تأملی بر نقش پرستاران در خدمات درمانی کشور ونگاهی به مشکلات آنان
نقش حیاتی قشر فداکار و زحمتکش پرستاران در خدمت به درمان بیماران، انکارناپذیر است. در همه مرکزهای درمانی و بهداشتی کشور اعم از درمانگاه‌ها، بیمارستان‌ها و جز این‌ها، حضور پررنگ و مؤثر پرستاران چشمگیر است و این خود نشان‌دهندۀ آن است که عمده زحمت مداوای بیماران بر دوش پرستاران است.
برای همین است که آنان را فرشتگان سفیدپوش بیمارستان‌ها می‌نامند. در این راستا، سرکار خانم دکتر ژاله عزتی، معاون فنی، آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پرستاری، می‌گوید: “برای حفظ سلامت همگانی در جامعه، اهمیت پرستاران در طراز اول قرار دارد، یعنی اگر بهترین پزشکان و جراحان کار خودشان را برای بیماران به بهترین وجه انجام دهند، اما از آنان به‌خوبی پرستاری نشود، کار پزشکان و جراحان بی‌فایده [خواهد] بود. ” به‌رغم خدمات گران‌قدر پرستاران، وضعیت معیشت این قشر زحمتکش همواره با بی‌اعتنایی از سوی دست‌اندرکاران سیاست‌گذار رژیم مواجه بوده و هست. اجحاف و ستم بر پرستاران به امری متداول تبدیل شده است. طبق گزارش ۲۵ تیرماه خبرگزاری ایلنا، در مقابل حقوق دو میلیون تومانی یک پرستار، یک پزشک در همان مرکز درمانی ماهیانه ۱۵۰ میلیون تومان می‌گیرد. محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار، در مصاحبهٔ با روزنامه آرمان، ۲۰ آذرماه سال ۱۳۹۱، می‌گوید: “درحال حاضر حقوق اعضای هیأت علمی بیمارستان‌ها ۳۰۰ برابر پرستاران است. این افراد تنها ۵ درصد از کادر بیمارستان را تشکیل می‌دهند، اما ۶۵ درصد درآمد یک بیمارستان به آن‌ها پرداخت می‌شود، و ۱۰ درصد به‌ریاست بیمارستان، ۵ درصد به دانشگاه و تنها ۲۰ درصد به ۹۵ درصد کادر بیمارستان که پرستاران در گروه آن‌ها قرار دارد اختصاص می‌یابد. “
شریفی‌مقدم به اجرا نشدن درست قانون بهره‌وری خدمات پرستاری، اجرا نشدن قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری با گذشت ۵ سال از تصویب آن و “سیاست پزشک سالاری”، سیاستی که باعث شده حقوق پرستاران در سطحی ناچیز باقی بماند، اذعان می‌کند. تمام این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که شغل پرستاران جزو مشاغل سخت و زیان‌آور است. خانم طاهره ظاهر صفت، رئیس شورای‌عالی سازمان نظام پرستاری، با بیان این مطلب که شدت فرسودگی‌های شغلی در حرفه پرستاری بالا است، در ادامه چنین اظهار می‌دارد: “پرستاران با مشکلات روحی و روانی ناشی از شیفت‌های طولانی مدت و اضافه‌کاری‌های اجباری دست‌وپنجه نرم می‌کنند ” [خبرگزاری ایلنا، شنبه ۱۸ آذرماه ۱۳۹۶].
دکتر علی مقدسی، متخصص طب کار، در مورد آسیب‌های شغلی پرستاران می‌گوید:” پرستاران به‌دلیل ماهیت کارشان در معرض آسیب‌های شغلی قرار دارند که در درازمدت می‌تواند صدمات غیرقابل‌جبرانی را به آنان وارد کند. کار شیفتی به‌عنوان کار در ساعات غیرمعمول (۶ صبح و ۶ بعدازظهر) با برهم زدن ریتم بیولوژیک سبب به‌هم خوردن تعادل فیزیولوژیک بدنشان می‌شود که آثار بالینی آن عبارت است از اختلال خواب، اختلالات گوارشی که این اختلالات به‌علت افزایش سوءهاضمه، یبوست، زخم معده، اثنیٰ‌عَشَر بر اثر به‌هم خوردن ساعات غذایی و افزایش مصرف موادی مانند چای و کافئین به‌وجود می‌آید. عوارض قلبی- عروقی که شیوع این بیماری‌ها در شیفت کاران بالاست و عوارض دیگری که می‌تواند باعث زایمان‌های زودرس، سقط‌جنین و یا تولد نوزادان با وزن کم باشد ” [خبرگزاری ایلنا، ۱۸ آذرماه ۱۳۹۶]. به‌گزارش خبرگزاری هرانا و به‌نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، ۷ آبان‌ماه ۱۳۹۷، محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستاری، درخصوص مشکلات پرستاران می‌گوید: “درحال حاضر در حدود ۳۰ هزار پرستار بیکار در کشور داریم که علت آن عدم صدور مجوز جذب از سوی دولت به‌دلیل مسائل مالی و نبود پول است و به‌همین دلیل در مراکز دولتی و حتی خصوصی خدمات سالم و ایمن را دریافت نمی‌کنند و درنتیجه دچار خسارت می‌شوند. “
در رژِیم ولایت فقیه وقتی پای حق‌وحقوق مردم و ارائه خدماتی که جزو نیازهای اولیه زندگی آنان است به‌میان می‌آید، پول موجود نیست. با توجه به‌اذعان آقای شریفی‌مقدم که با کمبود پرستار مواجه‌ایم و همچنین با استناد به گفته‌های مسئولان و دست‌اندرکاران امور خدماتی، عمق نابخردی رژیم ضد مردمی ولایت فقیه در این زمینه بیش‌ازپیش مشخص می‌شود. شریفی‌مقدم در زمینه نیاز به‌وجود پرستار می‌گوید: “تعداد پرستاران مشغول به‌کار در ایران از متوسط دنیا و کشورهای درحال توسعه پایین‌تر است و همین مسئله می‌تواند سلامت جامعه را تحت تأثیر قرار دهد. ” او در همین مصاحبه (با روزنامه آرمان) و در دنباله سخنان قبلی‌اش گفت: “برای دریافت خدمات پرستاری مناسب باید نسبت جمعیت پرستار ۴ باشد که متوسط دنیا به‌ازای هر هزار نفر ۶ پرستار است. اگر بخواهیم حداقل نیروی پرستار به‌ازای جمعیت ۸۰ میلیونی داشته باشیم باید ۲۴۰ هزار پرستار در سراسر ایران مشغول به فعالیت باشند. این در حالی است که تنها در حدود ۱۶۰ هزار پرستار مشغول به ارائه خدمات بهداشتی هستند. “به‌گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان نظام پرستاری، ۷ آبان ماه ۱۳۹۷، دکتر احمد یزدان نیک، رئیس نظام پرستاری اصفهان، گفته است: “کمبود پرستار، علاوه بر فشار کاری، باعث فرسودگی شغلی و افزایش میزان خطاهای پرستاری و درنتیجه افزایش مرگ‌ومیرهای بیمارستانی خواهد شد. ” آقای دکتر یزدان نیک در این مصاحبه از گفتن این واقعیت تلخ و دردناک خودداری می‌کند که در این رژیم تاریک‌اندیش قرون‌وسطایی سودجو، سلامتی پرستاران هیچ اهمیتی ندارد. وقتی پرستاران می‌بینند نه از شأن درخوری برخوردارند و نه از حق‌وحقوقی که نیاز معیشتی‌شان را تأمین کند بهره‌مندند، خیل کثیری از آنان به‌ناچار از کشور مهاجرت می‌کنند. صدیقه سالمی، معاون فنی سازمان نظام پرستاری، در این رابطه به خبرگزاری مهر، ۶ مهرماه ۱۳۹۱، چنین اظهار کرده بود: “وزارت بهداشت خطر را احساس می‌کند. زیرا که روزانه ۴۰ پرستار به این سازمان مراجعه می‌کنند تا برای اعزام به خارج کشور معرفی‌نامه دریافت کنند، چراکه ترجیح می‌دهند عطای اشتغال در داخل کشور را به لقای آن ببخشند و راه سفر به کشورهایی را پیش بگیرند که در آن‌ها می‌توانند در کنار ساعات پایین کاری و شیفت‌های اختیاری از حقوق‌های چند برابری بهره مند شوند. ” به‌رغم اینکه چندین سال از این سخنان هشدارآمیز خانم صدیقه سالمی سپری شده است و با وجود اینکه پرستاران به وضعیت وخیم شغلی‌شان اعتراض‌هایی گسترده کرده‌اند، درعمل، رژیم برای بهبود وضع پرستاران کشور هیچ قدمی بر نداشته است و به‌علت ماهیت ارتجاعی و ضد ملی‌اش هرگز هم قدمی برنخواهد داشت. ابعاد ستم و اجحاف مضاعف بر پرستاران که نود درصدشان زنان‌اند دامنه‌ای بس گسترده دارد، چراکه رژیم ظلم و جور ولایی به‌عناوین مختلف و همچنین به‌علت نگاه تاریک‌اندیش و زن‌ستیزش این قشر زحمتکش را تحقیر می‌کند و به اعتراض‌های آنان هیچ وقعی نمی‌نهد که این خود داستانی بس تلخ، دردناک و پرآب چشم است. از حیله‌های رژیم به‌منظور سرکیسه کردن پرستاران مظلوم و زحمتکش، از تشکیل صندوق تعاونی اعتباری نظام پرستاری می‌توان یاد کرد که با وعدهٔ تشکیل آن و سپرده‌گذاری در این صندوق، به پرستاران وام پرداخت خواهد شد. پس از جمع‌آوری پول نه‌تنها هیچ وامی پرداخت نمی‌شود، بلکه اصل مبلغ سپرده نیز به پرستاران مسترد نمی‌شود. به‌گزارش خبرگزاری ایرنا، ۲۳ تیرماه سال ۱۳۹۷، حدود ۳۰۰ پرستار زن و مرد در مقابل ساختمان صندوق تعاونی اعتبار سازمان نظام پرستاری تجمع کردند و پرداخت وام‌های وعده داده‌شده این صندوق یا بازپرداخت سپرده‌هایشان را خواستار شده‌اند. از سویی دیگر موج گسترده خصوصی‌سازی بیمارستان‌ها و امر بهداشت و درمان که بهتر است آن را پولی‌سازی مداوای بیماران نامید، ضربات هولناکی بر پرستاران و شغل پرستاری وارد آورده است. با پولی‌سازی نه‌تنها به امنیت شغلی پرستاران آسیب زده‌اند، بلکه حتی کاری کرده‌اند که اصولاً پرستاران امیدی به استخدام و طبعاً اشتغال به حرفه خویش نداشته باشند. آقای غضنفربیگی، رئیس سازمان نظام پرستاری، در گفتگو با روزنامه آرمان، ۵ مهرماه ۱۳۹۱، می‌گوید: “دفاتر کارآفرینی دانشگاه‌های علوم پزشکی زمینه استخدام پرستاران را در اسرع وقت فراهم می‌کنند. استخدام پرستاران در این مرحله فعلاً قراردادی است. اما آن‌ها در آزمون‌های استخدامی وزارت بهداشت در اولویت استخدام خواهند بود. ” آقای غضنفربیگی نمی‌گوید که این اولویت تا چه حدی می‌تواند مایهٔ دل‌خوشی جویندگان شغل باشد؟ آن هم زمانی که به‌گفتهٔ خود دست‌اندرکاران نه برای کاهش ساعت کار پرستاران فکری شده، نه با بازنشستگی پرستارانی که بیش از ۲۵ سال سابقهٔ کار دارند موافقت می‌شود، و نه برای اجرایی شدن قانون بهره‌وری کار و قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری تدبیری اتخاذ شده است. اظهارات متناقض و وعده‌های پوچ و توخالی آقای غضنفربیگی، نشان از بی‌توجهی رژیم فقیهان به وضعیت زندگی این قشر زحمتکش دارد.
در این اوضاع وخیمی که پرستاران کشورمان سال‌هاست با آن دست به گریبانند، دولت به‌جای استخدام پرستاران، آنان را بلاتکلیف نگه‌داشته و می‌دارد تا به‌اجباری که رژیم جمهوری‌اسلامی برایشان رقم می‌زند تن بدهند. علی‌محمد آدابی، رئیس سازمان نظام پرستاری، در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۵ آبان‌ماه ۱۳۹۷، با اشاره به علت رغبت نداشتن پرستاران بیکار برای استخدام در قالب شرکتی، چنین اظهارنظر می‌کند:”به‌قطع و یقین کار شرکتی بدون وجود امنیت شغلی و داشتن حداقل میزان دستمزد و مسائل بیمه درشأن پرستارانی که چندین سال درس می‌خوانند و دوره‌های تئوری و عملی را با همهٔ سختی‌ها و دقت‌هایش می‌گذرانند، مناسب نیست. “آقای آدابی با طرح گوشه‌ای از مشکلات پرستاران نمی‌خواهد از راه‌حل اساسی این معضل- به‌تبع پست و سمتی که در ساختار رژیم دارد- حتی کلمه‌ای بر زبان آورد. دولت ضد مردمی تدبیر و اعتدال آقای حسن روحانی به‌جای رسیدگی به انبوه مشکلات پرستاران، به برنامه‌ریزی “طرح هوم‌کر” (خدمت پرستار در منزل) اقدام کرده است. مطابق این طرح، به‌منظور کاهش اشتغال تخت بیمارستان‌ها بیماران نه در بیمارستان بلکه در منزل خود مداوا خواهند شد. رژیم نیز برای تشکیل شرکت‌هایی با همین نام، به افراد وابسته به‌خود مجوزمی دهد تا پرستاران را بدون بیمه و مزایای شغلی به‌خدمت گیرند و به‌سودورزی اقدام کنند. در این ارتباط هادی زرینی، رئیس نظام پرستاری همدان، در گفت‌وگویی با خبرگزاری فارس، ۱۶ آبان‌ماه ۱۳۹۷، می‌گوید: “۱۳ نفر در همدان مجوز ایجاد مرکز هوم‌کر دریافت کردند که این افراد دارای شرایط خاص هستند. “آقای هادی زرینی برای عوام‌فریبی، وابستگان به رژیم را افراد دارای شرایط خاص می‌نامد. او در همین گفت‌وگو صراحتاً اذعان می‌کند که پرستارانی که در مراکز هوم‌کر مشغول به‌کار شوند فاقد بیمه و مزایای شغلی خواهند بود. مسئولان و کارگزاران رژیم جمهوری‌اسلامی می‌دانند که مداوای بیمار در منزل عملی نیست. برای آنان مهم سودآوری است و نیز هم تقبل نکردن و شانه خالی کردن از درمان و مداوای مریض، به همان نحوی که هادی زرینی در این گفت‌وگو به آن اعتراف می‌کند: “با ایجاد طرح هوم‌کر شاهد کاهش هزینه‌های وزارت بهداشت خواهیم بود. ” برای دست‌یابی پرستاران به حقوق راستین‌شان، ایجاد سندیکای پرستاران و تشکل پرستاران در آن و مبارزه صنفی سندیکایی و ارتقای آن به نبرد سیاسی با رژیم جمهوری‌اسلامی و در پیوند مبارزاتی با مبارزه دیگر قشرهای زحمتکش جامعه می‌توان به‌هدف انسانی خود رسید. داشتن هرنوع امیدی به این دستگاه ظلم و جور برای برداشتن ولو یک گام به‌نفع پرستاران یا مطالبات دیگر قشرهای زحمتکش جامعه توهمی بیش نیست و جز منحرف کردن مسیر درست مبارزه و انحراف اذهان توده‌ها درعمل هیچ پیامدی نخواهد داشت. در سایه اتحاد و همدلی همگانی قشرهای زحمتکش جامعه می‌توان رژیم ولایی را به‌عقب‌نشینی و تسلیم واداشت و به دستاوردهایی عینی و ملموس به‌نفع زحمتکشان نائل آمد. پیروزی درگروی مبارزه دسته‌جمعی و سازمان‌یافته است. مبارزهٔ همدوش با دیگر زحمتکشان و حضور فعال‌تر و مؤثر در مبارزات جنبش سندیکایی، وظیفهٔ تأخیرناپذیر پرستاران زحمتکش و فعالان صنفی آنان است!
نامۀ مردم، شمارۀ ۱۰۶۶، ۱۹ آذرماه ۱۳۹۷
