اروپا، شریک و یارِ غار ترامپ و رفیقِ قافلهٔ ایران
با اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تعلیق تحریم‌های ایران را دوباره تمدید کرد، اما نگرانی از اینکه این رویکرد در ماه‌های آینده ممکن است تغییر کند نزد مقام‌های حکومتیِ ایران با حساسیت دنبال می‌شود. ظریف، وزیر امورخارجه، سفری دیپلوماتیک به مسکو و سپس به بروکسل به‌منظورِ دیدار با مقام‌های اروپایی داشت. در این دیدارها، ظریف گفت‌وگوهایی انجام داد که وزیران خارجه آلمان، بریتانیا، فرانسه و موگرینی (رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا) در آن‌ها شرکت داشتند.
خبرگزاری ایسنا، ۲۱ دی‌ماه، در گزارشی در این ارتباط، بر حمایت کشورهای اروپایی از توافق‌نامهٔ “برجام” خبر می‌داد. روزنامه “فایننشیال تایمز”، در گزارشی مدعی شد که در دیدار اخیر محمدجواد ظریف با وزیران خارجهٔ آلمان، فرانسه، بریتانیا و موگرینی در بروکسل، ایران پذیرفته است که دربارهٔ برنامه‌های موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای خود با اروپایی‌ها وارد گفتگویی فشرده و جدی شود. روزنامهٔ ایران، ۲۳ دی‌ماه، از افزایش یافتن روابط اقتصادی و سیاسی ایران با اتحادیه اروپا داشت گزارش کرد و نوشت: “همکاری‌های اقتصادی ایران با ۲۸ عضو اتحادیهٔ اروپا در مدت کمی که از امضای برجام می‌گذرد چنان در هم تنیده شده است که به‌آسانی نمی‌توان آن را متوقف کرد. در این مدت جدای از رشد بالای تجارت میان طرفین که یکی از دستاوردهای برجام محسوب می‌شود، سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت اروپایی‌ها در ایران نشان می‌دهد که دولت‌ها و شرکت‌های اروپایی نگاه بلندمدتی نسبت به ایران دارند و تنها به صادرات یا واردات ساده کالا کفایت نکرده‌اند. این تنوع‌بخشی در همکاری‌های ایران و اروپا موجب شده است تا دو طرف به شرکای راهبردی تبدیل شوند.” همین روزنامه، در همان تاریخ، در صفحهٔ اول با تیتر بزرگ خبرِ فاینانس ۵ میلیارد یورویی ایتالیا به ایران را برجسته کرد. روزنامهٔ رسالت، در همان تاریخ (۲۳ دی‌ماه)، دربارهٔ موضوع پایبندی اروپا به برجام بررسی‌ای کرد و نوشت: “عدم همکاری بانک‌های بزرگ اروپایی با ایران و حتی همراهی نسبی برخی کشورهای اروپایی مانند انگلیس با سیاست‌های خصمانهٔ آمریکا در قبال ایران و از همه مهم‌تر، سکوت اروپای واحد [بخوان: اتحادیهٔ اروپا] در برابر بدعهدی‌های ایالات‌متحده آمریکا در قبال توافق هسته‌ای، جملگی نماد نقض عهد مشترک واشنگتن و اتحادیهٔ اروپا محسوب می‌شود. بنابراین، اتحادیه اروپا عملاً طی دو سال اخیر کارنامهٔ قابل دفاعی در قبال توافق هسته‌ای با ایران نداشته است. در چنین شرایطی تعهدات اروپا مبنی بر پایبندی مطلق به برجام نمی‌تواند مبنای تصمیم‌گیری دستگاه سیاست‌خارجی ما قرار گیرد.” روزنامهٔ جهان صنعت، ۲۴ دی‌ماه، در مطلبی به‌قلم امیر واعظی آشتیانی، ضعف‌های حکومت در ایران را برشمرده و می‌نویسد: “امروز تأثیرگذاری تحریم‌ها را نمی‌توان کتمان کرد و باید باور کنیم به‌دلیل ضعف در بخش‌های کشاورزی، صنعتی و تکنولوژی، تحریم‌های اخیر اقتصاد کشور را فلج خواهد کرد.” علی بیگدلی در روزنامهٔ آرمان، ۲۴ دی‌ماه، نوشت: “ترامپ این امکان را دارد که آمریکا را از برجام خارج کند ولی مشکل ما این است که تا این موافقت‌نامه‌های ۱۲۰ روزه ادامه دارد، کمپانی‌های شرکت‌های خارجی جرئت سرمایه‌گذاری در ایران را ندارند. درواقع با کارشکنی‌های آمریکا رمق چندانی از برجام باقی نمانده است. نقض برجام از جانب ایران آرزوی آمریکاست ولی ما هم‌زمانی این کار را می‌کنیم که اتحادیه اروپا با ترامپ هم‌عقیده و خواستار تغییراتی در برجام شود که در این صورت ناچاریم دست به این کار بزنیم.” روزنامهٔ ایران، ۲۴ دی‌ماه، مطلبی به‌قلم دیاکو حسینی چاپ کرده که در آن می‌گوید: “تمدید مشروط و تهدیدآمیز تعلیق تحریم‌های ایران از سوی دونالد ترامپ هرچند یک پیروزی برای برجام بود و شاید بتواند سایر اعضای ۵+۱ را موقتاً راضی کند، اما اثرات آن برای ایران کمتر از خروج کامل ایالات‌متحده از برجام نیست. … برجام بدون آمریکا هم می‌تواند به حیاتش ادامه دهد، مشروط به اینکه دیگر طرف‌ها حاضر نباشند که از تحریم‌های یک‌جانبهٔ آمریکا پیروی کنند. … اگر همهٔ طرف‌های گروه ۵+۱ صادقانه از استمرار توافق حمایت می‌کنند، باید آمادهٔ انتخاب‌های بزرگ‌تری باشند که از سرشت توافق‌های بین‌المللی در برابر رفتارهای سرکشانه پاسداری می‌کنند. آن‌ها امروز باید نشان بدهند که حاضرند برای حفظ برجام، آمریکای ترامپ را درون توافق‌های برجام اهلی کنند یا آن را از توافق کنار بگذارند.” روزنامهٔ جوان، ۲۶ دی‌ماه، در رابطه با اظهارات لاوروف، وزیر خارجه روسیه، نوشت: “لاوروف دربارهٔ ٬مصالحهٔ اروپا با آمریکا بر سر توافق هسته‌ای با ایران٬ هشدار داد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه می‌گوید برای او هم سخت است که بگوید موضع نهایی اروپاییان در مورد برجام، حمایت از آمریکا خواهد بود یا ایران.” روزنامهٔ جوان در همین شماره و جایی دیگر می‌نویسد: “هرچند هیچ‌کدام از دولت‌های اروپایی تا کنون از موضع ترامپ برای تغییر در برجام حمایت نکرده‌اند ولی ناظران در تهران می‌گویند که درخصوص واکنش احتمالی اروپا به سناریوی خروج آمریکا از برجام، تردیدهای جدی وجود دارد، به‌خصوص اینکه تهران سابقهٔ چندان روشنی از قرار گرفتن کشورهای اروپایی در جانب خود ندارد. ظاهراً روس‌ها نیز در چنین تردیدی با ایران هم‌نظرند.”
در رابطه با نتایج تا کنونی و نیز آتی توافق‌نامهٔ “برجام”، موردهایی متعدد وجود دارند که مقام‌های حکومتی را به‌چاره‌جویی واداشته‌اند. با اینکه تعلیق تحریم‌ها از سوی آمریکا باز هم تمدید شد، اما واقعیت آن است که روابط بانکی با ایران هنوز در فاز قبل از برجامی است، و به‌رغم ادعاهای تا کنونی، گشایشی در این زمینه حاصل نشده است. رژیم ولایت فقیه در داخل و خارج از کشور به‌شدت زیر فشار است، و چنان‌که گزارش فایننشیال تایمز را موثق بدانیم، این نکته به‌اثبات می‌رسد که رژیم به “نرمش قهرمانانهٔ ” دومی تن داده است. با اینکه نسبت به رویکردی مثبت از سوی کشورهای اروپایی در این مورد بسیار خوش‌بینانه ارزیابی می‌شد، اما مطالب رسانه‌ها ازجمله مطالب انتشار یافته در بالا، به‌روشنی نشان می‌دهند که حتی حراج منابع ملی و دادن امتیازهای اقتصادی به این کشورها، اهداف موردنیاز رژیم را برآورده نکرده است.
به نقل از «نامه مردم» شماره ۱۰۴۳، ۲ بهمن ماه ۱۳۹۶
