یکی به‌نعل یکی به‌میخ، موضع‌گیری ایران در ارتباط با دخالتِ نظامی ترکیه در سوریه
حملهٔ نظامی ترکیه به مناطق کُردنشین در سوریه، وضعیت پرتنش منطقه را با سؤال‌ها و ابهام‌هایی تازه روبرو کرد. واکاوی حمله نظامی ترکیه به مناطقی که زیر کنترل کُردهای سوریه است هنوز موضوع بحث و تجزیه‌و‌تحلیل‌ها است. موضع‌گیری در ایران نسبت به حمله نظامی ترکیه- با توجه به حساسیت سوریه برای ایران- در شکل‌هایی گوناگون انعکاس یافته‌اند.
روزنامه کیهان، ۱ بهمن‌ماه، به جانب‌های گوناگون تحرک نظامی ترکیه پرداخت و نوشت: “ترکیه به‌احتمال‌زیاد درصدد به‌دست آوردن یک منطقه مهم در شمال سوریه است تا چنانچه سیستم سیاسی به سمت فدرالیزم رفت، ترکیه از اقتدار و موقعیت لازم در فدرالی‌های نزدیک به مرز دو کشور برخوردار باشد.” کیهان در ارتباط با موضع‌گیری روسیه هم در جایی دیگر از مطلبش نوشت: “فاصله گرفتن یگان نظامی سوریه از منطقه ٬عفرین٬ باز کردن دست ارتش ترکیه در شمال سوریه تلقی شده است بر این اساس خیلی از ناظرین سیاسی بر این نکته تأکید دارند که مسکو و آنکارا درحال شکل‌دهی به وضعیتی مشترک در شمال سوریه هستند. اگر این تحلیل واقعیت داشته باشد باید گفت مسکو به منفعتی کوتاه و کم‌اهمیت تن داده است که با هوشمندی روس‌ها سازگار نیست.” روزنامهٔ ابتکار، ۲ بهمن‌ماه، به‌نقل از اردشیر پشنگ، پژوهشگر ارشد خاورمیانه، نوشت: “آن چیزی که در عفرین درحال روی دادن است یک توافق نانوشته میان ترکیه و روسیه است که به‌باور من دولت سوریه نیز به‌رغم مخالفت خود با این اقدام به‌نوعی از این قضیه حمایت می‌کند. چراکه تضعیف یک رقیب داخلی قدرتمند که در چند سال اخیر به قدرتی باثبات در سه کانتون ازجمله عفرین تبدیل شده، توسط یک رقیب دیگر مانند ترکیه در کوتاه‌مدت بی‌اثر نخواهد بود. دمشق می‌داند چنانچه کنترل عفرین به دست ترکیه بیافتد، این کنترل همیشگی نخواهد بود و دولت ترکیه مجبور خواهد شد در مذاکرات به‌نوعی با گرفتن امتیازهایی این کنترل را به دست دولت مرکزی سوریه بسپارد. اما اگر کنترل در دست کُردها باقی بماند، قدرت چانه‌زنی کُردها را در مذاکرات آتی به‌خصوص در بحث ایجاد یک نظام فدرالی غیرمتمرکز در سوریه بالاتر خواهد برد. به‌باور من این حمله با خواست جاه‌طلبانهٔ ترکیه، چراغ سبز توأم با سکوت روسیه و به‌نوعی با رضایت نسبی سوریه درحال انجام است.” سایت بهار نیوز، ۳ بهمن‌ماه، با اشاره به این‌که “مسئولان ایرانی نیز تمایل چندانی به اظهارنظر در این خصوص نداشته و تنها سخنگوی وزارت امورخارجه از رصد این موضوع خبر داده است” به چراییِ سکوت مصلحت‌آمیز ایران اشاره می‌کند و می‌نویسد: “حقیقت آن است که آنچه در عفرین می‌گذرد در لایهٔ زیرین خود نوعی تقابل میان کشورهای روسیه و آمریکاست. این درست است که ظاهراً در این حادثه شاهد نبرد نظامی میان ارتش ترکیه و گروه‌های کُردی سوریه هستیم، اما باکمی دقت بیشتر می‌توان به‌این نکته پی برد که ارتش ترکیه هیچ‌گاه بدون داشتن چراغ سبز از مقامات روسیه وارد این موضوع نمی‌شد همان‌طور که تا چند روز پیش هم خطرات کُردهای سوریه آنان را تهدید می‌کرد اما هیچ‌گاه شاهد نبردی با این وسعت نبودیم. علت همراهی روس‌ها با ارتش ترکیه را نیز باید در اینجا جستجو کرد که ایالات‌متحده در تلاش است تا با همراهی کُردهای ساکن کشور سوریه نوعی خودمختاری را در آن منطقه ایجاد کنند.” روزنامه کیهان، ۵ بهمن‌ماه، “اهداف آمریکا در شمال سوریه” را بررسی کرده و می‌نویسد: “باید پنج کشور ایران، عراق، سوریه و ترکیه به‌کمک روسیه ائتلاف مقابله با طرح تجزیه‌طلبانهٔ آمریکا در منطقه از طریق برخی گروه‌های کُرد را تشکیل دهند. در این ائتلاف و طرح علاوه بر اقدامات امنیتی و سیاسی باید با الگوبرداری از همزیستی کُردها در جمهوری‌اسلامی با دیگر اقوام بلوچ و عرب و فارس و لُر و تُرک… و رسمیت داشتن حقوق آن‌ها همچون دیگر شهروندان ایرانی، تلاش شود کُردها اولاً به زندگی توأم با آرامش و امیدواری و همزیستی با دیگر هم‌وطنان خود در کشورهایشان ترغیب و تشویق شوند و از سوی دیگر کُردها را نسبت به استفادهٔ ابزاری آمریکا از خودشان آگاه و روشن کرد.” روزنامهٔ شهروند، ۴ بهمن‌ماه، بیانیهٔ گروه کُردی “پ.ی.د” را انتشار داد که اعلام کرد: “ما می‌دانیم که بدون اجازه قدرت‌های جهانی و خصوصاً روسیه که نیروهایشان در عفرین مستقر است، ترکیه نمی‌توانست با استفاده از پایگاه هوایی عفرین به شهروندان حمله کند. … بنابراین ما روسیه را به‌اندازه ترکیه مسئول می‌دانیم و اعلام می‌کنیم که روسیه شریک جرم ترکیه در قتل‌عام غیرنظامیان منطقه است.” روزنامه کیهان، ۸ بهمن‌ماه، با محکوم کردن اقدم نظامی ترکیه، به وضعیت کُردها اشاره می‌کند و می‌نویسد: “جریان کُرد سوریه پس از مواجه شدن با هجوم ارتش ترکیه طی بیانیه‌ای از ارتش سوریه خواست نیروهای خود را به مناطق شمالی اعزام و آن‌ها را تحویل بگیرد. … در این بین ارتش سوریه ضمن آنکه صراحتاً اقدام ارتش ترکیه را ٬تجاوز نظامی٬ به خاک کشور خود خواند و بر دفاع از جان و مال مردم ترکیه را توأم با «حسن نیت “تلقی کند و لذا باید محکوم می‌کرد و حق مقابله را برای خود محفوظ می‌داشت. اما درعین‌حال ارتش نمی‌توانست به درخواستی که فقط در رسانه مطرح شده و فاقد پیوست سیاسی است، پاسخ مثبت بدهد و در منطقه‌ای که اولویت عملیاتی او نیست، درگیر شود. ارتش منطقاً باید منتظر می‌ماند تا نشانه‌های اطمینان‌آمیز از گرایش کُردها به ٬حل جامع٬ مسائل خود با دولت مرکزی بروز یابد. ازقضا عدم پیگیری این موضوع از سوی کُردها نشان داد هنوز درک لزوم حل مسائل با دولت مرکزی در کُردها راسخ نشده است.”
نگرانی‌هایی متفاوت باعث شده‌اند که سه کشور ترکیه، روسیه و ایران توافق‌هایی محدود را در شطرنج سیاسی سوریه به‌‌اجرا گذارند. به‌نظر می‌رسد کُردهای ساکن در کشور سوریه در نقش پیاده‌های این بازی شطرنج، باید قربانی مهره‌های بیشتر تأثیرگذار شوند.
به نقل از «نامه مردم» شماره ۱۰۴۴، ۱۶ بهمن ماه ۱۳۹۶
