نگاهی به هفتاد و پنج سال تلاش خستگی ناپذیر نشریات توده ای برای روشنگری، تحقق آزادی و عدالت اجتماعی
نخستین نشریه رسمی حزب تودهٔ ایران در تاریخ ۴ اسفندماه ۱۳۲۰،شش ماه پس از سقوط حکومت رضا شاه منتشر شد. روزنامهٔ “سیاست” در پی امتناع حکومت از انتشار نشریه ای به عنوان ارگان مرکزی حزب با نام: “روزنامهٔ یومیه،ارگان حزب تودهٔ ایران” منتشر شد.
“سیاست” طی ۱۵۹ شماره ای که انتشار یافت توانست نقش موثری در بسیج افکار عمومی مردم ما بر ضد فاشیسم و رشد آن در ایران ایفاء نماید. افشای هئیت حاکمه فاسد و وابسته و بردن اندیشه های مترقی و دورانساز در میان مردم از جمله خدمات ارزنده ای بود که “سیاست” در دوران کوتاه فعالیتش انجام داد. پایداری در دفاع از حقوق زحمتکشان و محرومان سرانجام خشم رژیم فاسد پهلوی را برانگیخت و “سیاست” سرانجام در ۱۲ شهریورماه ۱۳۲۱ توقیف گردید.
درپی توقیف “سیاست” طولی نکشید تا حزب نشریه “نامهٔ رهبر” را به عنوان ارگان مرکزی حزب منتشر کرد.در پی برگزاری نخستین کنفرانس ایالتی حزب در تهران، در ۱۷ مهره ماه ۱۳۲۱، نخستین شماره “نامهٔ رهبر” در ۱۰ بهمن ۱۳۲۱، به صاحب امتیازی و مدیریت ایرج اسکندری آغاز به کار کرد و اعضای اصلی هئیت تحریریه آن شامل احسان طبری،پروین گنابادی، ایرج اسکندری، احمد قاسمی و انور خامه ای بود.
“نامهٔ رهبر” در طول فعالیتش به عنوان ارگان مرکزی حزب نقش ویژه ای در بسیج طبقه کارگر ایران و زحمتکشان و همچنین مبارزه بر ضد فاشیسم ایفاء‌کرد.
ویژه نامه “نامهٔ رهبر” به مناسبت پنجمین سالگرد تاسیس حزب تودهٔایران در تیراژ بیش از صد و بیست هزار نسخه انتشار یافت که این میزان تیراژ نه تنها برای آن دوران،و با توجه به میزان سواد و افراد روزنامه خوان در جامعه، بلکه حتی برای دوران کنونی حیرت آور است.
“رهبر” در طول حیاتش نقش اساسی در افشای فاشیسم و نیروهای وابسته به استعمار ایفاء‌کرد. افشای چهره های فاسدی همچون سید ضیاء‌الدین طباطبایی،مهره سرشناس سیاست های انگلیس در ایران و کسانی همچون تقی زاده که در تلاش حفظ و تحکیم سیطره استعمارگران در میهن ما بودند،در کنار سازماندهی افکار عمومی و حمایت از منافع رنجبران و کارگران کشور و همچنین فشاندن بذر آگاهی درباره حقوق زنان، جوانان و دانشجویان و همچنین برای نخستین بار در تاریخ مطبوعات میهن ما دفاع از حقوق خلق های تحت ستم از جمله کارنامه پرافتخار روزنامه “رهبر” به عنوان ارگان مرکزی حزب ما بود. “رهبر”، همچنین نخستین روزنامه کشور بود که پرده از روی سیاست های استعماری آمریکا در ایران برداشت و به افشاگری در این زمینه پرداخت.
“رهبر” به دلیل فعالیت افشاگرانه و تلاش خلل ناپذیرش در دفاع از حقوق مردم ۷ بار به محاق توقیف کشانده شد. نخستین توقیف “رهبر” در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۲۲ بود که مدت درازی به طول نیانجامید. دومین توقیف در ۱۴ مرداد ۱۳۲۲ به مدت ۶۵ روز ادامه یافت و سومین و چهارمین توقیف “رهبر” در تاریخ های ۱۰ آذر ماه ۱۳۲۲ و سپس در ۱۵ آبان ماه ۱۳۲۳ رخ داد. در تمام چهار دوره ای که “رهبر” توقیف گردید نشریه “رزم”، که ارگان مرکزی سازمان جوانان توده ایران بود وظیفه ارگان حزب را بر دوش کشید.
هفتمین توقیف “رهبر” در تاریخ ۱۶ آذرماه ۱۳۲۵،و در آستانه یورش ارتجاع به جنبش ملی آذربایجان رخ داد و بدین سان پس از انتشار ۸۹۰ شماره و چهارسال تلاش کار “رهبر” به عنوان ارگان مرکزی خاتمه یافت. در این یورش گسترده ارتجاع به نشریات مترقی و خصوصاْ حزب تودهٔایران کار دیگر نشریات حزبی همچون “رزم” و “بشر” نیز به پایان رسید.
تولد “مردم” و خانواده آن
در ۱۲ بهمن ماه ۱۳۲۰، در آستانه دومین سالگرد شهادت دکتر تقی ارانی، نشریه ای در تهران به صاحب امتیازی مبارز قدیمی صفر نوعی و مدیریت عباس نراقی منتشر شد که خیلی زود جای ویژه ای در مطبوعات آن دوران به خود اختصاص داد. آماج اصلی “مردم”،افشای فاشیسم و وابستگان داخلی آن در ایران بود و از همین رو خیلی زود به “مردم ضد فاشیست” مشهور شد. نشریه “مردم” ستون مشهوری داشت با عنوان “ماسک ها را بردارید” که در آن ایادی حکومت رضا شاه، فاشیست ها و کسانی که بر ضد منافع ملی کشور توطئه می کردند مرتبا افشاء‌می گردیدند.
فعالیت گسترده و افشاگرانه “مردم” خیلی زود با مخالفت و کینه ارتجاع رو به رو شد و “مردم” پس از انتشار ۲۲۷ شماره در ۱۱ آذرماه ۱۳۲۱،به دستور فرمانداری نظامی تهران تعطیل شد و کمی بعد با در گذشت صفر نوعی در ۲۷ آذرماه ۱۳۲۱،نخستین دورهٔ پربار انتشار “مردم” پایان یافت
.
پس از درگذشت صفر نوعی کار “مردم” به مدت ۴ ماه تعطیل بود و در پی این نخستین شماره اینبار “نامهٔ‌مردم”،به صاحب امتیازی و مدیریت دکتر رضا رادمنش کار “مردم” را در ۲۹ فروردین ماه ۱۳۲۲ از پی گرفت و تا ۱۵ دی ماه ۱۳۲۵،که اینبار نامه مردم به عنوان ارگان هیئت اجرائیه موقت حزب تودهٔایران منتشر گردید، ادامه داد.
خانواده “مردم” در ۹ تیرماه ۱۳۲۳ گسترده تر و وسیع گردید. در این روز نخستین شماره “مردم برای روشنفکران” و در مدت کوتاهی پس از آن “مردم ماهانه”، (به سر دبیری رفیق فقید احسان طبری)، “مردم آدینه” و “مردم برای جوانان”، به عنوان ارگان مرکزی سازمان جوانان تودهٔایران منتشر گردید.
پس از برگزاری دومین کنگرهٔ‌حزب تودهٔ ایران و انتخاب رهبری جدید، از ۱۵ اردیبهشت ماه ۱۳۲۷ (شمارهٔ۳۳۶)،تا پایان دورهٔ سوم به عنوان ارگان مرکزی حزب تودهٔایران در یکی از طوفانی ترین و حساس ترین دوران تاریخ معاصر ما کار دشوار مبارزه با امپریالیسم و توطئه های داخلی و خارجی و مقابله با عناصر مزدوری همچون خلیل ملکی را با موفقیت و سربلندی به پیش برد. “نامهٔ‌مردم” در طول دو سال انتشار خود به عنوان ارگان مرکزی حزب ۵ بار مورد یورش ارتجاع قرار گرفت و توقیف گردید. پنجمین و آخرین باری که نامهٔ‌مردم در دوره سوم فعالیتش توقیف گردید در ۱۴ بهمن ماه ۱۳۲۷ (شماره ۴۸۹) بود،که رژیم پهلوی به دستور اربابان انگلیسی و آمریکایی اش حمله گسترده ای را بر ضد همه نیروهای مترقی و جنبش آزادی خواهانه میهن ما آغاز کرد.
چهارمین دورهٔ‌حیات “مردم / نامهٔ‌مردم” در ۱۰ مهرماه ۱۳۲۸،در شرایط بسیار دشوار مخفی آغاز گردید. با وجود آنکه انتشار “مردم” با خطر دستگیری، شکنجه و مرگ همراه بود، معذالک با تیراژ وسیع ۱۵۰۰۰ نسخه در سراسر کشور منتشر می گردید. آخرین شمارهٔ دورهٔ‌چهارم “مردم” در ۱۵ آذرماه ۱۳۳۴ منتشر شد و با تشدید حلقه محاصره نیروهای امنیتی مردم و همکاران و نویسندگان آن به تبعید رفتند.
دوران تبعید دوران دشوار اختلاف ها و شرایط منفی متاثر از شکست جنبش مردمی و روی کار آمدن دولت کودتایی شاه-آمریکا بود. از آذرماه ۱۳۳۴ به مدت چهار سال مردم به عنوان ارگان مرکزی حزب ما دچار خاموشی شد و نتوانست به فعالیت خود ادامه دهد. برای دوران کوتاهی در فاصله ۱۷ بهمن ۱۳۳۶ تا ۳۰ تیرماه ۱۳۳۹،نشریه توده ای “صبح امید”هر دو هفته یکبار منتشر می شد و توانست طی ۵۵ شماره انتشار جرقه های امید را در صفوف رفقای توده ای و دیگر مبارزان راه آزادی روشن نگاه دارد. “مردم” پس از سکوت چهار ساله اش در تاریخ ۱۳۳۸ دورهٔ‌پنجم انتشارش را آغاز کرد و این کار را به مدت پنج سال و انتشار ۱۰۰ نسخه ادامه داد و توانست در دوران بسیار دشوار گسست ها در صفوف جنبش نقش مهمی را ایفاء‌نماید. 
ششمین دورهٔ “مردم” در اول فروردین ماه ۱۳۴۴، به عنوان ارگان مرکزی حزب تودهٔ ایران آغاز به کار کرد و از آغاز سال ۱۳۵۳،با اوج گیری جنبش انقلابی میهن هر ۱۵ روز یکبار منتشر می شد و توانست نقش مهمی در تحلیل شرایط روز کشور و در راه اعتلای معنوی جنبش آزادی خواهانه و عدالت پویانه کشور ایفاء‌نماید. آغاز ششمین دورهٔ انتشار “مردم” همچنین همزمان بود با مبارزه شدید در ون حزبی و در سطح جنبش جهانی با مائوئیسم و اثرات مخرب و تفرقه افکنانه آن. مبارزه نظری “مردم” با گروه انحرافی “رنجبران” از جمله عرصه های مهم و پیروزمند فعالیت “مردم” در ششمین دورهٔ انتشارش بود.
با تشدید مبارزه جنبش مردمی بر ضد حکومت وابسته و پلیسی شاه از دیماه ۱۳۵۴، نشریه هفتگی “نوید”، با ابتکار رفیق شهید رحمان هاتفی (مهرگان) در داخل کشور شروع به انتشار کرد و توانست با انتشار ۷۳ شمارهٔ نقش سترگی در بردن شعارهای حزب ما به درون توده ها و مبارزه سرنوشت ساز آنان با رژیم شاه ایفاء کند. آغاز کار “نوید” همزمان است با مختل شدن کار انتشار نشریه “به سوی حزب” که به همت رفیق قهرمان هوشنگ تیزابی، منشتر می شد. در پی دستگیری و شهادت رفیق تیزابی، زیر شکنجه های وحشیانه ساواک، رفقای مرکز حزب به رفقای سازمان “نوید”در داخل کشور پیغام دادند:” آیا حاضرید این درفش خونین را، که بر زمین نبرد افتاده، دوباره به اهتزاز در آورید؟”
پاسخ رفقای نوید روشن بود: “این افتخار بزرگی است. روح مشتعلی که در ورای “نام بسوی حزب” آرمیده است، دیگربار در نخستین سنگر های انقلاب حاضر خواهد شد. بگذار پیکر غرق به خون رفیق تیزابی از زیر خاک لبخند بزند…”
و این چنین بود که توده ای ها به استقبال انقلاب بهمن ۵۷ رفتند و این چنین است که به رغم هفتاد و پنج سال سرکوب و خفقان و کشتار شمار بسیاری از اندیشمندان،نویسندگان،مترجمان و هنرمندان از صفوف حزب ما، پیکار روشنگرانه حزب تودهٔایران و مطبوعات آن همچنان ادامه دارد. دورهٔ‌هفتم انتشار “مردم” و دیگر نشریات توده ای مصادف است با پیروزی انقلاب بهمن که ما در مقاله جداگانه ای به آن پرداخته ایم.
به نقل از «نامهٔ‌مردم»، شمارهٔ۱۰۰۰، ۱۰ خرداد ۱۳۹۵
