«امپراتور برهنه و رسواست»: حقیقت، یگانه سلاح یک خبرنگار
“احمد سیک”، نویسنده، روزنامه‌نگار و پژوهش‌گر می‌نویسد: “روزنامه‌نگار کسی است که در جستجوی حقیقت است.”
زیاد طول نکشید تا “سیک” خطری را که در ترکیه با پیگیری حقیقت همراه است تجربه کند. زیستن در کشوری استبدادزده و در پی حقیقت رفتن یعنی به‌خطر انداختن زندگی خویش. هنگامی‌که به شمار روزنامه‌نگارانی که در کشورهای مختلف به‌قتل رسیده‌اند نظر می‌افکنید، ممکن است روش‌های هراس‌انگیزی را که از سوی رژیم‌های مستبد اعمال می‌گردد نبینید. اما شما باید دریابید که بی‌باک‌ترین روزنامه‌نگاران در چنین رژیم‌هایی یافت می‌شوند.
هرانت دینک، روزنامه‌نگار تُرک- ارمنی و سردبیر روزنامهٔ “آگوس”، که در دی‌ماه ۱۳۸۵ به‌قتل رسید، چکیدهٔ شرایطی که روزنامه‌نگاران در ترکیه با آن روبرویند، چنین بیان کرد: “یا این منم که خواهان خطرم یا این خطر است که مرا می‌طلبد.” اگر شما پیگیر حقیقتید و آن را همان‌گونه که هست آشکار می‌سازید، پس بدانید که درخطرید. زیرا هیچ رژیم مستبدی انتقاد را برنمی‌تابد و همواره در برابر انتقادها احساس خطر می‌کند. اما حقیقت یگانه سلاحی است که روزنامه‌نگار دراختیار دارد. درواقع صاحبان قدرت از کسانی که حقیقت را دراختیار دارند، درهراس‌اند و این به‌ما می‌آموزد که قدرت، درواقعیت امر، توهمی بیش نیست. ترکیه در سال‌های آغازین دههٔ ۱۹۹۰، در دورانی تیره بسر می‌برد و شرایط از رویدادهایی حاکی از سنگدلی حکایت داشت. آنانی که این سال‌ها را از سر گذرانده‌اند می‌توانند درباره اعدام‌های فراقانونی، آدم‌ربایی‌ها، ناپدیدشدن‌ها، روستاهایی که به‌آتش کشیده می‌شدند و کُردهایی که به‌هلاکت می‌رسیدند با شما سخن بگویند. آنان به شما خواهند گفت که چرا هیچ‌کس عملکرد خشونت‌آمیز دولت را به‌پرسش نگرفت. نیروهای امنیتی با خودروهای “رنو” به ربودن مردم- که بسیاری‌شان سر به‌نیست شدند، دست می‌زدند. برای دگراندیشان این خودروها به نمادی از وحشت تبدیل شدند. خانواده‌های ناپدیدشدگان، شنبهٔ هر هفته- که به “شنبهٔ مادران” شهرت یافت- در میدان “گالاتاسرای”، در استانبول، گرد می‌آمدند و به اعتصاب نشسته دست می‌زدند. آنان بیش از شش‌صد هفته آمدند، نشستند و جویای سرنوشت عزیزان‌شان شدند.
واگویی حقایق گذشته به‌این‌سبب است که می‌خواهم نقل ماجرای احمد سیک را آغاز کنم و بگویم که چگونه او با دوربین عکاسی‌اش از قتل‌های فراقانونی و اِعمال خشونت‌های دولت پرده برداشت و چگونه حاکمیت ترکیه برای ساکت کردنش او را زیر فشار گذاشت و عنصری خطرناک به جامعه نمایاندش.
“متین گوک‌تپه”، روزنامه‌نگار نشریه “اِوِرنسل”، دوست نزدیک احمد سیک بود. گوک‌تپه در ژانویه ۱۹۹۶، رویداد مراسم به‌خاک‌سپاری زندانیان سیاسی محکوم به‌زندان را که طی عملیاتی در زندان “عمرانیه” استانبول کشته شده بودند دنبال می‌کرد. نیروهای انتظامی او را به‌سبب دادن پوشش خبری به‌عملیات زندان “عمرانیه” دستگیر و به همان ورزشگاهی که صدها نفر از مردمی که قصد شرکت در مراسم خاک‌سپاری را داشتند منتقل کردند. او در آنجا از سوی پلیس آن‌چنان کتک خورد که کشته شد. احمد سیک و دوستان روزنامه‌نگار گوک‌تپه برای دادخواهی و بازداشت مرتکبان به‌قتل او، تلاش بسیار کردند.
در ژوئن ۲۰۱۱ (۱۳۹۰)، رجب‌طیب اردوغان که در آن زمان نخست‌وزیر ترکیه بود، کتاب هنوز منتشر نشدهٔ احمد سیک در ارتباط با بررسی علل رهیابی جنبش “گولن” به درون قوه قضاییه، پلیس و ارتش را مهلک‌تر از یک بمب توصیف کرد. این کتاب در زمانی نوشته شده بود که دولت و جنبش گولن با هم متحد بودند و با به‌کارگیری شیوه‌هایی غیرقانونی گفت‌وشنود و ردیابی به‌منظور سرکوب مخالفان با هم همکاری می‌کردند. این پیش از زمانی که جنبش گولن همچون سازمانی تروریستی و مقصر در انجام کودتای ناکام تابستان گذشته شناخته شود روی داد. سیک به‌خاطر کتاب منتشر نشده‌اش به‌نام: “ارتش امام”، بار دگر ۳۷۵ روز زندان تحمل کرد. دلیل آزاد شدن سیک از زندان، مبارزه بی‌وقفهٔ گروه‌های طرفدار دمکراسی و تشدید کشمکش بین جنبش گولن و دولت اردوغان و آشکار شدن شکاف در همکاری آن‌ها بود. احمد سیک در آستانهٔ آزادی از زندان، در جمع روزنامه‌نگارانی که به‌پیشوازش آمده بودند، گفت: “همه باید بدانند که آن زیستنی که ما در طلبش هستیم و برایش مبارزه می‌کنیم، زیستنی که دولت از آن هراس دارد، از دل همهٔ این بیداد و آزار شکوفا خواهد شد.”
سیک پس از آزادی از زندان، به‌دنبال کردن اخبار و نوشتن ادامه داد. اما رسانه‌های عمده که به‌شدت زیر فشار و نظارت بودند، از پخش نوشتارهایش پرهیز کردند. عملکرد آن‌ها در این پرهیز، یکی از ستمگرانه‌ترین روش‌ها در تاریخ بود.
سیک به تهیه گزارش‌هایی دربارهٔ عبور “جهادگران” از مرز ترکیه به سمت سوریه و نیز دربارهٔ نیروهایی که برای این جهادگران پشتیبانی تدارکاتی فراهم می‌کردند به‌تحقیق پرداخت. درست پس‌ازآنکه او برآن شد تا نقش بنگاه‌های امنیتی و دولت ترکیه در جابه‌جایی سلاح در سراسر مرز ترکیه را بررسی کند، بار دگر به‌دشمن دولت ترکیه تبدیل شد. پس‌ازآن بود که از سوی سازمان‌دهندگان محموله‌ها برای جهادگران، تهدید شد. او دربارهٔ افرادی که می‌توانستند در حادثه‌یی که ممکن بود برایش پیش بیاورند دست داشته باشند سیاههٔ محموله‌ها به‌تحقیق پرداخت. سیک با همکاری سازمان غیردولتی “قلم” (انجمن قلم نهادی بین‌المللی با شعبه‌هایی برای هر کشور، که برای پیشرفت ادبیات و دفاع از آزادی بیان و همیاری فرهنگی فعالیت می‌کند) و “اصل ۱۹” (نهادی که از حقوق بشر به‌ویژه آزادی بیان و آزادی اطلاعات در دنیا دفاع می‌کند) در کارزاری برای تضمین آزادی نشریات در ترکیه به‌فعالیت در لندن پرداخت. پس از بازگشت به ترکیه دریافت که کشورش به دورانی تیره تازه‌ای کشانده شده است.
اردوغان شکست کودتای تابستان گذشته را همچون “هدیه‌یی الهی” درنظر گرفته و از آن به‌منزلهٔ فرصتی برای پاک‌سازی متحدان قبلی خود در جنبش گولن استفاده کرد. او بدون درنگ از این فرصت استفاده کرد و به برچسب‌زنی به مخالفان سیاسی‌اش، یورش به کُردها، سازمان‌های مخالف، دانشگاهیان، روزنامه‌نویسان و نویسندگان روی آورد. اگرچه جنبش گولن دشمن شماره یک شمرده می‌شد، لیکن عملکردش با دولت دوستانه باقی ماند. اردوغان با اعلام وضع اضطراری و صادر کردن فرمان‌های اجرایی تا “برقراری امنیت”، به نقض آشکار حقوق دمکراتیک مردم ادامه داد. پیامد چنین حرکتی، شکار اشخاص و بازداشت‌های بی‌رویه از سوی دولت بود که ترکیه پس از کودتای ۱۹۸۰ تا آن موقع چنین اقدام‌هایی به‌خود ندیده بود. سیک دوباره در تیررس قرار گرفت. او بااینکه می‌دانست بازداشت خواهد شد، ولی از کندوکاو و گزارش حقیقت دست نکشید. او گفت: “نگرانی ما نباید دلیلی برای پوشاندن حقیقت شود.”
در ماه دسامبر گذشته (روز ۹ دی‌ماه ۹۵) پلیس بار دیگر او را در خانه‌اش بازداشت کرد. اندیشه‌ها، بازتاب آن‌ها در روزنامه‌نگاری‌اش و فعالیت‌هایش در رسانه‌های اجتماعی به‌منزلهٔ “تبلیغ‌های تروریستی” اعلام شد و سپس در دادگاه بر ضدش به‌کار برده شدند. پاسخ سیک در برابر پرسش‌های دادگاه توضیح نقش و کارکرد روزنامه‌نگاری بود. او به دادستان چنین گفت: “حق مردم است که حقیقت را بدانند و این حق به روزنامه‌نگاران سپرده شده است.”
سیک در سال ۲۰۱۱ (۱۳۹۰) از سوی طرفداران گولن به‌خاطر آشکار ساختن فساد و رفتار وحشیانه‌شان دستگیر شده بود، اما این بار به “فعالیت تبلیغاتی برای تروریست‌ها” در حمایت از جنبش گولن متهم شده است.
آنانی که او را به‌این جرم متهم کردند پی بردند که چنین اتهامی بی‌پایه و مسخره است. بنابراین، این بار پشتیبانی از حزب “کارگران کردستان” را به اتهام‌های دیگر افزودند. سیک هنوز در زندان بسر می‌برد. “انجمن روزنامه‌نویسان ترکیه” اعلام کرده است که ۷۸۰ کارت روزنامه‌نگاری در سال ۲۰۱۶ باطل شده‌اند. بیش از ۸۰۰ روزنامه‌نگار به‌سبب نوشته‌هایشان به دادگاه فرا خوانده شده‌اند و ۱۸۹ روزنامه‌نگار دیگر مورد ضرب‌وشتم و اهانت قرار گرفته‌اند. روی‌هم‌رفته، بیش از ۱۵۰ نشریه تعطیل و ۱۴۰ روزنامه‌نگار بازداشت شده‌اند.
افزون بر این، ۱۴ نمایندهٔ مجلس از حزب “دمکراتیک مردم” همراه دو رهبرش و ۳۷ شهردار زندانی شده‌اند. سیک در این‌باره در تویتر خود نوشت: “فاشیسم تنها دینی است که با تغییر خدایان، یکسان عمل می‌کند.” باید یادآوری کرد که اکنون، پس از چنین ابراز نظری در تویتر، پیگرد قانونی جداگانه‌ای برای او تعیین شده است.
چه می‌توان کرد؟ پرسش این بود. چاره‌یی جز گفتن حقیقت با صدای بلند نیست.
“امپراتور برهنه و رسوا است.”
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۰۱۹، ۲ اسفندماه ۱۳۹۵
