کوبا: روندِ برابرکَرد (تعدیلِ) سوسیالیستی
دونالد ترامپ، در حرکتی سؤال‌برانگیز و درضمن به‌منظور تشکر از حمایت یکپارچهٔ جامعهٔ ضدانقلابی‌های فراری کوبایی از نامزدی‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته، در گردهمایی‌ای در ایالت فلوریدا، تصمیم خود به لغو توافق‌نامهٔ بهبود روابط دیپلماتیک با جمهوری سوسیالیستی کوبا را اعلام کرد.
در وضعیت پیش‌آمده، رهبران سیاسی کوبا، تدوین سیاست‌های اقتصادی‌ای مهم و ویژه به‌منظور رویارویی با چالش‌های پیشِ‌روی را در دستورکارشان قرار داده‌اند. در گزارش زیر، به عرصه‌های مهم تصمیم‌گیری نمایندگان منتخب مردم کوبا برای پیشبُردِ برنامهٔ ساختمان سوسیالیسم در این کشور، در ماه گذشته، نگاه شده است. کوبا با گرفتاری‌های گران‌بار اقتصادی و مالی‌ای دست‌به‌گریبان است که بسیاری‌شان از محاصرهٔ اقتصادی ایالات‌متحده برآمده‌اند. مردم کوبا نیز همچون مردم بسیاری از کشورها، با دنیایی ازپای‌افتاده و فرورفته در آزمندی شرکت‌های انحصاری، جنگ‌ها، جمعیتی درمانده و دگرگونی‌های آب‌و‌هوایی روبرویند. این‌ها، شرایط ویژه‌ای بودند که در آستانهٔ نشست شورای ملی کوبا در دهم و یازدهم خردادماه ۹۶ در دستورکار “اجلاس فوق‌العاده” شورا قرار داشتند. بحث در مورد چندین سندِ پایه‌ای برای برنامهٔ ساختمان جامعه‌ای سوسیالیستی در شرایط دشوار، در دستورکار شورا قرار داشت. رائول کاسترو، رئیس‌جمهور کوبا، به نمایندگان گفت: “انقلاب کوبا دربارهٔ این جستارها به بیش‌ترین پژوهش و بازبینی، بحث و بازنگری در تاریخ خود پرداخته است. این برنامه‌های پایه‌ای تصویب‌شدهٔ اخیر از سوی کمیتهٔ مرکزی حزب و تأیید کنونیِ آن‌ها از سوی شورای ملی قدرت خلق، ویژگی سوسیالیستی انقلاب کوبا و نقش حزب کمونیست به‌منزلهٔ نیروی پیشاهنگ هدایت‌کنندهٔ جامعه و دولت را بازگو می‌کند.”
سندهایی که کاسترو به آن‌ها اشاره می‌کرد، نخستین بار در ششمین کنگرهٔ حزب کمونیست کوبا، در ۱۳۹۰، تصویب شده بودند. سندِ نخست که “فرایافت الگوی اقتصادی و اجتماعی کوبا برای رشد سوسیالیستی” نامیده می‌شود، طرحی است که به برنامهٔ جامع برای ساختمان سوسیالیسم در کوبا می‌پردازد. سندِ دوم، “خط‌مشی سیاست‌های حزب و انقلاب در بازهٔ زمانی ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰/ ۲۰۱۶-۲۰۲۱” است که هدف‌های توسعه برای دورهٔ پیشِ‌روی را تعیین می‌کند. سومین سند “بنیادهای برنامه‌ای ملی برای رشد اجتماعی و اقتصادی تا سال ۱۴۰۹/۲۰۳۰” نام دارد که دربرگیرندهٔ انبوهه‌ای از هدف‌های درازمدت ملی است. نسخه‌های اصلاح و تکمیل شدهٔ هر سه سند در کنگرهٔ هفتم حزب، در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۵، به‌تصویب رسیدند. “جنیفر بیو مارتینز” که ۲۵ سال دارد و رئیس فدراسیون دانشجویان دانشگاه‌ها و عضو شورای دولت کوبا است، در مصاحبه‌یی با گزارشگر رادیو تلویزیون کوبا، دربارهٔ اهمیت این نشست دو روزه، گفت: “به‌زودی نسل جوان‌تر سکان انقلاب کوبا را به‌دست خواهد گرفت.” جنیفر مارتینز اعلام کرد: “جوانان در نقطهٔ سردمداریِ فرآیند بحث‌ها قرار گرفته‌اند. سندها به رشد فراگیر نسل ما و به نیاز به‌خویشکاری نسل جوان برای ادامه و ماندگاری انقلاب اشاره دارند.”
شورای ملی کوبا در نشست خود به‌طورعمده به سندهای اول و دوم پرداخت و پس از پیرایش، آن‌ها را تصویب کرد. سند مربوط به هدف‌های رشد در ۱۴۰۹ /۲۰۳۰ به بحث و بررسی بیشتری نیاز دارد و برای نشست آتی شورا که در دی‌ماه ۱۳۹۶/۲۰۱۸ برگزار می‌شود، آمادهٔ رأی‌گیری خواهد شد. نمایندگان شورا در موردی مهم مبنی بر اینکه سندها یکدیگر را نقض می‌کنند، نگرانی‌شان را ابراز داشتند. در بخشی از سند فرایافت کوبا از سوسیالیسم به نظارت بر ثروت و دارایی تأکید شده است درحالی‌که سند “خط مشی… ۱۴۰۰-۱۳۹۵ / ۲۰۱۶- ۲۰۲۱” انباشتِ ثروت و دارایی را منع می‌کند. مارینو موریلو، یکی از وزیران پیشین اقتصاد، به نمایندگان شورا گفت که کوتاهی در برخورد با این سردرگمی می‌تواند “یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی باشد که ما با آن روبروییم.” او گفت که، امروز این موضوع گسترده‌ترین بحث مطرح در جامعهٔ کوبا است و سندها نیز نمی‌توانند این “پدیدهٔ منفی” را ناپدید کنند. او پیشنهاد کرد که تعریف اشتغال خصوصی “تکمیل” شود. شورای ملی تصمیم بر این گرفت که راهکار نظارت ادامه یابد. وظیفهٔ شورای ملی تصویب سندهایی بود که نسخهٔ نهایی‌شان محصول روند رایزنی همگانی‌ای بی‌سابقه و فراگیر در سطح کشور بوده است. پس از پیرایش و تصویب این سندها در کنگره‌های ششم و هفتم حزب کمونیست، نشست‌هایی همگانی در سراسر کوبا برگزار شد. در سال ۲۰۱۶، در بازهٔ زمانی ۱۵ ژوئن و ۲۰ سپتامبر، ۱۴٫۳درصد جمعیت کوبا به‌منظور بحث، گفتگو و دادن پیشنهادهایی اصلاحی دربارهٔ این سندها در ۴۷ هزار و ۴۷۰ گردهمایی شرکت کردند. در اردیبهشت‌ماه امسال اعضای کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست پیشنهادهای اصلاحی را با اعضای شورای ملی در استان‌های محل زندگی‌شان موردبحث قرار دادند. سپس جلسهٔ پلنوم کمیتهٔ مرکزی در ۲۹ اردیبهشت‌ماه نسخهٔ نهایی سندها را موردبحث و تصویب قرار داد که در بر دارندهٔ آن پیشنهادهای اصلاحی‌ای بودند که در فرآیند مشورت‌ها ارائه شده بودند. سندهای نامبرده سپس برای بررسی دراختیار شورای ملی گذاشته شدند. نشست فوق‌العادهٔ [شورا]، با سپردن مسئولیت بررسی اصلاحهای پیشنهادشده به اعضای چهار کمیسیون در شورا، آغاز گردید. بحث‌ها درباره سند “فرایافت” به “پرسش‌های بنیادی”ای پرداخت که عبارت بودند از: “انباشت دارایی و ثروت”، از هم تمیز دادن عملکرد و نقش بنگاه‌های کسب‌وکار دولتی، تعاونی و بخش خصوصی، “نظام آموزشی کوبا و برآیند آن بر جامعه” و “پویندگی فردی و زندگی جوانان کوبا”. کمیسیون‌های چهارگانه از ۷۳ پیشنهاد اصلاحی۶۱ پیشنهاد را تصویب کردند. با این تغییرها و به‌اضافهٔ اصلاحهای تصویب‌شده در کنگرهٔ هفتم، ۹۲ درصد سند مفهوم‌سازی نخستین، ویرایش شده و تغییر یافته است. کمیسیون‌ها سند “خط‌مشی” را نیز بازبینی کردند. در نشست اخیر پلنوم کمیته مرکزی به ۱۸ پیشنهاد برای اصلاح برخی از ۲۷۴ رهنمود رسیدگی شد. این نشست ۸ پیشنهاد را پذیرفته و در شش خط‌مشی موجود گنجاند. کمیسیون‌ها این تغییرها را بررسی کردند و به‌تصویب رساندند که “نمادهای رفتار اخلاقی در رهبران، کارگران و سازمان‌ها”، جابجایی و بهبودسازی در “نهادهای علمی، فن‌آوری و نوآوری”، تشویقِ سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، کاهشِ کمک مالی دولت به تأمین اجتماعی، “رهاییِ نقش کار و درآمد در تولید فرآورده‌ها و خدمات” و راه‌های افزایشِ درآمد دولت از خدمات ترابری و مسافربری (در اینجا، به‌طورمثال، مسئلهٔ اخذ مالیات از خدمات مسافرکشی خصوصی به‌وسیلهٔ شهروندان- مسافرکشی با استفاده از خودروهای شخصی یا سه‌چرخه یا درشکه و غیره که در کوبا معمول است- موردتوجه است) را در بر می‌گیرند. سخنان رئیس‌جمهور کاسترو در نشست فوق‌العاده شورای ملی بیانگر آن بود که ملت کوبا گامی دیگر به سوی آینده‌ای امیدبخش برمی‌دارد. کاسترو به نمایندگان یادآوری کرد که کوبا “پیشروی برای روزآمد کردن راهکارهای اقتصادی و اجتماعی را ادامه خواهد داد و هر چیزی که نیاز به تغییر داشته باشد تغییر خواهد یافت.” افزون بر آن، رهبر حزب کمونیست کوبا گفت: “ما این وظیفه‌ها را با شتابی متناسب و وفاقی که در جامعه پدید می‌آوریم و با توانایی‌های آزمون شده‌مان در انجام کارهایی که به نیکویی انجام داده‌ایم، به پیش خواهیم برد. بدین ترتیب ما از لغزش‌های مهلکی که می‌توانند انجام موفقیت‌آمیز این وظیفهٔ سترگ و افتخارآفرین را به خطر بیندازند پرهیز خواهیم کرد.” رائول کاسترو سخنان خود را با تأکید دوباره بر همبستگی کوبا با انقلابِ در محاصره قرارگرفتهٔ بولیواری ونزوئلا به‌پایان رساند. او همچنین بازگشت مشروعیت سیاسی به برزیل را خواستار شد.
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۰۲۸، ۵ تیر ماه ۱۳۹۶
