پیکار بی‌وقفه برای دموکراسی در سودان ادامه دارد
نزدیک به یک سال از خیزش گستردهٔ مردم سودان برضد رژیم استبدادی عمر البشیر می‌گذرد که سرانجام در روز ۲۲ فروردین امسال به برکناری البشیر منجر شد. در پی این تحوّل، شورای موقتی از نظامیان قدرت را به دست گرفت که با مخالفت گستردهٔ مردم و نیروهای دموکراتیک سودان روبرو شد، که تا امروز ادامه دارد. حزب کمونیست سودان در هدایت انقلاب اخیر آن کشور نقشی برجسته داشت.
استیو سویینی، دبیر بخش اخبار و تحلیل مسائل جهان روزنامهٔ چپ مورنینگ استار در انگلستان، گفت‌وگویی با رفیق فتحی فضل دربارهٔ رخدادهای اخیر سودان و پیکار بی‌وقفه برای تحقق دموکراسی در سودان کرده است که با توجه به اهمیت این مبارزهٔ مردمی و درس‌هایی که می‌تواند برای جنبش مبارزاتی مردم ایران و نیروهای شرکت کننده در آن داشته باشد، ترجمهٔ آن گفت‌وگو را در نامهٔ مردم منتشر می‌کنیم. رفیق فتحی فضل، سخنگوی کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست سودان، از اعضای سابق اتحادیهٔ معلمان سودان، و عضو هیئت اجراییه مرکز بین‌المللی حقوق سندیکایی است.
س: لطفاً دربارهٔ روندی که به سقوط عمر البشیر منجر شد توضیح دهید. می‌دانیم که او مدّتی طولانی (۳۰ سال) در قدرت بود و از آنجا که توانست خود را از زیر بار اتهام جنایت‌های جنگی به خاطر خون‌ریزی‌های دارفور و دیگر اقدام‌های ددمنشانه و بی‌رحمانه علیه مردم سودان بیرون بکشد، به نظر می‌آمد که موقعیت مستحکمی دارد. چطور شد که از قدرت کنار زده شد؟
ج:همهٔ سال‌هایی که اخوان‌المسلمین در سودان در قدرت بوده است، یعنی از کودتای آنها در ماه ژوئن ۱۹۸۹ علیه دولت نخست‌وزیر صدیق المهدی که با رأی مردم انتخاب شده بود، تا امروز، سال‌های پیکار و رودررویی مداوم میان بخش‌های گوناگون مردم، به‌ویژه جنبش سندیکایی، با رژیم حاکم، و ادامهٔ جنگ داخلی ناگوار و مرگبار در جنوب سودان بوده است. در همان اوایل شروع حکومت اخوان‌المسلمین، یعنی در دسامبر سال ۱۹۸۹، اتحادیهٔ پزشکان سودانی با خواستِ احیا و بازگشت دموکراسی و حقوق سندیکایی دست به اعتصاب زدند. حکومت سودان آن اعتصاب را به‌سختی در هم کوبید و رهبران اتحادیهٔ پزشکان را به اعدام یا زندان‌های طولانی‌مدّت محکوم کرد، که خوشبختانه بر اثر فشار مردمی، چندی بعد آنها را آزاد کردند. همان رودررویی اوّل با حکومت، نشانهٔ آغاز پیکار طولانی‌مدّت و دشواری بود که مردم در پیش رو داشتند. این پیکار به طور عمده پیرامون سیاست‌های اقتصادی شکست‌خورده‌ای بود که بر پایهٔ نسخه‌های بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول به سودان تحمیل و به اخراج ۲۵۰هزار کارگر و کارمند دولت، خصوصی‌سازی در بخش دولتی- از جمله در بخش‌های بهداشت و درمان و آموزش- منجر شده بود. موضوع مهم دیگر در مبارزهٔ مردمی، ادامهٔ جنگ داخلی و گسترش آن به دارفور و کرُدُفان بود که سرانجام به تجزیهٔ کشور منتهی شد.
کودتای نظامی‌ای که به برکناری عمر البشیر منجر شد، تلاشی بود برای خاموش کردن و عقیم گذاشتن خیزش مردمی و ادامهٔ حیات رژیمی که در حال احتضار و جان دادن بود. به‌رغم کامیابی‌هایی که جنبش مردمی تا کنون به دست آورده است، هنوز راه درازی برای تحقق همهٔ حقوق مردم و خواست‌های اصلی مردم در پیش است که در اعلامیهٔ نیروهای اتحاد آزادی و تغییر تصریح شده است.
س: حزب کمونیست سودان نقش مهمی در شکل‌گیری جنبش اعتراضی و خیزش مردمی داشت. شماری از کادرهای برجستهٔ حزب در جریان اعتراض‌ها بازداشت و زندانی شدند. به نظر حزب، بهترین راه برای پیش بردن جنبش به جلو چه بوده است؟ در میان طیف گستردهٔ نیروهایی که در این جنبش شرکت داشته‌اند، از جمله و به‌ویژه انجمن مشاغل حرفه‌یی، چه نکات تفاهم و اختلافی وجود دارد؟
ج: از همان روز اوّل کودتای اخوان‌المسلمین در آوریل سال ۱۹۸۹، حزب کمونیست سودان که روزنامه‌اش المیدان زیرزمینی منتشر می‌شد، در چند شمارهٔ ویژهٔ روزنامه، کودتا را محکوم کرد و نیروهای ترقی‌خواه را به تشکیل جبهه‌ای گسترده با هدف سرنگون کردن رژیم دیکتاتوری فراخواند. خوشبختانه به این فراخوان ما پاسخ مثبت داده شد که در نتیجه، در اکتبر سال ۱۹۸۹ “اتحاد دموکراتیک ملّی” شکل گرفت. نقطهٔ عطف مبارزهٔ مردم سودان در آن سال‌ها، زمانی بود که توافق صلح جامع امضا شد که به پدید آمدن دموکراسی محدودی منجر شد که امکان فعالیت حزب‌های سیاسی در فضایی نیمه‌قانونی را فراهم کرد. در سال ۲۰۱۰، حزب ما اعلام کرد که هدف اصلی و عمده‌اش در آن مرحله از مبارزه، سازمان‌دهی توده‌های مردم در جبهه‌ای گسترده با هدف مبارزه در راه سرنگونی رژیم حاکم و بازیابی دموکراسی است. در نتیجهٔ کوشش پیگیر و صبورانه، آن هم در شرایط بسیار دشوار و سرکوبی که علیه همهٔ مخالفان و به‌ویژه حزب کمونیست اعمال می‌شد، موفقیت‌هایی در زمینهٔ تقویت جنبش اعتراضی مردم به دست آمد و راه‌هایی برای پیکار مشترک نیروهای مخالف باز شد. شش سال پیش، در سپتامبر ۲۰۱۳، توده‌های وسیع مردم به خیابان‌های پایتخت (خارطوم) آمدند تا اعتراض خود را نسبت به افزایش قیمت مواد خوراکی، بنزین، و دارو نشان دهند. حکومت آن اعتراض را با خشونت سرکوب کرد. در جریان آن سرکوب بیشتر از ۲۰۰ زن و مرد جوان کشته شدند. این خیزش اعتراضی مردمی در سودان، و نیز بهار عربی در مصر و تونس، درس‌های گران‌بهایی برای همهٔ ما داشت.
پس از برگزاری موفقیت‌آمیز ششمین کنگرهٔ حزب در سال ۲۰۱۶، و کنار زدن گرایش‌های راست‌گرایانه‌ای که در حزب بود، رهبری حزب ما در مسیر تازه‌ای گام گذاشت و همهٔ اعضای کمیتهٔ مرکزی و کادرهای خود را به درون پایگاه توده‌یی‌اش فرستاد تا تشکیلات حزب را تقویت کنند، و با تشکیل کمیته‌های مقاومت در محل‌های کار، محیط‌های آموزشی، و محله‌های مسکونی، زمینه‌های اتحادهای مردمی با حضور همهٔ مخالفان رژیم را فراهم آورند. این تلاش رفقای حزبی ما به تقویت نیروهای ملّی و افزایش توان توده‌های مردم در مقابلهٔ سازمان‌یافته‌تر با نهادهای سرکوبگر رژیم منجر شد. ادامهٔ پیکار مردمی و فشاری که مردم به رژیم می‌آوردند، در کنار سیاست‌های ورشکستهٔ رژیم و انزوای آن در داخل کشور و در عرصهٔ بین‌المللی، همراه با نقش مثبتی که همبستگی بین‌المللی با مبارزهٔ مردم سودان داشت، در نهایت به متزلزل شدن موقعیت رژیم منجر شد. شماری از رهبران حکومتی شروع به فرار از کشتی در حال غرق شدن رژیم کردند. در روز ۱۹ دسامبر پارسال (۲۰۱۸)، وقتی که نخستین حرکت توده‌یی مردم در عَطبَره صورت گرفت، وضعیت کشور به مرحلهٔ بحران انقلابی عمیق، و مبارزهٔ سیاسی مردم به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده بود. حکومت عمر البشیر به‌تدریج در حال فروپاشی بود. شرایط برای به وجود آمدن تغییرهای واقعی در کشور آماده شده بود. با وصف این، همان‌طور که از جبهه‌ای گسترده شامل همهٔ نیروهای مخالف رژیم انتظار می‌رفت، کم‌کم اختلاف‌هایی بر پایهٔ منافع سیاسی و طبقاتی شرکت‌کنندگان در این جبهه بروز کرد. روشن شد که هدف اصلی حزب اُمّت، به رهبری صدیق المهدی، برکناری بشیر و برگزاری انتخاباتی فوری و دادن نقش به نظامیان در ادارهٔ کشور بود. نیروهای دیگر، ضمن اعلام موافقت با منشور اتحاد آزادی و تغییر، در مورد چگونگی برخورد با قدرت دولتی، در هم شکستن دستگاه حکومت، و نقش نظامیان، به‌ویژه اعضای شورای موقت نظامی که در کشتار سوّم ژوئن ۲۰۱۹ در خارطوم دست داشتند [که منجر به کشته شدن بیش از ۱۰۰ تن و و زخمی شدن صدها تن شد]، با یکدیگر اختلاف‌نظر داشتند.
س: در خبرها بود که توافقی بر سر ایجاد یک نهاد مشترک موقت برای تدارک انتقال قدرت به نیروهای غیرنظامی صورت گرفته است. نظر حزب کمونیست سودان در این باره چیست، و احتمال موفقیت این روند را چقدر می‌بیند؟ چه خطرهایی در این راه وجود دارد؟
ج: حزب کمونیست سودان بر سر منشور اتحاد آزادی و تغییر که در واقع منشور و برنامهٔ کار در دورهٔ انتقالی است، با همهٔ نیروهای مخالف به توافق رسید. این منشور شامل برقراری حکومت غیرنظامی در سه سطح است: شورای ریاست‌جمهوری، شورای وزیران، و نهاد قانون‌‌گذاری که به مثابه پارلمان (مجلس نمایندگان) عمل می‌کند. پس از کودتای ۱۱ آوریل ۲۰۱۹ با هدف برکناری البشیر، که توسط اعضای کمیتهٔ امنیتی رژیم البشیر و به منظور خاموش کردن و عقیم گذاشتن خیزش مردمی تدارک دیده و اجرا شد، اتحاد آزادی و تغییر تصمیم گرفت که با شورای موقت نظامی فقط بر سر یک موضوع مشخص، یعنی انتقال قدرت به اتحاد آزادی و تغییر، گفت‌وگو کند. ولی این گفت‌وگوها به درازا کشید و مدّتی طولانی ادامه یافت. اتحادیهٔ آفریقا و دیگر نیروهای بین‌المللی و منطقه‌یی نیز در روند این گفت‌وگوها دخالت و نفوذ داشتند. نتیجه این شد که به جای انتقال قدرت به غیرنظامیان، مشارکتی بین نظامیان و شورای موقت نظامی مطرح شد که تازه سهم اصلی قدرت را در این مشارکت، نظامیان مالِ خود کردند. به این دلیل است که حزب کمونیست سودان از شرکت در هر رده‌ای از دولت خودداری کرد. حزب ما به وظیفهٔ خود در درون صفوف اتحاد آزادی و تغییر و بسیج نیروهای مردمی برای پیشبُرد جنبش ادامه خواهد داد.
س: جامعهٔ بین‌المللی در حمایت از نیروهای دموکراتیک در سودان چه نقش و سهمی می‌تواند داشته باشد؟
ج: همبستگی بین‌المللی نقش و سهم مهمی در حمایت از پیکار مردم سودان و یاری رسانی به آن داشته است. همبستگی بین‌المللی به کوتاه کردن دست رژیم‌های دیکتاتوری حاکم از سودان کمک کرده است. به همین دلیل است که در سراسر نُه ماه تظاهرات اعتراضی توده‌یی بی‌وقفه در سودان، همبستگی بین‌المللی یکی از سرچشمه‌های امیدواری جوانانی بود که به خیابان‌های پایتخت (خارطوم) و شهرهای بزرگ سودان می‌آمدند. ما برای نقش و سهم حزب‌های کمونیست و کارگری در جنبش همبستگی با پیکار مردم سودان احترام ویژه‌ای قائل هستیم. خیزش مردمی در سودان ادامه دارد. پیکار برای رسیدن به همهٔ هدف‌های انقلاب دموکراتیک تازه آغاز شده است. درست است که جنبش دموکراتیک مردم در سودان تا همین‌جا هم پیروزی‌هایی داشته است، ولی این کافی نیست. به همین دلیل، ما خواستار همبستگی بیشتر، و حمایت معنوی و مادّی بیشتری هستیم. شرایط کنونی، عرصه‌ها و فرصت‌های زیادی را برای پیکار و بازسازی یک جنبش دموکراتیک گسترده فراهم آورده است: احیا و تقویت جنبش سندیکایی دموکراتیک، سازمان‌دهی دهقانان، دانشجویان، جوانان و زنان در دفاع از آزادی‌های دموکراتیک و ترویج و تحکیم آنها، پایان دادن به جنگ داخلی و برقراری صلح، محاکمهٔ همهٔ آنهایی که مرتکب جنایت علیه مردم سودان شده‌اند، تجدید سازمان دولت، ارتش، دستگاه امنیتی، و منحل کردن سازمان‌های شبه‌نظامی و جنجوید. اینها همه وظایف مهمی‌اند. هرچه جنبش دموکراتیک در مسیر هدف‌هایش پیشرفت‌های بیشتری می‌کند، امپریالیسم و ارتجاع محلی نیز توطئه‌ها و مداخله‌های خود را برای عقیم کردن خیزش مردمی تشدید می‌کنند. به همین دلیل است که ما از کمونیست‌ها، و دیگر نیروهای دموکرات و افکار عمومی جهان می‌خواهیم که به پیکار مردمی در سودان توجه داشته باشند و به پشتیبانی خود از مبارزهٔ عادلانهٔ مردم سودان ادامه دهند.
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۰۸۷، دوشنبه ۸ مهر ماه ۱۳۹۸
