراتیک و قابل‌اطمینانی را از دستاوردهای انقلاب بولیواری در ۱۶ سال گذشته و ”پیروزی دموکراسی“ دانست. گفتنی است که ونزوئلا تنها کشوری در جهان است که رأیگیری در آن به صورت الکترونیک برگزار می‌شود ولی رسید چاپی نیز به رأی‌دهندگان داده می‌شود تا جای هیچ‌گونه امّا و اگری در مورد درستی شمارش آرا نباشد.
در پی شکست انتخاباتی چپگراها، مادورو از هوادارانش خواست که از این شکست درس بگیرند، و افزود: ”ما امروز یک نبرد را باختیم، ولی مبارزه برای سوسیالیسمی نوین تازه شروع شده است… ما این شکست را سیلی محکمی برای هشیار کردن ما و دست به کار شدن می‌بینیم.“ از نخستین اقدام‌های مادورو پس از انتخابات، تغییر در هیئت وزیران برای شتاب بخشیدن به اقدام‌های بنیادی برای حل‌وفصل مسائل حادّ جامعه بود.
این نخستین بار در ۱۶ سال گذشته است که ائتلاف چپگرای حاکم در انتخابات چنین شکستی خورده است. نیروهای ترقی‌خواه ونزوئلا، از جمله نیروهای هوادار ائتلاف حاکم، این شکست را فرصتی برای بازنگری کم‌کاری‌ها یا اشتباه‌های گذشته، درس گرفتن از آنها، و تلاش بیشتر برای اثبات برتری سیاست‌های سوسیالیستی می‌دانند. گردهمایی‌های سازمان‌های مردم‌نهاد برای تصمیم‌گیری دربارهٔ تقویت دولت و حمایت از آن در انجام اقدام‌های بنیادی به سود مردم، از همان فردای روز انتخابات و به نام حفظ انقلاب آغاز شد.
دولت چپگرای ونزوئلا به علّت رخوت در واکنش به ”جنگ اقتصادی“ سرمایه‌داری بزرگ و نولیبرال که از جمله منجر به نابسامانی در تهیه و توزیع کالاهای ضروری مردم و صف‌های طولانی خرید (بر اثر احتکار) شده است، بسیاری از هوادارانش را از دست داده است. دولت مادورو در برابر رانت‌خواری و فساد سابقه‌دار در دستگاه دولتی، و خرابکاری‌های اقتصادی مخالفان و کسب‌وکارهای بزرگ، دستاورد عملی محسوسی نداشته است و صرفاً برنامه‌هایی را برای مقابله با این دشواری‌ها اعلام کرده است. علاوه بر این، سنگ‌اندازی‌های راستگرایان و دشواری‌های ناشی از آن برای مردم، موجب اتلاف انرژی دولت شده است به طوری که دولت، نسبت به گذشته، از بطن جامعه و ارتباط مداوم و نزدیک با تودهٔ مردم فاصله پیدا کرده است، اگرچه این وضع هنوز بسیار متفاوت و برتر از وضعیتی است که در بسیاری از کشورهای سرمایه‌داری وجود دارد و دولت‌ها در تصمیم‌گیری‌هایشان در عمل مردم را به حساب نمی‌آورد. یکی دیگر از عوامل منفی مؤثر در کارکرد دولت، پایین آمدن قیمت نفت بوده است که بودجه‌های دولتی را کاهش داده است.
در عین حال، نیروهای مردمی و ترقی‌خواه ونزوئلا نگران آنند که راستگرایان که اکنون پارلمانِ را در کنترل خود دارند، به اتکای توان مالی‌شان و حمایت آمریکا و ”جامعهٔ بین‌المللی“ از آنها، به دستاوردهای مردمی ۱۶ سال گذشته و محصول تلاش‌های جنبش‌های اجتماعی مانند خدمات رفاهی برای عموم مردم حمله کنند و بخواهند این دستاوردها را به سود مالکان و سرمایه‌داران بزرگ پس بگیرند، و دوبارهٔ قوانینی را به سود اقتصاد نولیبرالی در ونزوئلا تصویب کنند. ایجاد محدویت در هزینه‌های دولت و بودجه‌های خدمات رفاهی و اجتماعی عمومی، بستن دست دولت در بستن قراردادهای دو و چندجانبه با کشورهای دیگر، حذف یارانه‌های کالاهای مصرفی (مثل بنزین، مواد خوراکی، مسکن، و غیره)، و کاهش ارزش پول ملّی از سیاست‌هایی‌اند که راستگرایان در صدد اجرای آنها هستند. در پی پیروزی راستگرایان در انتخابات پارلمانی اخیر، جان کِری وزیر امور خارجهٔ آمریکا گفت: ”رأی‌دهندگان ونزوئلایی تمایل شدیدشان به تغییر در مسیر کشور را نشان دادند… آمریکا و جامعهٔ بین‌المللی آمادهٔ حمایت از گفتگو [میان دو طرف] دربارهٔ چالش‌های اجتماعی و اقتصادی ونزوئلا است.“ شکست چپگرایان و پیروزی راستگرایان در انتخابات پارلمانی ونزوئلا و انتخابات ریاست‌جمهوری آرژانتین، فضای مناسبی را برای تهاجم مجدد و مداخله‌گری ایالات متحده در آمریکای لاتین برای بازپس گرفتن مواضع از دست رفته‌اش به وجود آورده است و رسانه‌های غربی نیز به این جوّ دامن می‌زنند. هم‌زمان، تلاش‌هایی در برزیل برای ”کودتای پارلمانی“ توسط راستگرایان در جریان است تا نتیجهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته را که خانم دیلما روسِف در آن پیروز شد باطل کنند و خانم روسِف را که گرایش‌هایی به چپ دارد، استیضاح و مجبور به کناره‌گیری کنند. در این صورت، معاون خانم روسِف، که گرایش به راست دارد، مقام ریاست‌جمهوری را در اختیار خواهد گرفت، که ضربهٔ دیگری بر جنبش استقلال و ترقی‌خواهی در آمریکای لاتین خواهد بود.
از سوی دیگر، اوو مورالِس، رئیس‌جمهور بولیوی از همهٔ نیروها و دولت‌های مترقی منطقه خواست که در مورد چرایی شکست حزب متحد سوسیالیستی ونزوئلا از راستگرایان در انتخابات پارلمانی و ”دفاع از انقلاب دموکراتیک“ تعمّق و تأمل بیشتری کنند، و عزم خود را برای مبارزه با امپریالیسم در آمریکای لاتین جزم‌تر کنند. با توجه به نقش مهم سیاسی و اقتصادی ونزوئلا در آمریکای لاتین، از جمله در یاری‌رسانی به کوبای سوسیالیستی، و نیز حضور آن در عرصه‌های بین‌المللی گوناگون، از حضور مؤثر در اوپک گرفته تا اجرای قراردادهای توسعهٔ مهم با شریکان بازرگانی مثل چین و روسیه یا سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های اقتصادی در آفریقا، و شرکت فعّال در پیمان‌های منطقه‌یی مثل مرکوسور و آلبا، باید گفت که تغییر مسیر احتمالی روند رخدادها در ونزوئلا به زیان نیروهای چپگرا و به سود راستگرایان، از جمله احتمال برکنار کردن مادورو و از صحنه راندن حزب متحد سوسیالیستی، بی‌تردید پیامدهایی منفی نه‌فقط در آمریکای لاتین، بلکه در سطح بین‌المللی خواهد داشت.
شکست چپگرایان در ونزوئلا اگرچه برای جنبش ترقی‌خواهی جهانی گام بزرگی به عقب است، امّا آخر خط نیست. مبارزهٔ جهانی برای داشتن دنیایی که در آن مردم و کرهٔ زمین بر سود و ثروت اولویت دارند، برای برقراری اقتصادی دموکراتیک و عدالت اجتماعی به سود تودهٔ مردم، و برای دیگر آرمان‌های مردمی مثل صلح و استقلال و رفاه و آزادی، مبارزه‌ای درازمدّت است که با فراز و فرودها، و شکست‌ها و پیروزی‌های زیادی همراه است. روند عمدهٔ دگرگونی‌های اجتماعی دوران ما، پیروزی در این مبارزه است که به قول معروف دیر و زود دارد، امّا سوخت‌وسوز ندارد.
به نقل از «نامه مردم»ُ شماره ۹۸۸، ۲۵ آذرماه ۱۳۹۴
