باید از فرصت پیش آمده برای اتحاد نیروها استفاده کرد
گفتگوی نمایندهٔ حزبمان با رفیق عاقل تغز، دبیر بخش بین‌المللی حزب مردم فلسطین، دربارهٔ امکان آشتی و برقراری دوستی مجدد میان دو سازمان رقیب فلسطینی: حماس و فتح.
تحول‌های سیاسی در خاورمیانه در ماه‌های اخیر در ارتباط با مسئلهٔ فلسطین، نشانگر شرایط بغرنج حاکم بر منطقهٔ خاورمیانه است. نیروهای ترقی‌خواه فلسطینی به صراحت اعلام می‌کنند که »حل مسئلهٔ فلسطین از طریق تشکیل دو کشور «جداگانه و مستقل که در چهار دههٔ اخیر به مثابه راهکرد ممکن و شدنی مطرح بوده است، امروزه در معرض تهدید قرار دارد.
در دیدار و گفتگویی که اخیراً بین نمایندهٔ حزب تودهٔ ایران و رفیق عاقل تغز، مسئول بخش بین‌المللی حزب مردم فلسطین انجام گرفت، رفیق فلسطینی در پاسخ به اظهار نگرانی ما در این زمینه، از جمله گفت: »در شرایطی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و بنجامین ناتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل است، دگرگونی‌هایی در جهان عرب در ارتباط با مسئلهٔ فلسطین رخ می‌دهد، و جامعهٔ بین‌المللی در عمل قادر نیست اسرائیل را به احترام گذاشتن به قوانین بین‌المللی و به اجرا گذاشتن قطعنامه‌های سازمان ملل متحد در ارتباط با مسئلهٔ فلسطین وادار کند، در چنین شرایطی، امکان تحقق عملی راه‌حلی بر اساس ایجاد دو کشور و دو دولت جداگانه هر روز کمتر و کمتر می‌شود. و آنچه وضعیت را وخیم‌تر می‌کند، اختلاف‌ها و دشواری‌های داخلی میان خود نیروهای فلسطینی است. «او باز هم به این مسئله اشاره کرد که در همین احوال، »اشغال سرزمین‌های فلسطینی توسط اسرائیل، ساختن شهرک‌های یهودی‌نشین در این سرزمین‌ها، و تهاجم به فلسطینی‌ها و دستگیری و کشتار آنها همچنان ادامه دارد.»
به نظر رفقای فلسطینی، جامعهٔ بین‌المللی امروزه اولویت‌های دیگری برای خود تعیین کرده است: »جنگ علیه به‌اصطلاح تروریسم، مسئلهٔ پناهندگان جنگ‌های منطقه‌یی، تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه روسیه، تنش میان آمریکا و جمهوری دموکراتیک خلق کره، موضوع هسته‌یی ایران، وضعیت بحرانی در اوکراین، و جنگ و کشتار در سوریه و عراق و افغانستان، همگی باعث شده است که مسئلهٔ فلسطین به انتهای فهرستِ دستورکارهای جامعهٔ بین‌المللی رانده شود. بیش از 20 سال مذاکره میان اسرائیل و دولت خودگردان فلسطین در دورهٔ پس از توافق اسلو هیچ نتیجه‌ای نداشته است. این واقعیت که اسرائیل از ادامهٔ مذاکرات برای حفظ ظاهر و خوب نشان دادن چهرهٔ بین‌المللی خود استفاده می‌کند بدون اینکه برای پیدا کردن راه‌حل واقعی و جدّی هیچ‌گونه تلاشی بکند، و در عوض خواستار به رسمیت شناختن اسرائیل به عنوان کشوری یهودی به پایتختی تمام شهر اورشلیم است، و در ضمن، پایان دادن به اشغال اراضی فسطینی را نمی‌پذیرد، همهٔ اینها امکان موفقیت در یافتن و اجرای راه‌حلی مبتنی بر ایجاد دو کشور جداگانه و مستقل فلسطین و اسرائیل در کنار یکدیگر را به حداقل می‌رساند. رهبری جنبش ملّی فلسطین و همهٔ حزب‌های سیاسی فلسطین باید به این واقعیت توجه داشته باشند، و به وظیفهٔ خود در امر پایان دادن به تفرقه و دستیابی به اتحاد عملی به مثابه پیش‌شرطی برای حل مسئلهٔ ملّی، مسئولانه عمل کنند. «رفیق فلسطینی در پایان گفتگویش با نمایندهٔ حزبمان گفت: “همبستگی همهٔ مردم ترقی‌خواه، دموکرات، و صلح‌دوست در این برهه ضروری و برای پایان دادن به این وضعیت غیرعادلانه بسیار مهم است.»
آنچه در ادامه می‌خوانید، گزارشی است از گفتگوی ما با رفیق فلسطینی، عاقل تغز است.
*****
از زمان جنگ غزه در ده سال پیش تا کنون، مردم فلسطین در دو بخش کرانهٔ غربی و نوار غزه زیر حاکمیت دو جناح جداگانه قرار داشته‌اند. در غزه، حزب اسلامی حماس حاکمیت را در دست داشته است، در حالی که در کرانهٔ غربی، حزب ملّی‌گرای فتح کنترل را در اختیار خودش نگه داشته است. در چند سالی که از جدایی این دو جناح می‌گذرد، تلاش‌های بسیاری برای برقراری آشتی میان آنها صورت گرفته ولی هیچ‌کدام نتیجه‌بخش نبوده است. امّا اخیراً، و در آستانهٔ برگزاری نشست شورای ملّی حکومت خودگران فلسطین و نیز مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر (شهریور-مهر)، دو جناح حماس و فتح بار دیگر تلاش تازه‌ای را برای آشتی و دوستی مجدد آغاز کرده‌اند. عاقل تغز، دبیر بخش بین‌المللی حزب مردم فلسطین، در گفتگویی که با نمایندهٔ حزب ما داشت، دربارهٔ چشم‌انداز امکان اتحاد مجدد حماس و فتح صحبت کرد. او با تأسف می‌گوید: »چون بارها فلسطینی‌ها شاهد چنین تلاش‌های بی‌ثمری بوده‌اند، از جمله در دوحه، در مکه، در قاهره، در صنعا، و در خیلی جاهای دیگر، اینجا در فلسطین مردم خیلی امیدوار نیستند که این بار هم کاری جدّی صورت بگیرد.»
از او پرسیده شد که چرا مردم فلسطین این‌قدر ناامیدند؟ پاسخ می‌دهد: »در ده سال گذشته، تجربهٔ این نشست‌ها همیشه منفی بوده است. هر دو طرف حرف‌های خوبی می‌زنند، ولی تا کنون هیچ گام عملی برداشته نشده است.»
به نظر می‌آید که اگر حل مشکل فقط در دست فتح، حماس، و خود مردم فلسطین بود، وضعیت تا حدی آسان‌تر می‌بود. امّا همان‌طور که رفیق تغز توضیح می‌دهد، »دخالت‌هایی از همه طرف می‌شود، چه در خود منطقه و چه در سطح بین‌المللی. عربستان سعودی، مصر، قطر، ایران، همه‌شان نفوذ و برنامه خودشان را در امور داخلی فلسطین اعمال می‌کنند و به پیش می‌برند. اسرائیل و آمریکا هم اصلاً خواستار مصالحه و اتحاد این دو جناح نیستند، چون به سود آنهاست که در میان فلسطینی‌ها تفرقه باشد تا آنها بتوانند سیاست‌ها و برنامه‌های خودشان را برای خاورمیانه به پیش ببرند. حزب مردم فلسطین معتقد است که امکان مصالحه وجود دارد. ما پیش از رفتن به نشست شورای ملّی در ماه سپتامبر باید از فرصت تازه‌ای که برای برقراری اتحاد پیش آمده استفاده کنیم تا بتوانیم در صفی متحد به [نشست مجمع عمومی] سازمان ملل متحد برویم.»
هر دو طرف نه‌فقط زیر فشار شدیدِ نفوذ پُرقدرت از خارج قرار دارند، بلکه هدف‌هایی هم که هر کدام تعیین کرده‌اند، بسیار متفاوت است. حماس در اندیشهٔ این است که کنترل تمام سرزمین تاریخی فلسطین را در دست بگیرد، که شامل همهٔ خاک کنونی اسرائیل نیز می‌شود. از سوی دیگر، سازمان فتح راه‌حل دو کشوری را می‌پذیرد ولی خواستار آن است که اسرائیل مرزهایش را به سرحدّی که قطعنامهٔ ۱۹۴۸ سازمان ملل متحد تعیین کرده است بازگرداند.
از عاقل تغز پرسیده شد که به عقیدهٔ او، فتح و حماس از این فرصت احتمالی اتحاد، چه نتیجه‌ای انتظار دارند؟ می‌گوید: »برنامهٔ حماس از اوّل این بود که حکومتی اسلامی در غزه برقرار کند «و توضیح می‌دهد که حماس امیدوار بود که خیزش نیروهای اسلام‌گرا در تونس، مصر، و سوریه در »بهار عربی «توازن قدرت در منطقه را به سود این سازمان تغییر دهد. رفیق تغز ادامه می‌دهد: »امّا همان‌طور که می‌دانید، نیروهای اسلام‌گرا در سوریه، مصر، و تونس در موقعیت خوبی قرار ندارند، و به همین دلیل، آن برنامهٔ حماس برای تشکیل حکومت اسلامی متوقف شد. امّا حماس امید دارد که با کمی بهبود روابط با مصر، و همکاری با عربستان سعودی و امارات متحد عربی و ترکیه، بتواند کنترل غزه را نگه دارد.»
به گفتهٔ رفیق تغز، آنچه فتح می‌خواهد، به دست آوردن مجدد موقعیت رهبری خودش در دولت فلسطین است تا محمود عباس، رهبر این سازمان و رئیس حکومت خودگردان فلسطین، بتواند همهٔ مردم فلسطین را نمایندگی کند و از جانب همهٔ آنها صحبت کند. رفیق فلسطینی توضیح می‌دهد که: »این برای فتح خیلی مثبت خواهد بود. در آن صورت، عباس می‌تواند از جامعهٔ بین‌المللی بخواهد که به مسئولیتش عمل کند و به اشغال فلسطین (که جامعهٔ بین‌المللی نیز آن را کشوری در اشغال خارجی می‌شناسد) توسط اسرائیل پایان دهد، و بخواهد که کشور و دولت اسرائیل در محدوهٔ مرزهایش باقی بماند. اسرائیل در سال ۱۹۴۸ عضو سازمان ملل متحد شناخته شد، ولی بدون هیچ نقشهٔ جغرافیایی مشخص و بدون مرزهای ثابت. اسرائیل همچنان تلاش می‌کند مرزهایش را گسترده‌تر کند و سرزمین‌های بیشتر و بیشتری از فلسطین را زیر کنترل خود در آورد. محمود عباس می‌خواهد که حماس کنترل غزه را به دولت (حکومت خودگردان فلسطین) بدهد، ولی مسئله اینجاست که حماس غزه را به رایگان رها نخواهد کرد.»
مشکل بزرگ‌تر برای فتح، دانلد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکاست که به گفتهٔ رفیق تغز، »هیچ نشانه‌ای از اینکه در مورد خاورمیانه نگاهی جدّی دارد، از خود نشان نداده است. «رفیق تغز می‌گوید: »فلسطینی‌ها دیگر امیدی به این ندارند که آمریکا نقش مثبتی در اینجا بازی کند. در ۲۰- ۲۵ سال گذشته، از زمان امضای توافق اسلو تا امروز، آمریکا تلاشی برای حل مسئله نکرده است، و فقط آن را اداره کرده است. «نظر رفیق فلسطینی این است که آمریکا می‌خواهد که دو طرف (اسرائیل و فلسطین) نه از راه اجرای قوانین بین‌المللی، نه از طریق جامعهٔ بین‌المللی و قطعنامه‌های سازمان ملل متحد، بلکه »از راه مذاکره و تفاهم میان خودشان «به توافق برسند، آن هم در حالی که »می‌داند که توازن قدرت میان اسرائیل و طرف فلسطینی بسیار نابرابر است. «روشن است که موفقیت در آشتی و دوستی مجدد میان دو طرف فلسطینی، بی‌تردید چالشی عظیم است. امّا رفقای فلسطینی حاضر نیستند به شکست تن در دهند و تسلیم شوند. در عوض، به قدرت همبستگی اعتقاد دارند و اینکه این همبستگی می‌تواند دولت‌های جهان را به گرفتن موضعی مثبت‌تر و مؤثرتر در مورد فلسطین وادار کند. رفیق تغز می‌گوید: »همبستگی با مردم فلسطین اهمیت زیادی دارد. این همبستگی باید از طرف هر سازمانی و هر حزبی در هر کشوری ابراز شود. در آن صورت است که می‌توان به دولت‌های کشورهای سراسر جهان برای حمایت از حق واقعی مردم فلسطین برای استقلال و اجرای قطعنامه‌های سازمان ملل متحد فشار آورد. باید از راه گفتگو، و احترام به خواست مردم برای تصمیم‌گیری در مورد رهبری و آیندهٔ خودشان، بدون دخالت خارجی، راه‌حل معضل‌های خاورمیانه را پیدا کرد. در غیر این صورت، این منطقه و جهان همیشه در گرداب مناقشه و کشمکش باقی خواهد ماند.«
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۰۳۳، ۱۳ شهریور ماه ۱۳۹۶
