بسته‌های دستوری دولت، برای کنترل ارزهای خارجی
تحولات ارزی در چند هفته گذشته ابعادی بی‌سابقه را شاهد بود که پیامد آن رشد چشمگیر ارزهای خارجی در برابر ریال بود. روزنامه آفتاب یزد، ۲۲ فروردین‌ماه ۹۷، در گزارشی خبری نوشت: “پس از بحران ارزی اخیر و افزایش بی‌سابقه قیمت دلار، جلسه فوق‌العاده‌ای در آخرین ساعات روز دوشنبه از سوی ستاد اقتصادی دولت برای مدیریت بازار ارز به‌ریاست رئیس‌جمهور برگزار شد. در این جلسه نرخ دلار ۴۲۰۰ تومان تصویب و بنا شد این نرخ تنها نرخ موجود در تمام کشور قرار گیرد که این به‌منزلهٔ تک‌نرخی شدن ارز در اقتصاد ایران است.”
روزنامه جهان صنعت، ۲۳ فروردین‌ماه، در نشان دادن عکس‌العمل به این تصمیم جدید دولت، نوشت: “چند روز از سیاست جدید دولت برای کنترل نوسانات بازار گذشت اما هنوز نشانه‌ای محسوس از معاملات بازار با نرخ‌های جدید اعلام‌شده دیده نشده است. حتی در روز بعد از اعلام این تصمیم هنوز قیمت‌های خرید و فروش دلار در بازار در بازه ۵۸۰۰ تومان قرار داشت و به‌نظر می‌رسد این قیمت‌های ۴۲۰۰ تومانی اعلام‌شده از سوی دولت، بازی جدیدی است که مقامات راه انداخته‌اند تا به‌گونه‌ای جدید جیب‌های خود را از منافع حاصل از آن پر کنند.” روزنامه اعتماد، ۲۳ فروردین‌ماه، صحبت‌های روحانی مرتجع مکارم شیرازی را منتشر کرد که اعدام دلالان ارزی را خواستار شده بود. روزنامه جمهوری‌اسلامی گزارشی از جلسهٔ پرتنش مجلس با حضور سیف، رئیس بانک‌مرکزی، را انتشار داد که علی لاریجانی، رئیس مجلس، با حمایت از اقدام جدید دولت، گفت: “تصمیماتی از سوی دولت اتخاذ شد که حتماً شرایط را تعدیل می‌کند ولی این تصمیمات باید زودتر گرفته می‌شد، زندگی مردم باید قابل پیش‌بینی باشد نباید بگذاریم اول جامعه ملتهب شود و بعد تصمیم بگیریم.” روزنامهٔ تجارت، ۲۲ فروردین‌ماه، به‌نقل از حسن سبحانی، استاد دانشگاه، نوشت: “وضع موجود، مولود سیاست‌های اقتصادی است که سه دهه پیش پایه آن بنا نهاده و همچنان توسط دولت‌ها اجرا می‌شود. آنچه که در حال حاضر در بازار ارز مشاهده می‌شود حاصل تصمیم‌گیری‌های یک‌سویه و راهکارهای موقت است. دولت باید یک نگاه بلندمدت به اقتصاد داشته باشد. دولت در فهم نوسان‌های ارز و مدیریت آن عقب‌افتاده‌ترین مفاهیم را دارد.” روزنامهٔ ایران، ۲۲ فروردین‌ماه، در ارتباط با این ادعای وزیر اقتصاد که گفته بود “اتفاقات الزاماً اقتصادی نیست و ریشه‌های سیاسی هم دارد”، به‌نقل از غلامعلی جعفرزاده، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، نوشت: “هرنوع زمینه و پشت پرده‌ای که برای این تحولات منفی اقتصادی درنظر بگیریم باز هم درنهایت اگر یک مرجع پاسخگویی داشته باشد آن مرجع دولت است و باید توضیح و پاسخ بدهد که چرا این اتفاق افتاده است. من واقعاً دوست داشتم آقای کرباسیان که این حرف را زده، یک آدرس هم می‌داد که ما الآن بتوانیم مستندتر دربارهٔ اظهارنظر ایشان صحبت کنیم.”
روزنامهٔ اعتماد، ۲۲ فروردین‌ماه، سخنان غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، را نقل کرد که گفت: “اجرای سیاست تثبیت ارز دولت بسیار دشوار خواهد بود.” او همچنین در ارتباط با تئوری توطئه، اضافه کرد: “مشکل اصلی تفاوت فاحش بین تقاضا و عرضه ارز است. من در زمان تصویب بودجه نیز خدمت رئیس‌کل بانک‌مرکزی و دولت عرض کردم که این عددی که ما داریم، حتماً موجب افزایش قیمت ارز خواهد شد. وقتی ۶۰ تا ۶۵ میلیارد دلار واردات داریم، یعنی باید به‌هر روشی معادل آن ارز داشته باشیم.” روزنامه اعتماد، ۲۰ فروردین‌ماه، ازجمله به چرایی افزایش قیمت ارزهای خارجی پرداخته و می‌نویسد: “دربارهٔ عوامل به‌وجود آورنده این وضعیت سه تحلیل وجود دارد. انتظارات مردم از آینده و نااطمینانی به شرایط اقتصادی ایران، تشدید تحریم‌ها علیه ایران و کم شدن ارز ورودی به کشور و تولید محور نبودن اقتصاد و رواج سفته‌بازی.” روزنامهٔ آفتاب یزد، ۲۰ فروردین‌ماه، نوشت: “همهٔ منابع اذعان دارند که درآمد ارزی دولت درحال‌حاضر حدود ۲۰ میلیارد دلار بیشتر از مخارج آن است. از طرفی، رئیس‌جمهور بالا بردن عمدی قیمت دلار برای جبران کسری بودجه را با صراحت تکذیب کرده است. اکنون سؤال این است که چرا و با کدام منطق قیمت دلار بالا می‌رود؟” همین روزنامه، به‌نقل از پازوکی، کارشناس اقتصاد ایران، نقل کرد: “وزارت اقتصاد اکنون دارای ضعف است و وزیر کنونی اقتصاد یکی از ضعیف‌ترین وزرای اقتصاد ایران حداقل در ۴۰ سال اخیر است؛ کسی که اقتصاد نمی‌داند و وزیر اقتصاد شده است! ما به مدیران جسور و متخصص نیاز داریم که این یکی از اشکالات وارد به دولت دوازدهم است. حتی در تعریض مدیران بانکی، به‌جای اینکه از مدیران شایسته‌تر استفاده شود، افراد ضعیف‌تری به‌کار گرفته شده‌اند.”
در ارتباط با نوسانات ارزی، باید یادآوری کرد که این وضعیت در طول چهاردههٔ گذشته سابقه داشته است و ما اولین بار نیست که چنین بلبشویی را شاهدیم. تفاوت این بار با دفعه‌های قبل تنها در ابعاد بی‌سابقه آن است. نکته مهم دیگری که در اینجا باید مورد تأکید قرار بگیرد این است که- فارغ از نوع نگرش ما به رژیم حاکم- هیچ نیروی مترقی‌ای نمی‌تواند پیامدهای این نوسان‌ها را مثبت ارزیابی کند. اکثریت عظیم مردم ایران در فقر و تنگدستی گذران می‌کنند و عمده این قشرها حتی با نام ارزهای خارجی آشنایی ندارند. اما همان‌طور که در رسانه‌های داخلی کم‌کم به آن اشاره می‌شود، رشد قیمت‌های اجناس ضروری مردم فشار فزاینده‌ای را متوجه قشرهای آسیب‌پذیر خواهد کرد. باید هر نیرویی را که فکر کند رشد لجام‌گسیختهٔ ارزهای خارجی پایه‌های حکومت سرکوبگر حاکم را لرزان خواهد کرد به کشورهایی همچون زیمبابوه ارجاع داد که درنهایت تمامی مصائب رشد لجام‌گسیختهٔ ارزش معاوضه ارزهای خارجی بر سر مردم محروم فرودآمد. دولت کوبا چندین دهه تحریم اقتصادی است، اما در تمامی این دوران، حیاتی‌ترین نیازهای مردم به‌وسیلهٔ دولت تأمین شده است. میهن ما نسبت به کوبا از منابع متنوع زیرزمینی و انسانی بیشتری برخوردار است، اما وجود حاکمیتی عمیقاً ارتجاعی و سرکوبگر باعث گردیده از این رهگذر متحمل آسیب‌هایی مهیب شود.
به نقل از «نامه مردم» شماره ۱۰۴۹، ۲۷ فروردین ماه ۱۳۹۷
