مذاکرات بین‌المللی ژنو برای وحدت قبرس
در هفته‌های اخیر دور تازه‌ای از تلاش برای حل ”مسئلهٔ قبرس“ آغاز شد. به نظر می‌رسد که تحوّل‌های سیاسی ماه‌های اخیر در خاورمیانه و اروپا و نتیجهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا که منعکس کنندهٔ موازنه سیاسی-اجتماعی جدیدی در جهان است، بازیگران اصلی این صحنه را به تشدید تلاش برای پیدا کردن راه‌حلی دائمی و پایدار واداشته است.
قبرس پیشتر جزو مستعمره‌های بریتانیا بود. در سال ۱۹۶۰/۱۳۳۹ قبرس از قدرت استعمارگر بریتانیا مستقل شد. عمده‌ترین ملیت‌های ساکن قبرس، یونانی‌ها و تُرک‌ها هستند. اقلیتی از ارمنی‌ها و مارونی‌ها نیز در این کشور زندگی می‌کنند.
۴۲ سال پیش، نیروهای راستگرای یونانی در قبرس به یاری نیروهای نظامی یونان (در رژیم سرهنگ‌های کودتاگر یونانی که از سال ۱۳۴۶ به مدت ۷ سال در قدرت بودند) در قبرس کودتا کردند تا ضمن برکناری اسقف ماکاریوس، قبرس را ضمیمهٔ یونان کنند. به بهانهٔ این کودتا، نیروهای نظامی ترکیه نیز به قبرس یورش بردند. امّا کودتای راستگرایان به‌سرعت شکست خورد و رژیم کودتایی سرهنگان یونان نیز چند روز بعد از هم پاشید و سرنگون شد، ولی ۳۷ درصد از خاک قبرس، در شمال این کشور، در اشغال ترکیه باقی ماند که هنوز هم این اشغال نظامی با حضور ده‌هاهزار نیروی نظامی ترکیه (حتّی بیشتر از نیروهای نظامی جمهوری قبرس) ادامه دارد. بخش جنوبی قبرس به طور عمده یونانی‌نشین است. در پی اشغال کشور توسط ترکیه، ده‌ها هزار نفر از ساکنان تُرک و یونانی در شمال و جنوب قبرس را در روندی شبیه به اسکان یهودیان در شهرک‌های اسرائیلی در خاک فلسطین، در داخل قبرس جابه‌جا کردند. تُرک‌ها را به بخش شمالی کشور کشاندند، و یونانی‌های ساکن شمال قبرس را به بخش‌های جنوبی راندند. علاوه بر ترکیه، یونان و بریتانیا نیز در قبرس حضور نظامی و پایگاه نظامی دارند. هزاران نیروی «حافظ صلح» از کشورهای گوناگون جهان نیز زیر نظارت سازمان ملل متحد در قبرس حضور دارند. تشدید تلاش‌ها برای حل «مسئلهٔ قبرس» و وضعیت سیاسی-اجتماعی و به‌ویژه حاکمیت ملیت‌های ترک و یونانی ساکن این کشور، در سال‌های اخیر به برگزاری دیدارهای و نشست‌ها و گفتگوهای جدّی میان رهبران جوامع یونانی و ترک قبرس انجامیده است. تازه‌ترین دور این مذاکرات در اواخر دی ماه امسال زیر نظارت دبیرکل سازمان ملل متحد در ژنو برگزار شد.
رهبری حزب ترقی‌خواه زحمتکشان قبرس (آکل) همواره اعلام کرده است که فقط از طریق مذاکره می‌توان به راه‌حل صلح‌آمیز و پایدار و مورد توافق دو طرف رسید. کمونیست‌های قبرس بر پایهٔ تجربهٔ مشخصِ کوشش‌های به ثمر نرسیده در ۴۲ سال گذشته به این باور رسیده‌اند که راه‌حل نهایی باید مبتنی بر اصول منشور سازمان ملل متحد و در چارچوب سازمان ملل متحد، و نیز بر اساس قوانین بین‌المللی و اروپایی باشد.
در دو روز اوّل مذاکرات ژنو (۲۱ و ۲۲ دی) سران دو جامعهٔ یونانی و ترک قبرس به بحث و بررسی دربارهٔ موضوع‌های دیرینه و هنوز باقی‌مانده و مورد اختلاف در زمینهٔ داخلی پرداختند که از آن جمله می‌توان به این مسائل اشاره کرد:حاکمیت هر ملیت، اقتصاد در بخش‌های گوناگون کشور، و نیز سرزمین‌هایی که به دلیل اشغال ترکیه در ۴۲ سال گذشته همواره مورد مشاجره بوده است. در روز ۲۳ دی کنفرانس ژنو دربارهٔ مسئلهٔ قبرس با تمرکز بر جنبه‌های بین‌المللی مسئله، یعنی جنبه‌های امنیتی، تضمین‌های امنیتی، خروج نیروهای نظامی از سرزمین‌های قبرس به بحث و بررسی مسئله ادامه داد. در نشست علاوه بر نمایندگان سه «قدرت ضامن» (ترکیه، یونان، و بریتانیا، طبق عهدنامهٔ استقلال قبرس در سال ۱۹۶۰)، نمایندگان جمهوری قبرس، دو جامعهٔ یونانی و تُرک قبرس، سازمان ملل متحد، و اتحادیه اروپا نیز در سر میز مذاکره جمع بودند. این نخستین بار بود که ترکیه در سر میز مذاکره در مورد حل‌وفصل مسئلهٔ قبرس حاضر می‌شد. با توجه به ارتباط‌های گسترده‌ای که آکل با حزب‌های جامعهٔ تُرک‌های قبرس و بازیگران بین‌المللی در این عرصه دارد، و همچنین ارائه پیشنهادها و ایده‌های دقیق و مطالعه شده توسط این حزب، باید گفت که رهبری آکل در این مذاکرات نقش تحسین‌برانگیز و برجسته‌ای ایفا کرد.
با وجود برخی اختلاف‌هایی که آکل در مورد چگونگی برخورد رئیس‌جمهور آناستاسیادس به برخی از جنبه‌های این مذاکرات داشت، آکل تمام قدرت و امکانات خود را برای موفقیت این مذاکرات در مسیر آزادی و تحقق وحدت مجدد قبرس و مردم آن بسیج کرد. در ادامه، ترجمهٔ بیانیهٔ رفیق آندروس کیپریانو، دبیرکل حزب برادر آکل را برای اطلاع خوانندگان نامهٔ مردم منتشر میکنیم که پس از برگزاری کنفرانس ژنو انتشار یافت. در این بیانیه، و در چند پرسش و پاسخ با رفیق کیپریانو که پس از بیانیه آمده است، به موضوع‌های کلیدی مورد بحث در کنفرانس ژنو اشاره شده است. ما به‌ویژه توجه ترقی‌خواهان میهنمان را به شیوهٔ سازنده و پختهٔ رفقای قبرسی در زمینهٔ مشارکت در مذاکرات، برخورد با طرف‌های مقابل در مذاکرات، و همچنین پرهیز از اظهارنظرهای غیرمسئولانه و توجه اکید به توان نیروها و تلاش برای بهره‌برداری از امکان موجود جلب میکنیم.
بیانیهٔ رفیق آندروس کیپریانو، دبیرکل کمیتهٔ مرکزی حزب ترقی‌خواه زحمتکشان قبرس “آکل”، ۱۴ ژانویه ۲۰۱۷ – (۲۵ دی ۹۵)
دربارهٔ تحوّل‌های اخیر پیرامون مسئلهٔ قبرس
۱. زمانی که دعوت رئیس‌جمهور کشور به دستمان رسید که همراه او برای مذاکره به ژنو برویم، می‌دانستیم که نشست ژنو، نشستی دشوار، حسّاس، و تعیین‌کننده در مورد مسئلهٔ قبرس خواهد بود. می‌دانستیم که اختلاف موضع دو طرف [یونانی و تُرک] دشواری‌های بیشتری را به همراه خواهد داشت. ما تصمیم گرفتیم به ژنو برویم، با این هدف که کارکردی مثبت و سازنده داشته باشیم تا بتوانیم به تلاش و اقدام دشوار آقای آناستاسیادس [رئیس‌جمهور قبرس] کمکی کرده باشیم. وظیفهٔ میهن‌دوستی ما چنین می‌طلبید. دقیقاً در چنین زمینه‌ای بود که ما از روز اوّل تا آخر نشست، با احساس مسئولیت نسبت به میهن و ملّت خود عمل کردیم.
۲. همان‌طور که انتظار می‌رفت، گفتگوها و مذاکرات دشوار، فرساینده، و پُرالتهاب بود. نقش ما ابراز نظر و ارائهٔ پیشنهادهای خودمان برای کمک کردن به رئیس‌جمهور در تنظیم موضع و دیدگاه‌های یونانی‌های قبرس بود. در این کار ما بر مواضع اصولی، بر مواضعی که بتواند به فائق آمدن بر مسئلهٔ کمک کند، هم از نظر مضمون و هم از لحاظ روند و شیوهٔ مذاکرات، تأکید و اصرار داشتیم. در عین حال، سعی ما بر این بود که با تماس گرفتن با افرادی که در حزب‌های سیاسی تُرکِ قبرس می‌شناسیم، به رهبری جامعهٔ قبرسی‌های تُرک کمک کنیم که مواضع ما را بهتر درک کنند.
۳. به‌رغم دشواری‌های موجود، توانستیم کار را از راه مذاکره به پیش ببریم. به طور مشخص:
یک- هر دو طرف [جامعهٔ ترک‌ها و جامعهٔ یونانی‌های قبرس] نقشه‌ٔ مرزهای پیشنهادی خود را ارائه دادند. واقعیت این است که پیشنهادی که تُرک‌های قبرس ارائه دادند رضایت‌بخش نبود، اگرچه زمینه را برای بازگرداندن درصد بزرگی از سرزمین‌ها به زیر کنترل اداری یونانی‌های قبرس فراهم می‌کند. ارائهٔ نقشه‌های جغرافیایی، چشم‌انداز مذاکرات دشوار در این باره را برای دستیابی به هدف‌هایی که در نظر گرفته بودیم، باز کرد.
دو- بحث اساسی و مفصّلی دربارهٔ مسائل امنیتی، که شامل مسئلهٔ تضمین‌ها و کاهش تأسیسات و تسلیحات نظامی است، آغاز شده است. کاملاً آشکار است که در این مورد، موضع آغازین دو طرف درست در نقطهٔ مقابل یکدیگر قرار دارد. این واقعیت که ترکیه حاضر است در این باره به بحث بنشیند، و با توجه به موضع اعلام شدهٔ بسیاری از کشورهای عضو اتحادیهٔ اروپا و نیز شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر اینکه ساختار تضمین کنونی با وضعیت امروزی همخوان نیست، مایهٔ خوش‌بینی محتاطانه‌ای برای دست یافتن به نتیجه‌ای مثبت است. با کار و تلاش مستمرّ، و با استفاده از هر حمایتی که از حل‌وفصل این موضوع می‌شود، می‌توان به نتایجی مثبت رسید.
سه- همچنین، پیشرفت‌هایی در زمینهٔ “حاکمیت “به دست آمد، اگرچه مربوط به مسائل ثانویه می‌شود.
۴. این واقعیت که پیش‌بینی‌های گوناگونی که موجب بروز نگرانی‌هایی در میان مردم شده بود، نقش بر آب شد نیز مهم است. جار و جنجال دربارهٔ اینکه مذاکره در ژنو موجب لغو شناسایی رسمیت “جمهوری قبرس “و دست بالا پیدا کردن جامعهٔ تُرک‌های قبرس خواهد شد، مثل حبابی ترکید. آقای گوتی‌یره، دبیرکل سازمان ملل متحد، بارها از “جمهوری قبرس “و از دو جامعهٔ تُرک و یونانی در آن نام برد. هرچه این ایجاد ترس واهی و تشویش اذهان در آینده تکرار شود، شمار کسانی که آن را باور می‌کنند کمتر و کمتر می‌شود.
۵. تصمیم به ادامهٔ گفتگوها در مورد مسائل امنیتی، بر پایهٔ شیوه‌ای مشخص و معیّن، اقدام مثبتی است. در عین حال، رسیدن به هدف، مستلزم آمادگی خوب ما و همکاری هماهنگ با دولت یونان است. به‌علاوه، مستلزم ادامهٔ روشنگری و گزارش‌دهی به جامعهٔ بین‌المللی دربارهٔ محتوای پیشنهاد ماست.
۶. برای اینکه گفتگو بخت موفقیت داشته باشد، ضروری است که “بازیگران “عمده در این تلاش، از اظهارات آتش‌افروزانه و تنش‌زا خودداری کنند.
۷. مسیر دستیابی به توافقی که به اتحاد مجدد کشور ما بینجامد، پر از دشواری و مانع خواهد بود. برای اینکه امکان حرکت و پیشرَوی موفقیت‌آمیز در این مسیر تا مقصد نهایی را به حداکثر برسانیم، ضروری است که در هر گام اصول لازم برای دستیابی به راه‌حل را اکیداً رعایت کنیم، در نحوهٔ پیشبُرد کار، مسئولیت، و مشارکت جمعی انعطاف‌پذیر باشیم، و در همه حال اتحاد در جبههٔ داخلی را در نظر داشته باشیم. حزب ترقی‌خواه زحمتکشان قبرس “آکل “به اتکای این رهمنودهای اصولی، با میهن‌دوستی، و به دور از تعصّب و کوچک شمردن نقش خود، به تلاش‌هایی که در جریان است یاری خواهد رساند.
۸. “آکل “از مردم قبرس می‌خواهد که از این تلاشی که برای دستیابی به راه‌حل قابل‌قبول صورت می‌گیرد پشتیبانی کنند، از موضع دیرینهٔ “شورای ملّی” حمایت کنند، از جار و جنجال‌های عوام‌فریبانه و بی‌پایه و اساس و زیان‌آور دوری کنند، و درک کنند که نداشتن راه‌حل به معنای حفظ “جمهوری قبرس “و بقای آن نخواهد بود. برعکس، تداومِ نرسیدن به یک راه‌حل عادلانه، عملی، و پایدار مثل باتلاقی است که خطرهای عظیمی برای چشم‌انداز آیندهٔ قبرس و مردم آن خواهد داشت.
۹. “آکل “با مسئولیت، جدیّت، و میهن‌دوستی به پشتیبانی خود از مذاکره و تلاش برای رسیدن به راه‌حل ادامه خواهد داد. این آن روندی است که “آکل “در چارچوب همکاری با همهٔ آنهایی در پیش خواهد گرفت که در جامعهٔ تُرک‌ها و یونانی‌های قبرس همین هدف را برای وطن مشترک ما، وطن آزاد و متحد ما دنبال می‌کنند؛ میهنی که در آن تُرک‌ها و یونانی‌ها همراه با یکدیگر در مسیر مشترکشان در امنیت، صلح، و همکاری پایدار گام برمی‌دارند.
*****
پاسخ‌ها آندروس کیپریانو به پرسش‌های خبرنگاران دربارهٔ مسئلهٔ قبرس در گفتگوهای ژنو
س. نظر شما دربارهٔ صحبت‌های اردوغان چیست؟
ج. پیش از هر چیز بگویم که ضروری و مهم است که گفته‌ها با همان عبارت‌های اصلی منتقل شود. من گزارش‌هایی در مطبوعات دیدم که محتوای آنها کاملاً با آنچه در صحبت‌های اردوغان بود تفاوت داشت.
صحبت‌های آقای اردوغان خشنودکننده نیست. امّا باید بگویم که در مقایسه با آنچه او قبلاً اظهار داشته بود، صحبت‌های تازهٔ او گام بزرگی به جلو بود، از این لحاظ که برای نخستین بار او از امکان بیرون بردن همهٔ نیروهای نظامی خارجی از قبرس حرف زده است، که از نظر من بسیار مهم است. موضوع‌های دیگری که او به آنها اشاره کرد، و منظورم به طور عمده موضوع‌های مربوط به حاکمیت است، موضوع‌هایی‌اند که هنوز مذاکره دربارهٔ آنها ادامه دارد. بنابراین، من قضاوت دربارهٔ همه‌چیز را به میز مذاکره موکول می‌کنم. به همین دلیل است که ما، حزب ترقی‌خواه زحمتکشان قبرس “آکل”، قاطعانه بر این باوریم که در این مقطع حسّاس، در هرگونه اظهار نظری چه از سوی ما، و چه توسط تُرک‌های قبرس و ترکیه و دیگرانی که نقش مهمی در این بحث‌ها و گفتگوها دارند، باید از پراکنده‌گویی خودداری کرد و در چارچوب موضوع‌های مشخص اظهار نظر کرد.
س. با توجه به آنچه در ژنو مشاهده کردید، فکر می‌کنید آیا این روند واقعاً امکان موفقیت دارد؟
ج. ما اگر معتقد نبودیم که این روند امکان موفقیت دارد، اصلاً وارد آن نمی‌شدیم. نظر من این است که هر چقدر هم که امکان موفقیت و فضای عمل کوچک باشد، باز ما باید از این امکان استفاده کنیم. ما از لحاظ مسئولیتی که در برابر نسل‌های آیندهٔ این کشور داریم، باید وجدانمان راحت باشد که برای حل کردن مسئلهٔ قبرس از هر امکان موجود استفاده کردیم و از هیچ تلاشی فروگذار نکردیم. به نظر من چنین فرصتی وجود دارد. البته دشواری‌های زیادی نیز بر سر راه است. ما این دشواری‌ها را دستِ‌کم نمی‌گیریم، ولی مهم است که ما این مسیر دشوار را طی کنیم. باید ببینیم برآمد نهایی چه خواهد بود. هیچ‌کس نمی‌تواند نتیجهٔ نهایی را پیش‌گویی کند.
س. نظر شما دربارهٔ اشارهٔ اردوغان به “کوکینا “و “مورفو “[دو منطقه در سرزمین‌های اشغال شده توسط ترکیه] چیست؟
ج. من در جلسهٔ عمومی با آقای اردوغان بحث نمی‌کنم. من قبلاً هم گفته‌ام که بخشی از اظهارات و اشاره‌های او اصلاً مورد رضایت ما نیست، و از نظر ما غیرواقع‌بینانه است. امّا باید تکرار و اصرار کنم که آنچه در ملأ عام گفته می‌شود یک چیز است، و جایی که مسائل مورد بررسی و تصمیم‌گیری قرار می‌گیرند چیز دیگری است. این مسائل در سر میز مذاکره بررسی و در مورد آنها تصمیم‌گیری خواهد شد. در مورد مرزهای جغرافیایی و سرزمین‌ها باید بگویم که دو نقشه برای بررسی ارائه شده است. یکی توسط جامعهٔ یونانی‌های قبرس و دیگری توسط جامعهٔ تُرک‌های قبرس. مبنای مذاکرات این دو نقشه است. طبق اطلاعات کلی که ما داریم، باید بگویم که پیشنهاد تُرک‌های قبرس مورد رضایت ما نیست. ما باید تلاش کنیم که به راه‌حلی برسیم که هم برای ما یونانی‌های قبرس و هم برای جامعهٔ تُرک‌های قبرس قابل‌قبول و رضایت‌بخش باشد.
س. آیا نقشه‌ای که جامعهٔ تُرک‌های قبرس ارائه داده است همخوان با اظهارات آقای اردوغان است؟
ج. من منطق این سؤال را متوجه نمی‌شوم. همان‌طور که قبلاً هم گفتم، تکرار می‌کنم که این مسائل باید در سر میز مذاکره بحث و بررسی شود نه در جلسهٔ عمومی.
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۰۱۷، ۴ بهمن ماه ۱۳۹۵
