توافق‌های پشت پرده ایران به‌منظور خروج از سوریه؟
سایت خبری تحلیلی فرارو، ۱۳خردادماه، نوشت: “در هفته‌های اخیر گزارش‌های متعددی دربارهٔ تلاش آمریکا و روسیه برای خارج کردن ایران از جنوب سوریه منتشر شده است. آخرین تلاش در این زمینه، گفتگوهای آمریکا با روسیه، اردن و ترکیه درباره حضور نیروهای ایران در جنوب سوریه است.” فرارو در ادامهٔ مطلب اظهارات شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، را آورده که گفته است: “ما قبلاً هم اعلام کردیم که مستشاران ایرانی در منطقه جنوب سوریه هیچ‌گونه حضوری ندارند و نقشی نیز در عملیات اجراشده نداشته‌اند.”
فرارو در قسمتی دیگر مطلب خود به طرح روسیه اشاره می‌کند و به‌نقل از نشریهٔ الشرق اولاسط، می‌نویسد: “دیوید ساترفیلد، دستیار معاون وزیر خارجه آمریکا، پیشنهاد‌هایی درباره جنوب سوریه به روسیه، اردن و ترکیه منتقل کرده است. این پیشنهاد‌ها متضمن مواردی همچون دور شدن همه شبه‌نظامیان سوری و غیرسوری از مرز اردن، ایجاد پاسگاه‌ها برای پلیس روسیه، ایجاد سازوکاری آمریکایی-روسی برای نظارت بر اجرای توافق و برچیدن پایگاه التنف پس از عقب‌نشینی شبه‌نظامیان ایران می‌شود.” در این ارتباط، ولید معلم، وزیر خارجه سوریه، در اظهاراتی که گزارش فرارو آن را نقل کرده گفته است: “تا وقتی‌که آمریکا نیروهایش را از پایگاه التنف خارج نکند، همه اظهارات درباره وجود یک توافق درخصوص جنوب (سوریه) را باور نکنید.” پس از تکذیب حصول توافق درباره جنوب سوریه از سوی ولید معلم، صفحه فیسبوکی پایگاه نظامی روسی در منطقه حمیم سوریه، وجود چنین توافقی را تأیید کرد [همانجا]. روزنامه اطلاعات اظهارات علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، را آورده که قابل‌بررسی است. شمخانی با اشاره به پیروزی‌های نظامی دولت سوریه، آن را دستاوردی مهم تلقی کرده و می‌گوید: “ما با درخواست دولت قانونی سوریه و برای کمک مستشاری به این کشور برای مبارزه با تروریسم حضوری محدود در این کشور داریم.” شمخانی در پشتیبانی از روسیه می‌گوید: “ما قویاً از تلاش روسیه برای خروج تروریست‌ها از مرز سوریه و اردن و کنترل ارتش سوریه بر این مناطق حمایت می‌کنیم و این اقدام را گام مثبتی در مسیر تسلط بیشتر دولت سوریه بر سرزمین‌های اشغال‌شده از سوی گروه‌های تروریست می‌دانیم” روزنامهٔ آرمان، ۱۳ خردادماه، نوشت: “یک منبع حزب‌الله به یک خبرگزاری روسیه گفته است که در صورتی که دولت سوریه درخواست روسیه برای خروج حزب‌الله و نیروهای شیعه از دوما را قبول کند امکان دارد حزب الله نیز بپذیرد. این گزارشگر تأکید کرده است که روسیه با این راه‌حل به‌راحتی می‌تواند دوراهی موجود در مذاکرات را با موافقت هر دو طرف اسرائیل و حزب‌الله حل کند و در این بین نقش پلیس منطقه را ایفا کند.” روزنامهٔ شرق، ۱۳ خردادماه، در اشاره به طرح ۷ ماده‌ای روسیه، می‌نویسد: “در این طرح قرار است: ٬بشار اسد در قدرت بماند؛ به‌حضور نظامی ایران و حزب‌الله در سوریه خاتمه داده شود؛ اسرائیل به حملات نظامی خود به سوریه خاتمه دهد؛ حضور نظامی روسیه در سوریه تثبیت شود؛ درصورت لزوم مستشاران روسی و سازمان ملل در کنار سربازان سوریه در مرز این کشور با اسرائیل مستقر شوند؛ بعد از مدتی آمریکا هم به‌تدریج نیروهای نظامی‌اش را از سوریه خارج کند؛ عادی‌سازی روابط سوریه با اعراب انجام شود که با پول کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس، بازسازی سوریه و بازگشت آوارگان آغاز شود.” روزنامهٔ همدلی، ۱۳ خردادماه، در مطلبی به قلم فرهمند علی‌پور، نیز نوشت: “توافق اخیری که میان روسیه و آمریکا در اردن حاصل شده و ظاهراً ایران و اسرائیل غیرمستقیم در آن شرکت داشته‌اند، اگر وعده‌هایش حاصل شود، یک خبر خوب برای سوریه و ایران است. قرار است نیروهای ایرانی در عملیات آزادسازی مناطق جنوبی سوریه حاضر نشوند و فقط ارتش سوریه در آنجا باشد. درعوض ٬عدم حضور ایران٬ در منطقه‌ای در جنوب سوریه، آمریکا هم منطقه اشغالی التنف را ترک کند! این یعنی اینکه فقط با یک تفاهم دو منطقه اشغالی از چهار منطقه آزاد می‌شوند و دسترسی شورشیان مسلح به اسرائیل و اردن قطع می‌شود.” روزنامهٔ قانون، ۱۳ خردادماه، در گزارشی آورد: “نایب رئیس اول کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با توجه به ادعاهایی که مقامات روس دربارهٔ خروج ایران از سوریه داشتند، گفت: هنوز مقامات ارشد در وزارت خارجه، لزوم خروج ایران و دیگر نیروهای مسلح از خاک سوریه را اعلام نکرده‌اند، بنابراین تا زمانی که این موضوع به‌صورت رسمی اعلام نشده است، لزومی برای ترک خاک سوریه وجود ندارد.” روزنامهٔ اعتماد، ۳۰ اردیبهشت‌ماه، به‌نقل از اردشیر سنایی، نوشته بود: “به‌گمان من مطرح شدن این موضوع را نباید با انگیزه خارج کردن ایران از صحنه سیاسی سوریه یا دور کردن بشار اسد از تهران ارزیابی کرد، بلکه با این انگیزه است که جلوی ایجاد یک جبهه جدید جنگ در سوریه بر اثر تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو گرفته شود. روسیه مشتاقانه خواهان این است که هر چه زودتر ثمره دخالت سه‌ساله‌اش در سوریه برای پشتیبانی از دولت این کشور را در سوریهٔ پسابحران برداشت کند و نمی‌خواهد که با شعله‌ور شدن یک آتش جدید در خاک سوریه، تمام زحماتش را برای ثبات و آرامش در سوریه از دست‌رفته ببیند.” سردار سید مسعود جزایری، مشاور رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، ۱۳ خردادماه، با اشاره به خبرسازی برخی رسانه‌ها درباره احتمال خروج ایران از سوریه، گفت: “ایران و سوریه دارای روابط عمیقی هستند که تحت تأثیر اقدامات تبلیغاتی هیچ‌کس قرار نمی‌گیرد.” روزنامه ایران، ۱۳ خردادماه، در گفتگو با حسین شیخ‌الاسلام، سفیر سابق ایران در دمشق، به‌نقل از او می‌نویسد: “همه می‌دانیم که دولت سوریه دولت رسمی است و از سوی پارلمان انتخاب می‌شود. ما هم به‌دعوت رسمی از سوی دولت سوریه در آنجا هستیم و این مطابق تمامی قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد است. این دولت سوریه است که تعیین می‌کند چه کسی آنجا باشد و چه کسی نباشد و نه هیچ دولت دیگری.” با استناد به مطالب نقل‌شده در سطرهای بالا، باید به‌این نتیجه رسید که اتفاقاً، اعلام خروج نیروهای خارجی از سوریه از طرف روسیه، با هماهنگی ایران انجام گرفته است. شمخانی در اظهاراتش صریحاً از روسیه حمایت کرده است. تأمل‌برانگیز اینکه، شمخانی اصولاً حضور نیروهای ایرانی در سوریه را در حد مستشاری تأیید کرده است. در چند روز اخیر ما شاهد اظهاراتی متناقض بودیم که نمونه آن سخنان سردار جزایری بود. به‌نظر می‌رسد که مقام‌های حکومتی در ارتباط با ترک خاک سوریه به نتیجه نهایی نرسیده‌اند. دولت‌های اروپایی برای حفظ برجام شرط‌هایی را برای ایران گذاشته بودند که خروج از سوریه یکی از آن‌ها است. مذاکرات رژیم با کشورهای اروپایی، برای توافق برجام، تا کنون نتایج موردنظر را برای حکومت به‌همراه نداشته است. نکته مهم دیگر این است که دولت روسیه برای حفظ موقعیت خویش نیازمند رویکردهایی است که موقعیت مطلوب حکومت سوریه را تضعیف نکند.
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۰۵۳، ۲۱ خرداد ماه ۱۳۹۷
