خودسریهای فاجعهبار دولت دونالد ترامپ آمریکا ادامه دارد: بیاعتنایی ترامپ به توافق تاریخی پاریس
فاجعهٔ تغییرات اقلیمی کرهٔ زمین گریبانگیر همهٔ نوع بشر خواهد شد و به این یا آن کشور جداگانه محدود نخواهد ماند. در تدوین راهحل برای تغییرهای زیانبار اقلیمی و اجرای اقدامهای ضرور برای مهار این تغییرها، آنچه باید در اولویت نخست باشد، زندگی مردم جهان و سلامت زیستگاه آنها، از جمله سلامت طبیعت و دیگر ساکنان کرهٔ خاکی است، و در این راه، جنبشهای اجتماعی مردمی نقشی حسّاس و حیاتی دارند.
پس از مدّتها گمانهزنی دربارهٔ موضع دولت دونالد ترامپ در آمریکا در مورد تغییرهای اقلیمی و گرمایش زمین بالاخره روز پنجشنبه ۱۱ خرداد، دونالد ترامپ در سخنانی در کاخ سفید اعلام کرد که دولت فدرال آمریکا پای خود را از «توافق پاریس “بیرون خواهد کشید. «توافق پاریس “برنامهای است برای مهار کردن روند تغییرهای اقلیمی زیانبار و جلوگیری از بالا رفتن میانگین دمای کرهٔ زمین، که یک سال و نیم پیش در پایتخت فرانسه تقریباً همه کشورهای جهان بر سر آن به توافق رسیدند. دولت باراک اوباما در ۲۱ آذر ۹۴ همراه با بیشتر از ۱۹۰ دولت دیگر جهان (و نیز اتحادیهٔ اروپا) «توافق پاریس “را پذیرفته بود. همانطور که پیشبینی میشد، موضع اخیر دولت دونالد ترامپ با واکنشهایی جدّی هم در داخل آمریکا و هم در سراسر جهان روبرو شد. گفتنی است که دونالد ترامپ و مشاوران و همراهان راستگرای او، حتّی وزیران کلیدیاش که کارشان به امر محیطزیست مربوط میشود، برخلاف شواهد انکارناپذیر علمی، سرسختانه مسئلهٔ گرمایش زمین به علّت فعالیتهای انسان بر روی کرهٔ خاکی را انکار کردهاند. بیرون آمدن از «توافق پاریس “یکی از شعارها و قولهای انتخاباتی دونالد ترامپ بود و دلیلی هم که برای آن اعلام میکرد این بود که اجرای این توافق هزینهٔ زیادی برای آمریکا خواهد داشت و موجب بیکاری در صنایعی مثل ذغالسنگ و نفت و دیگر صنایع (البته آلودگیزا) خواهد بود. روز پیش از اعلام تصمیم دونالد ترامپ دربارهٔ توافق تاریخی پاریس، سازمان ملل متحد در توییتی نوشت: «تغییر اقلیمی انکارناپذیر است. اقدام در مورد تغییرهای اقلیمی توقفناپذیر است. “ولی روز پنجشنبه ۱۱ خرداد، دونالد ترامپ در سخنانی در برابر کاخ سفید گفت: «ایالات متحد آمریکا به حکم وظیفهای که در حفاظت از منافع آمریکا و مردمش دارد، از توافق اقلیمی پاریس بیرون میرود ولی مذاکره دربارهٔ ورود دوباره به همین توافق پاریس یا وارد شدن در معاملهای دیگر را با شرایطی که برای آمریکا عادلانه باشد آغاز خواهد کرد. “دونالد ترامپ در ادامه گفت که آمریکا «اجرای توافق غیرالزامآور پاریس “را به طور کامل متوقف میکند. او در سخنانش همچنین به کمکهای مالی آمریکا به «صندوق اقلیم سبز “اشاره کرد که هزینهٔ «دهها میلیارد دلاری “برای آمریکا دارد، که این گفتهٔ اخیر او بیتردید حقیقت ندارد. دولت اوباما آمریکا را متعهد به کمکی ۳ میلیارد دلاری به این صندوق کرده بود که تا کنون فقط یک میلیارد دلار از آن پرداخت شده است. این صندوق به منظور کمک کردن کشورهای پیشرفتهتر و ثروتمندتر به کشورهای توسعهنیافته و فقیرتر برای مقابله با تغییرهای اقلیمی زیانبار ایجاد شده است. دولت آمریکا در دورهٔ ریاستجمهوری باراک اوباما همچنین متعهد شده بود که میزان نشر گازهای گلخانهیی را در آمریکا تا سال ۲۰۲۰ (یعنی سه سال دیگر) و تا سال ۲۰۲۵، به ترتیب به ۱۷درصد و ۲۸درصد کمتر از میزان نشر این گازها در سال ۲۰۰۵ برساند. تصمیم اخیر دولت دونالد ترامپ میتواند به رسیدن به این هدفها لطمه بزند.
بِرنی سَندرز، کاندیدای پیشین ریاستجمهوری از حزب دموکرات آمریکا و سناتور مستقل آمریکایی از ایالت وِرمونت آن کشور، که موج نوینی را در آمریکا برای تحقق عدالت اجتماعی و نیز موضوعهایی مثل حفظ محیطزیست در آمریکا بهویژه در میان جوانان آن کشور به وجود آورده است، در واکنش به تصمیم دولت ترامپ در مورد توافق تاریخی پاریس گفت: «تصمیم رئیسجمهور ترامپ برای بیرون کشیدن آمریکا از توافق اقلیمی پاریس، به معنای از دست رفتن نقش رهبری آمریکا [در این زمینه] و آبروریزی برای آمریکا در عرصهٔ بینالمللی است. در زمانی که تغییرهای آبوهوایی سبب آسیبهای ویرانگری در سراسر جهان شده است، ما از لحاظ اخلاقی این حق را نداریم که به تلاشهایی که در راه حفاظت از این سیاره برای زندگی نسلهای آینده میشود، پشت کنیم. ایالات متحد آمریکا باید در کارزار جهانی برای متوقف کردن تغییرهای اقلیمی و گذار سریع از مصرف سوختهای فسیلی به دیگر منابع تجدیدپذیر انرژی و دیگر منابع کارآمدتر انرژی نقش پیشاهنگ داشته باشد. ما با یا بدون حمایت دونالد ترامپ و صنایع سوختهای فسیلی باید به این وظیفه عمل کنیم.»
اَل گور، معاون رئیسجمهور در دولت بیل کلینتون و از شخصیتهای آمریکایی فعال در زمینهٔ حفاظت از محیطزیست نیز در بیانیهای مخالفت خود با تصمیم دونالد ترامپ را اعلام کرد: «بیرون آوردن ایالات متحد آمریکا از توافق پاریس اقدامی غیرمسئولانه و غیرقابلدفاع است… اگر رئیسجمهور ترامپ نمیخواهد پیشاهنگ [مبارزه با تغییرهای اقلیمی] باشد، مردم آمریکا خواهند بود… ما در میانهٔ یک انقلاب انرژی پاک هستیم که هیچ فرد یا گروهی نمیتواند آن را متوقف کند.»
همچنین، نزدیک به ۲۰۰ شهردار شهرهای آمریکایی، از جمله شهرداران لوسآنجلس، شیکاگو، فیلادلفیا، نیوریوک، آستین (مرکز تگزاس) و سانفرانسیسکو، «توافق اقلیمی شهرداران “را امضا کردند تا به مفاد توافق پاریس متعهد بمانند و به مبارزه با تغییرهای زیانبار اقلیمی، کاهش نشر گازهای گلخانهیی (مثل دیاکسید کربن و متان که موجب گرمایش زمین میشوند)، و محدود کردن افزایش میانگین دمای کرهٔ زمین به ۲درجه سلسیوس ادامه دهند. در طرحی که این شهرداران تدوین و منتشر کردهاند آمده است: «ما سرمایهگذاری در انرژی تجدیدپذیر و کارآمدی تولید انرژی را افزایش خواهیم داد. ما تلاش خود را برای کاهش نشر گازهای گلخانهیی، ایجاد اقتصادی با انرژی پاک، و حمایت از عدالت زیستمحیطی افزایش خواهیم داد. و اگر رئیسجمهور میخواهد تعهد ما به متحدانمان را که در توافق تاریخی پاریس ثبت شده است نقض کند، ما روابطمان را در سراسر جهان حفظ و تحکیم میکنیم تا کرهٔ خاکی را از خطرهای اقلیمی ویرانگر محافظت کنیم. “اگرچه شهرداران نمیتوانند مستقیماً به توافق پاریس بپیوندند، ولی این اقدام شهرداران آمریکا در سراسر دنیا بازتاب داشته و مورد حمایت شهرداران شهرهای دیگر جهان، از جمله شهردار پاریس، قرار گرفته است. بهعلاوه، فرمانداران سه ایالت نیویورک، کالیفرنیا، و واشنگتن آمریکا نیز در واکنش به موضع دونالد ترامپ، ائتلافی برای مبارزه با گرمایش زمین تشکیل دادند. گفتنی است که مجموع درآمد ناخالص ملّی این سه ایالتِ بزرگ آمریکا بیشتر از ۲۰درصد درآمد ناخالص ملّی ایالات متحد آمریکاست. مجلس سنای ایالت کالیفرنیا نیز قانونی را تصویب کرد که تا ۲۸ سال دیگر، یعنی تا سال ۲۰۴۵، صددرصد انرژی مورد نیاز این ایالت از منابع تجدیدپذیر تأمین شود. فرماندار کالیفرنیا که هفتهٔ گذشته برای شرکت در کنفرانسی دربارهٔ تغییرهای اقلیمی و محیطزیست به چین رفته بود، خواهان همکاری چین با ایالت کالیفرنیا در زمینههای انرژی تجدیدپذیر، خودروهای برقی، تولید انرژی خورشیدی، پروژههای کاهش مصرف سوختهای فسیلی و نشر گازهای کربنی، و دیگر زمینههای مشابه شد.
دونالد ترامپ در سخنانی که طی آن تصمیم دولت آمریکا برای بیرون آمدن از توافق پاریس را اعلام کرد چنان در مورد آمریکا و منافع آمریکا صحبت کرد که گویی آمریکا بر روی کرهٔ دیگری است و تغییرهای اقلیمی کرهٔ زمین تأثیری بر روی آن کشور نخواهد داشت! دونالد ترامپ در کارزارهای انتخاباتیاش و در همین پنج ماهی که بر سر قدرت بوده است همیشه شعار «آمریکا مقدّم بر همه “را داده است، که البته حالا معلوم شده است که منظورش از آمریکا، قدرتمندترین بخشهای اقتصاد سرمایهداری آن کشور و شرکتهای غولپیکر آن در عرصههای مالی، سوختهای فسیلی، نظامی، دارویی و درمانی، و شیمیایی بوده است. منافع این بخشهای قدرتمند چنان چشم آنها و رهبران آمریکا را کور کرده است که با وقاحت با زندگی و سرنوشت آیندهٔ مردم کشور خودشان و مردم سراسر جهان بازی میکنند. دونالد ترامپ در سخنانش دربارهٔ توافق پاریس گفت: «این توافقی است که برای آمریکا زیانبخش، و منحصراً برای کشورهای دیگر سودمند است. “ترامپ در سخنانش تصمیم به بیرون رفتن از توافق اقلیمی پاریس را با موضوعهای دیگری مثل قراردادهای تجاری دو و چندجانبه، و حتّی موضوع پرداختهای مالی در سازمانهای نظامی مخلوط کرد و گفت: «کشورهایی که از ما میخواهند در این توافق باقی بمانیم همانهاییاند که از راه توافقهای تجاری ناعادلانه تریلیونها دلار به آمریکا ضرر میزنند، و سهم خود در ائتلافهای نظامی را نمیپردازند… من انتخاب شدهام که نمایندهٔ شهروندان پیتسبورگ باشم نه شهروندان پاریس. “همین جملهٔ اخیر او نشان از وقاحت و عوامفریبی او دارد؛ انگار که توافق پاریس برای حفاظت از منافع مردم پاریس تهیه شده است! بیدلیل نبود که هفت وزیر دولت آلمان در بیانیهای که منتشر کردند نوشتند که آمریکا با این تصمیم «به خودش، به ما اروپاییها، و به همهٔ مردم جهان آسیب میزند. “جالب است که شهردار پیتسبورگ نیز در توییتی نوشت که آن شهر «به خاطر مردمش، اقتصادش، و آیندهاش “به رهنمودهای توافق پاریس عمل خواهد کرد.
همچنین، شماری از صاحبان و مدیران ارشد بزرگترین شرکتهای آمریکایی، از جمله تِسلا، فیسبوک، گوگل، توییتر، مایکروسافت، دیسنی، و اَپل نیز از این تصمیم دونالد ترامپ ابراز تأسف کردند و آن را «بد برای محیطزیست، بد برای اقتصاد»، «بد برای آمریکا و برای جهان»، و «بد برای کرهٔ خاکی “خواندند و اعلام کردند که برای مقابله با تغییرهای زیانبار اقلیمی تلاش خواهند کرد.
دولتهای چین، کانادا، آلمان، فرانسه، و ایتالیا نیز جزو کشورهایی بودند که بلافاصله از تصمیم دولت آمریکا انتقاد و بر پایبندی خود به توافق اقلیمی پاریس تأکید کردند. سه کشور اخیر در بیانیهای مشترک تأسف خود را در مورد تصمیم دولت آمریکا اعلام کردند و در واکنش به سخنان دونالد ترامپ دربارهٔ مذاکرهٔ مجدد دربارهٔ مفاد توافق پاریس تأکید کردند که «این توافق قابل مذاکرهٔ مجدد نیست. “رئیسجمهور تازه انتخاب شدهٔ فرانسه، امانوئل ماکرون، در سخنانی که برخلاف رسم همیشگی به زبان انگلیسی بیان کرد، ضمن اعلام تأسف از تصمیم دولت آمریکا، از دانشمندان و مهندسان و پژوهشگران و کارشناسان محیطزیست آمریکا دعوت کرد که به فرانسه بروند و در آنجا کار کنند. لی کِچیانگ، نخستوزیر کشور چین، در دیدار خود با آنگلا مرکل صدراعظم آلمان در برلین گفت که کشورش با اتحادیهٔ اروپا و دیگر کشورهای جهان برای پیشبُرد این توافق تاریخی همکاری خواهد کرد. او افزود: «به سود ماست که در راه توسعهٔ پایدار و حفاظت از محیطزیست گام به گام همراه با جامعهٔ بینالمللی جلو برویم. “چین اکنون نهفقط بزرگترین تولیدکنندهٔ صفحههای خورشیدی تولید برق بلکه پیشتاز بیرقیب در زمینهٔ تحقیق و سرمایهگذاری در انواع انرژیهای تجدیدپذیر است. وزیر محیطزیست کانادا، همسایهٔ شمالی و متحد نزدیک آمریکا و میزبان نشست بعدی گروه ۷ در سال میلادی آینده اعلام کرد که کشورش «نسبت به تصمیم دولت آمریکا دربارهٔ توافق پاریس عمیقاً مأیوس شده است». نخستوزیر کانادا نیز تصمیم دونالد ترامپ را «بسیار ناامیدکننده “دانست. وزیر امور خارجهٔ ژاپن هم تصمیم دولت آمریکا را «قابل تأسف “خواند.
توافق تاریخی پاریس پس از سالهای مذاکره، و مذاکراتی طولانی در ۲۱مین کنفرانس بینالمللی اعضای «پیمان چارچوب سازمان ملل متحد در امر تغییرهای اقلیمی “در ماه آذر ۹۴ در پاریس، سرانجام در روز ۲۱ آذر ۹۴ مورد پذیرش نمایندگان ۱۹۵ کشور، از جمله ایران و آمریکا، قرار گرفت تا جامعهٔ جهانی در اقدامی مشترک با تغییرهای اقلیمی زیانبار مقابله کند. توافق نهایی شامل اقدامها و سرمایهگذاریهای لازم برای کاهش آلایندههای کربنی و برنامهریزی برای آیندهٔ کرهٔ زمین قابلزیست برای نسلهای بعدی، در ۳۲ صفحه به تصویب اعضای «پیمان “رسید. بر اساس این توافق، و برای نخستین بار، سقف افزایش میانگین دمای کرهٔ زمین تا سال ۲۱۰۰، دو درجهٔ سلسیوس بالاتر از دمای پیش از دورهٔ صنعتی شدن تعیین شد، و از امضاکنندگان خواسته شد که برای محدود کردن این افزایش به ۱٫۵ درجه نهایت تلاش را بکنند. دانشمندان هشدار دادهاند که افزایش دمای بیش از این مقدار، موجب فاجعههای زیستمحیطی از جمله سیل و خشکسالی گسترده و نیز اختلال در تولید مواد غذایی و گرانی مواد غذایی در سراسر جهان خواهد شد. بر اساس برآوردهای علمی، رسیدن به هدف اعلام شده مستلزم کاهش ۴۰ تا ۷۰درصدی نشر گازهای گلخانهیی (دیاکسید کربن و غیره) تا سال ۲۰۵۰ و رسیدن به توازن تولید و مصرف این گازها تا سال ۲۱۰۰ است. بر اساس دادههای آماری، میزان دیاکسید کربن در جوّ زمین در ۵۰ سال گذشته ۳۰درصد افزایش یافته است. طبق توافق پاریس، هر کشور باید در مدّت معینی برنامهٔ خود را برای کاهش نشر گازهای گلخانهیی اعلام کند و پس از آن نیز به فواصل معیّن برنامهاش را بهروز کند و به نهاد مربوط در سازمان ملل گزارش بدهد. علاوه بر این، توافقهایی در مورد تأمین بودجه برای کاهش آلایندهها (شامل گازهای گلخانهیی) و کمک به کشورهای در حال توسعه و توسعهنیافته (صندوق اقلیمی سبز) در زمینهٔ چالشهای زیستمحیطی و اقلیمی که با آنها روبرویند صورت گرفت. برآورد شده است که در هر سال در حدود ۶۰۰هزار نفر بر اثر پیامدهای ناشی از تغییرهای اقلیمی جان خود را از دست میدهند که ۹۵درصد از این تلفات در کشورهای در حال توسعه رخ میدهد. بیخانمانیها و مهاجرتها و پناهندگیهای ناشی از تغییرهای اقلیمی در سراسر جهان و بهویژه در کشورهای آمریکای لاتین، شرق آسیا، و آفریقا، امروزه یکی از معضلهای بزرگ جامعهٔ بشری است.
توافق پاریس از روز ۳ اردیبهشت ۹۵ تا اوّل اردیبهشت ۹۶ برای امضای اعضای «پیمان “در مقرّ سازمان ملل متّحد در نیوریوک در اختیار آنها قرار داشت. مطابق مادهٔ ۲۱ این توافق، ۳۰ روز پس از اینکه ۵۵ کشوری که مسئول دستِکم ۵۵درصد کل نشر آلایندهها در جهان هستند آن را امضا کنند، این توافق اجرایی میشود. روز ۱۴ مهر ۹۵ این شرط برآورده شد و از روز ۱۴ آبان ۹۵ توافق پاریس قابل اجرا شد. آمریکا یکی از این ۵۵ کشور بود که روز ۱۴ آبان ۹۵ توافق پاریس را «تأیید “کرد. از آن روز تا کنون، ۱۴۷ کشور عضو «پیمان “این توافق را تأیید و تصویب کردهاند، از جملهٔ اتحادیهٔ اروپا. ایران، قطر، هلند، روسیه، لیبی، یمن، عراق، مصر، آنگولا، جمهوری چک، رومانی، ترکیه، و چندین کشور دیگر هنوز این توافق را (در پارلمان یا در روندی مشابه) تأیید و تصویب نکردهاند. گفتنی است که توافق پاریس از لحاظ قانونی الزامآور نیست و در آن مجازاتی برای کشوری که به تعهدهایش عمل نکند وجود ندارد. به عبارت دیگر، تعهد به این توافق کاملاً داوطلبانه است، و باز با وجود این، دولت دونالد ترامپ قلدرمآبانه اعلام میکند که حتّی حاضر به این تعهد داوطلبانه هم نیست.
کاخ سفید اعلام کرده است که شرایط خروج از توافق تاریخی پاریس را رعایت خواهد کرد. طبق مفاد این توافق، خروج از این توافق تا سه سال پس از تاریخ اجرایی شدن آن (یعنی تا ۱۴ آبان ۹۸) امکانپذیر نیست و بهعلاوه، اگر کشوری قصد خروج از آن را دارد، باید یک سال زودتر تصمیم خود را به سازمان ملل اعلام کند. به این ترتیب، آمریکا فقط پس از ۱۴ آبان ۹۸ رسماً میتواند تصمیم خود را ابلاغ کند و فقط پس از ۱۴ آبان ۹۹ میتواند رسماً از آن خارج شود. به این ترتیب، خروج رسمی آمریکا پس از انتخابات بعدی ریاستجمهوری آمریکا خواهد بود.
آمریکا بزرگترین اقتصاد دنیا و از لحاظ کل حجم تولید آلایندههای کربنی دوّمین کشور دنیا پس از چین است، ولی از لحاظ میزان تولید آلایندهها به نسبت جمعیت، در ردهٔ اوّل در میان کشورهای جهان قرار دارد. خروج آمریکا از توافق پاریس و نادیده گرفتن ضرورت اجرای مفاد چنین توافقی که اهمیت جهانی آن برای بقای زندگی بشر بر روی کرهٔ زمین بر کمتر کسی پوشیده است، بیتردید پیامدهایی جدّی برای همهٔ مردم دنیا، چه مردم فقیرترین کشورها و چه مردم کشورهای پیشرفته و از جمله مردم خود آمریکا خواهد داشت. برای مثال، دانشمندان آمریکایی پیشبینی کردهاند که اگر وضع به همین منوال ادامه یابد، تا سال ۲۰۶۰ سطح دریا در ساحل میامی (در ایالت فلوریدا در جنوب شرقی آمریکا) تا حدود ۱ متر بالا خواهد آمد که بیشک آسیبهایی جدّی به زندگی مردم آن منطقه خواهد زد. ساکنان شهرهای ساحلی و جزیرههای بزرگ در اقیانوسهای بزرگ جهان نیز از آسیبپذیرین بخشهای جمعیت جهان در مقابل تغییرهای اقلیمی هستند. بیعلّت نیست که امروزه برای کاهش استفاده از سوختهای فسیلی در بخش انرژی و حملونقل، و استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر در بخشهای گوناگون صنعت در سراسر جهان تلاش زیادی میشود.
فشار کارشناسان علمی و صنعتی و نهادهای مردمی در پیشبُرد این امر تردیدناپذیر و قابلتحسین است. خوشبختانه بخش بزرگی از جمعیت دنیا، بهویژه در کشورهای رشدیافته و در حال رشد، نیز نسبت به تغییرهای اقلیمی و پیامدهای زیانبار آن آگاهند و حتّی در الگوی مصرف خود نیز این امر را در نظر دارند. تحلیلهای اقتصادی نشان داده است که اتفاقاً توجه به انرژی تجدیدپذیر و سرمایهگذاری در آن میتواند شغلهای زیادی ایجاد کند و تأثیری قابلتوجه در بهبود اقتصاد و وضعیت معیشتی و کیفیت زندگی مردم از لحاظ سلامتی داشته باشد. بر اساس آمارهای منتشر شده، امروزه حتّی در خود آمریکا نیز تعداد کارکنان در صنایع انرژی خورشیدی بیشتر از کسانی است که در صنعت ذغالسنگ کار میکنند. اشتغال در صنایع انرژی تجدیدپذیر در کشورهایی مثل چین و کوبا و هلند و آلمان نیز چشمگیر است. در زمانی که اکثریت جمعیت دنیا خواستار توسعهٔ پایدار و محیط زیستپذیر و آیندهای روشن برای تمدن بشریاند، رهبران راستگرای افراطی امپریالیسم آمریکا و سرمایههای غولپیکری که این رهبران از منافع آنها دفاع میکنند در جهت مخالف پیشرفت تاریخی بشر قرار گرفتهاند و حیات و بقای کل بشر را در خطر قرار دادهاند.
مقاومت در برابر این سیاستهای خانمانبرانداز چه در درون جامعهٔ آمریکا و چه در سطح جهان بیتردید ادامه خواهد داشت. فاجعهٔ تغییرات اقلیمی کرهٔ زمین گریبانگیر همهٔ نوع بشر خواهد شد و به این یا آن کشور جداگانه محدود نخواهد ماند. در تدوین راهحل برای تغییرهای زیانبار اقلیمی و اجرای اقدامهای ضرور برای مهار این تغییرها، آنچه باید در اولویت نخست باشد، زندگی مردم جهان و سلامت زیستگاه آنها، از جمله سلامت طبیعت و دیگر ساکنان کرهٔ خاکی است، و در این راه، جنبشهای اجتماعی مردمی نقشی حسّاس و حیاتی دارند. بشر کرهٔ دیگری برای زندگی ندارد. باید در برابر خودسریها و حماقتهای سیاسی و اقتصادی امثال دونالد ترامپ ایستاد و کرهٔ زمین را نجات داد.
به نقل از «نامه مردم»، شماره ۱۰۲۷، ۲۲ خرداد ماه ۱۳۹۶