ترکیه: سکوتِ نکوهیدهٔ اروپا در برابر دیکتاتوریِ اردوغان
نزدیک به چهار ماه موجی بی‌سابقه از سرکوبِ سیاسی سراسر ترکیه را فراگرفته است. در پی کودتای نافرجام جمعه ۲۵ تیرماه (۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶) در ترکیه- که از سوی همه نیروهای دمکراتیک و مترقی و اُپوزیسیون محکوم شد- رجب‌طیب اردوغان و حزب “عدالت‌وتوسعه”اش باهدف تصاحبِ تمام‌وکمال ارکان قدرت، در کشور وضعیت اضطراری اعلام کردند. به‌نظر می‌رسد که رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در گذار از خودکامگی به دیکتاتوری، به‌مرحله‌یی تازه وارد شده است.
دستگیریِ ۱۱ تن از اعضای “حزب دمکراتیک خلق‌ها” (“ه د پ”)، ازجمله دو رئیس این حزب: “صلا ح‌الدین دمیرتاش” و “فیگن یوکسِک‌داغ”- در روزهای پنجشنبه و جمعه، ۱۳ و ۱۴ آبان‌ماه ( ۳ و ۴ ماه نوامبر ۲۰۱۶)- نشان‌دهندهٔ چرخشی مشخص در نظام حاکم بر ترکیه به سمت دیکتاتوریِ تمام‌عیار است. بااینهمه، مهم، معنا‌دار و تأمل‌برانگیز آن‌که “اتحادیه اروپا”، “سازمان ملل‌متحد” و “آمریکا” به نشان دادنِ واکنشی مؤثر و دمکراسی‌خواهانه در این رابطه هیچ تمایلی ندارند. در هفتهٔ گذشته، در خلال سه روز متوالی، از شبکه‌های اینترنتی- به‌رغمِ تعلیق موقت دسترسی به شبکه‌های اجتماعی در ترکیه- فیلم‌های ویدئویی‌ای از حمله‌های خشونت‌‌آمیز پلیس ترکیه به مجلس منتخب مردم و رهبران “حزب دمکراتیک خلق‌ها” پخش شد. واکنش‌های دولت‌های “اتحادیه اروپا” حداقلی و احتیاط‌آمیز بود: مسئول دیپلماسی [خارجی] اروپا، “فدریکا موگرینی”، گفت “بسیار نگران” وضعیت است. در برلین، سخنگوی خانم “آنگلا مرکل”، صدراعظم آلمان، پس از احضار مسئول سفارت ترکیه، این دستگیری‌ها را “بسیار نگران‌کننده” خواند؛ در پاریس، “رومن نادال”، سخنگوی وزارت امورخارجه، بااعلام اینکه دستگیریِ رهبران حزب دمکراتیک خلق‌ها “نگران‌کننده” است،”احترام به حاکمیت قانون و آزادی‌های اساسی” را خواستار شد؛ و همگی واکنش‌هایی در قالب “ابراز نگرانی”هایی محترمانه و فرمول‌‌وار، که از واقعیت‌های امروز اوضاع ترکیه بسیار دورند.
البته در برخی از کشورهای اروپایی صداهایی که از واقعیت امر در اوضاع ترکیه حکایت می‌کنند و در ابرازِ اعتراض به سرکوب نیروهای دمکراتیک در این کشور، به‌گوش می‌رسند. “پیر لوران”، دبیر ملی “حزب کمونیست فرانسه”، می‌گوید:”اردوغان سال‌هاست که دموکراسی و حقوق بشر را با همدستی و سکوتِ فرانسه و اتحادیهٔ اروپا زیر پا می‌گذارد. این دستگیری‌ها، حاکمیت قانون و بنیادهایی را که هنوز هم می‌توانست وجود داشته باشند نابود می‌کنند و دهان مخالفان دمکرات را می‌بندند.” و ادامه می‌دهد:”با دستگیری‌های روز جمعه و شنبه گذشته مرحلهٔ جدیدی در استقرار دیکتاتوری در ترکیه َشروع می‌شود.”
اردوغان، در سخنرانی‌ای در ۱۰ دی‌ماه ۱۳۹۴ (۳۱ ماه دسامبر ۲۰۱۵)، چنین اعلام می‌دارد:”در نظامی مانند [نظام] ترکیه سیستم ریاست‌جمهوری‌ای تک‌قدرتی امکان دارد. امروزه نمونه‌‌هایی ازاین‌دست در جهان و همچنین در تاریخ می‌توان یافت. شما نمونهٔ هیتلری را دارید.” سخنانی بسیار نگران‌کننده که واکنشِ بروکسل، برلین و نیز پاریس را می‌توانست و می‌بایست برانگیزد.
درحال‌حاضر، فعالان کُرد و روزنامه‌نگاران روزنامهٔ “جمهوریت”- نزدیک به “حزب جمهوری‌خواه خلق” [قدیمی‌ترین حزب سیاسی ترکیه، با گرایش‌های ملی، سوسیال‌دمکراتیک، لائیک، عضو انترناسیونال سوسیالیست و هوادارِ “کمال آتاتورک”]- فشارهای سنگین موج سرکوب به‌اصطلاح “ضد تروریستی” را متحمل می‌شوند، درصورتی‌که این حزب به‌اتفاق “حزب دمکراتیک خلق‌ها” و دیگر حزب‌های اُپوزیسیون، در تابستان گذشته، اقدام به کودتا در ترکیه را محکوم کردند.
خشم اردوغان از “حزب دمکراتیک خلق‌ها” از آنجا شروع شد که این حزب کوچک، که مجموعه‌یی است از نیروهای سکولارِ چپ و تشکل‌های سابق کُردها، در ۲۰۱۵ توانست وارد پارلمان شود. این حزب طی دو انتخابات، نخست در خرداد/تیرماه ۱۳۹۴ (ژوئن ۲۰۱۵) با ۱۳ درصدِ آرا و سپس در آبان/آذرماه ۱۳۹۴ (ماه نوامبر همان سال) با ۱۰٫۸ درصد آرا به‌ترتیب ۸۰ و ۵۹ نماینده به پارلمان فرستاد، و بدین‌سان رهبری حزب اردوغان، “حزب عدالت‌وتوسعه”،را به‌چالش طلبید. پس از ماه‌ها سرکوب، تهدید و حمله به دفترهای “حزب دمکراتیک خلق‌ها”، دولت ماده قانون سلب مصونیت پارلمانی از نمایندگان را در مجلس به‌تصویب رسانید. این ماده قانون، به‌طورعمده “حزب دمکراتیک خلق‌ها” را هدف قرار می‌داد و آن را به‌هم‌دستی با “حزب کارگران کردستان” (“پ ک ک”) متهم می‌کرد. این سرکوب‌ها، تهدیدها و حمله‌ها مدت‌ها است که همچنان ادامه دارند.
در پی دستگیری نمایندگان “حزب دمکراتیک خلق‌ها”، این حزب با شرکت نکردن در جلسه‌های پارلمان به‌این دستگیری‌ها اعتراض کرده است. حتی کسانی که در زندان نیستند هم حق فعالیت ندارند. دفتر حزب بسته شده است و ورود به ساختمان آن امکان‌پذیر نیست. حزب قصد دارد در شکل‌هایی جدید از بیانِ دمکراتیک، مشاوره‌یی گسترده با مردم در سطح کشور انجام دهد.
در چهار ماه اخیر ده‌ها شبکه تلویزیونی، روزنامه و مؤسسهٔ انتشاراتی بسته شده‌اند. صدها روزنامه‌نگار دستگیر و یا کارت روزنامه‌نگاری‌شان باطل شده است و حق خروج از کشور را ندارند. شمار زیادی از شهروندان زندانی شده‌اند، زندانیانی که صرفاً بر اساس اتهام‌هایی بی‌پایه و بدون هیچ مدرکی خودسرانه دستگیر شده‌اند. خبرهای رسیده از زندان‌ها حاکی از رفتار بد با زندانیان و شکنجهٔ آنان است. از بین ۱۱ نمایندهٔ دستگیرشدهٔ عضو “حزب دمکراتیک خلق‌ها”یِ مجلس ترکیه، ۹ نفرِ آنان، در هفتهٔ گذشته، توانسته‌اند پیام‌هایی به‌وسیلهٔ وکلای‌شان به خارج از زندان بفرستند. همگیِ آنان در پیام‌های‌شان ادامهٔ مقاومت در برابر رژیم اردوغان را خواستار شده‌اند و این دستگیری‌ها را نشانهٔ درتنگنا بودنِ دیکتاتوری دانسته‌اند. چکیدهٔ محتوای این پیام‌ها را در پیام دو رهبرِ زندانیِ “حزب دموکراتیک خلق‌ها” می‌توان خواند:
صلاح الدین دمیرتاش: “با اظهار دلبستگی و تشکر از دوستان، دستگیری غیرقانونیِ ما، فضای تاریک کشورمان را مخوف‌تر کرده است. با این حال، آنانی که فکر می‌کنند می‌توانند ما را در تاریکی نگاه دارند باید بدانند که حتی یک شمعِ روشن می‌تواند این تاریکی را به‌دَرَد تا مردم ما در آزادی و صلح زندگی کنند. همه باید به کارشان در مبارزه برای دمکراسی ادامه دهند و نیز باید به‌گونه‌ای خستگی‌ناپذیر به‌منظور بیرون زدن از این تاریکی و رفتن به‌سوی روشنائی مبارزه کنند. من سلامتم و روحیه‌ام عالی است.”
فیگن یوکسِک داغ: “آنان هرچه کنند نمی‌توانند امیدمان را به‌یأس تبدیل کنند و مقاومت‌مان را درهم‌شکنند. چه در زندان باشیم و چه در بیرون از آن، حزب دمکراتیک خلق‌ها تنها راه به‌سوی دمکراسی در ترکیه است. برای همین هم آنان تا این حد می‌ترسند و از آن وحشت دارند. امید را از دست ندهید، و به مقاومت شدت دهید. … با ادای احترام.”
روزنامه “اومانیته”، ۷ ماه نوامبر ۲۰۱۶ (۱۷ آبان‌ماه)، مصاحبه‌یی با “ایوپ دورو”- سخن‌گویِ”حزب دمکراتیک خلق‌ها” در اروپا- انجام داد که در بخشی از آن، وضعیت کنونی رهبران “حزب دموکراتیک خلق‌ها” تصویر شده است. “ایوپ دورو” در گفت‌وگو با “اومانیته”، اقدام مشخص اروپا در برابر “آنکارا” را خواستار شد.
“اومانیته”: حزب شما با زندانی شدنِ رهبرانش چه آینده‌یی درپیش دارد؟
ایوپ دورو: درحال‌حاضر ۹ نفر از ۱۳ شخصیت بازداشت‌شده در زندان‌اند، یعنی ۴ نفرشان تحت نظارت آزاد شده‌اند. ۹ نفر دیگر به‌طورجداگانه به چند زندان در نزدیکی استانبول فرستاده شده‌اند. وکلای صلاح‌الدین دمیرتاش با او ملاقات کرده‌اند. موضع او روشن است، او به سؤال‌های قضات پاسخ نخواهد داد. از نگاه او کارگزاران این دادگاه درخدمت حکومت‌اند و او [دمیرتاش] تنها در محضر مردم پاسخگو است. مردم او را انتخاب کرده‌اند. امروز حزب ما به خودداری نمایندگانش به حضور در پارلمان تصمیم گرفت. ما می‌خواهیم با مردم باشیم و در تظاهرات‌شان در خیابان‌ها شرکت کنیم.
“اومانیته”: باوجود استیلای فضای ترس در کشور، آیا خارج از منطقه‌های کُردنشین تظاهرات حمایتی بر پا می‌شوند؟
ایوپ دورو: یک سری تظاهرات از سوی نیروهای چپ دمکراتیک برگزار شد که بلافاصله در همه‌جا ممنوع اعلام شد. دیروز (یکشنبه ۶ نوامبر / ۱۶ آبان‌ماه) در استانبول تظاهرات به‌طرزی وحشیانه سرکوب شد. با اعلام وضعیت اضطراری، پلیس حق شلیک به مردم بدون اخطار قبلی را دارد. در مورد دیگر حزب‌ها مسئله پیچیده است. برای مثال، حزب طرفداران کمال آتاتورک [“حزب جمهوری‌خواه خلق” (“ج ه پ”)] مشکلات خودشان را دارند. آن‌ها درگیر روزنامه خود یعنی”جمهوریت” هستند که پلیس و نیروهای امنیتی دولتی مرتب مانع از ادامهٔ کارش می‌شوند.
“اومانیته”: چه انتظاری از جامعه بین‌المللی دارید؟
ایوپ دورو: درحال‌حاضر اتحادیهٔ اروپا باید این رژیم فاشیستی را، که یکی از بدترین حکومت‌های غیردمکراتیک تاریخ ترکیه است، مجازات کند. گزارشگر “اتحادیهٔ اروپا” در رابطه با اوضاع ترکیه تعلیق مذاکرات در مورد “تسهیلات ویزایی” برای شهروندان ترکیه را خواستار شده است. خوب ما از چنین واکنشی پشتیبانی می‌کنیم. ما می‌خواهیم “شورای اروپا” از حقوق بشر در ترکیه دفاع کند و درنتیجه تا حقوق بشر در ترکیه رعایت نشود از عضویت ترکیه در “اتحادیه اروپا” جلوگیری شود. ما برپاییِ کارزار تحریم اقتصادی و سیاسی‌ای به‌منظور تضعیف اردوغان را خواهانیم.
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۰۱۲، ۲۴ آبان ماه ۱۳۹۵
