یکسان‌سازی پولی: بهترین کار برای اقتصاد در این شرایط است
گفت‌وگوی روزنامه “گرانما” با “لازارو تویراک آیالا” (Lzaro Toirac Ayala)، دکترای علوم اقتصادی و متخصص اقتصادی، بیش از ۵۰ سال در این زمینه تجربه دارد و درحال حاضر رئیس ادارۀ مرکزی برنامه و مشاور وزیر اقتصاد کوبا است. تیمی از روزنامۀ گرانما در وزارت اقتصاد و برنامه‌ریزی (MEP)، مؤسسه‌ای که در آن شیوه‌های سیاست‌های اقتصادی دولت و حاکمیت تدوین می‌شود، با دکتر لازارو تویراک آیالا که درحال حاضر مشاور وزیر اقتصاد کوبا است، دربارۀ مفاهیمی از قبیل ارزها، نرخ ارز، دوگانگی و یکسان‌سازی پولی، بحران‌ها و راه‌حل‌ها، گفت‌وگو کرد.
ما [تیم روزنامۀ گرانما] با لازارو تویراک آیالا یکی از چهره‌های اصلی در بهروزرسانی مدل اقتصادی و اجتماعی کوبا که تحولی اساسی در سیستم مدیریت توسعه است و برنامه‌ریزی عنصر اصلی آن را تشکیل می‌دهد، این مدل اقتصادی و اجتماعی کوبا را به‌بحث گذاشتیم. مؤلفه‌های دگر آن، مقررات، مدیریت ایالتی و دولتی و کنترل هستند. همان‌طور که در سند مصوب کنگرۀ هفتم حزب کونیست کوبا مطرح می‌شود، سیستم مدیریت، برنامۀ ملی برای توسعۀ اقتصادی و اجتماعی، بودجۀ دولت و تراز پولی و مالی را در تطابق با سیاست‌های مالی، پولی، اعتباری، نرخ ارز، حقوق و دستمزد و قیمت‌ها، به‌هم پیوند می‌دهد.
پرسش: نقش سیستم پولی در بهروزرسانی مدل اقتصادی و اجتماعی کوبا چیست؟
پاسخ: ما نمی‌توانیم در مورد بهروزرسانی مدل مدیریت یا “بهروزرسانی مدل” بدون یک نظام پولی صحبت کنیم. چرا؟ چون ما درحال حاضر در اقتصاد یک کژی بزرگ، یک شکاف داریم: ما دو نوع نرخ مبادله داریم، یکی برای مردم (یک پزو قابل‌مبادله با ارز برابر است با ۲۵ پزو کوبایی و نیز برابر است با یک دلار) و دیگری برای حوزۀ تجارت (یک پزو قابل‌مبادله با ارز برابر است با یک پزو کوبایی و نیز برابر است با یک دلار).
به‌طوردقیق، یکی از عناصری که مجدداً تنظیم خواهد شد این است که همۀ کارگزاران اقتصادی (شرکت‌های دولتی، صاحبان کسب‌و‌کارهای کوچک، تعاونی‌ها و غیره) باید در شرایط برابر باهم رقابت کنند. در مورد شرکت دولتی، معامله ۱×۱ است، اما هنگامی‌که مبلغی را به بخش غیردولتی پرداخت می‌کند، صاحب کسب‌وکار کوچک می‌تواند یک پزو قابل‌مبادله با ارز را با ۲۴ پزو کوبایی عوض کند. به‌عبارت دیگر، دو مدار وجود دارد که بازار را دچار کژی می‌کنند.
مثال دیگر وضعیت کنونی است که چه‌گونه واردات را تشویق می‌کند. اگر ارز برای شما معادل یک پزو کوبایی باشد، واردات با متوسل شدن به اقتصاد داخلی متفاوت است. از سوی دیگر، عمل صادرات نیاز به مدیریت و فعالیت بیش‌تری از طرف صادرکننده دارد که تشویق نمی‌شود، زیرا صادر می‌کند و برای هر پزو قابل‌مبادله با ارز یک پزو کوبایی دریافت می‌کند. و این یک کژی بزرگ دیگر است.
همۀ این‌ها بدان معنی است که علامت‌هایی که درحال حاضر بازار ارسال می‌کند، اشتباه هستند. به‌همین دلیل انگیزه برای واردات بیش‌تر از صادرات است.
پرسش: سایر کشورها با این نوع روند چه‌گونه برخورد می‌کنند؟
پاسخ: در برخی از کشورها، هنگامی‌که ارزش پول کاهش می‌یابد، آن‌ها درنظر می‌گیرند که شاخص قیمت‌ها چه‌گونه باید باشد و درنهایت مناسب‌ترین‌ها را مقرر می‌کنند: “این این‌قدر رشد خواهد کرد و درآمدها این‌گونه خواهند بود.” اما به‌طورکلی آن‌ها می‌گذارند که بخش تجارت در مورد میزان رشد درآمد تصمیم‌گیری کند. و از همین جا است که مبارزات اتحادیه‌ها با کارفرمایان آغاز می‌شود. زیرا روزی که کاهش ارزش پول اعلام می‌شود، قیمت‌ها شروع می‌کنند به افزایش یافتن.
پرسش: کاهش ارزش پول ما چه‌گونه خواهد بود؟
پاسخ: ما یک کاهش ارزش بزرگ و جامع خواهیم داشت. کاهش ارزش به تغییر قیمت هم برای عمده‌فروشان و هم برای خرده‌فروشان منجر می‌شود، زیرا محصول وارداتی هزینۀ بیش‌تری خواهد داشت. اگر این بخش یا بخش دیگری را که درآمد مردم است، نادیده می‌گرفتیم، تغییرشکل می‌توانست عظیم باشد.
اصلاح قیمت‌ها، دستمزدها و ترکیب مجدد حقوق بازنشستگی و کمک‌های اجتماعی برنامه‌ریزی شده است. بنابراین، ابعاد قیمت‌ها و درآمدها برای مردم متفاوت خواهد بود.
ما باید صحنۀ خود را دوباره بسازیم. اصلاح دستمزدها به‌معنای شروع اصلاح هرم معکوس معروف است و درحالی که کار ارزش خود را بازیابی می‌کند، بازآرایی، اقتصاد را به کارایی مؤثرتر ترغیب می‌کند. دوباره تکرار می‌کنم، سیستم پولی به‌تنهایی ثروت بیش‌تر ایجاد نخواهد کرد.
پرسش: بیایید دربارۀ بودجۀ دولت صحبت کنیم…
پاسخ: کژی‌ای که با دوگانگی پولی به‌وجود آمده است، منجر به این شده است که بودجه به‌عنوان عنصری متعادل‌کننده در اقتصاد عمل کند. محصولاتی وجود دارند که باید برای آن‌ها یارانه مقرر می‌شد و یارانه‌هایی نیز وجود دارند که بیش‌تر با تولیدکنندگان ربط داشته‌اند.
روند نظام پولی به‌این معنی نیست که روز صفر همه‌چیز شروع می‌شود. در این روز ما با یک نرخ ارز جدید بیدار خواهیم شد، اما بقیۀ تحولات زمان‌های دیگری خواهند داشت. به‌عنوان مثال، شرکت‌ها باید برنامه‌های خود را دوباره تنظیم کنند و شرایطی را برای هزینه‌های جدید مانند افزایش حقوق ایجاد کنند. این نیز فرایندی است که باید بر آن نظارت شود. در رویارویی با هر واقعیت غیرضروری، فرد باید توانایی اصلاح آن را داشته باشد، زیرا گرچه سعی شده است همه‌چیز به‌صورت یکپارچه تصور شود، اما این بدان معنا نیست که هیچ مشکلی به‌وجود نمی‌آید. اقتصاد یک علم دقیق (محض) نیست، بلکه یک علم اجتماعی است. اگر دقیق بود، هیچ بحرانی در دنیا رخ نمی‌داد. چون فرض کنید پدیده‌ای ظاهر می‌شد و اقدام‌های متناسب با آن به‌کار برده می‌شد و همه‌چیز حل می‌شد و تمام.
پرسش: استفاده از برنامه‌ریزی مرکزی در کوبا برای رویارویی با چالش یکسان‌سازی پولی چه مزایا و چه معایبی دارد؟
پاسخ: کوبا اقتصادی دارد که در آن بخشی از مدیریت، متمرکز است. برای وضعیتی که ما داریم این یک نقطۀ قوت است، زیرا در نوع دیگری از اقتصاد این پیچیده است که بگوییم: “ما می‌خواهیم در سیستم کسب‌وکار ارزیابی کنیم و باید دستمزدها و حقوق بازنشستگی را افزایش دهیم. ”
ما از آن‌چه داریم بهره‌مند شده‌ایم. اکنون بحث‌های زیادی در مورد برنامه‌ریزی مرکزی وجود دارد و من فکر می‌کنم این مفهوم تحریف شده است. کسانی هستند که از تمرکز کم‌تری طرفداری می‌کنند، زیرا برنامه‌ریزی متمرکز با تخصیص مرکزی منابع همراه است. این یک برداشت غلط است.
برنامه‌ریزی متمرکز به دولت امکان می‌دهد اقتصاد خود را هدایت کند. من می‌توانم بگویم: “باید متمرکزتر و دموکراتیک‌تر باشد، یعنی همۀ قشرها در آن شرکت داشته باشند و نه فقط بخش تجارت و صاحبان شرکت‌ها. ”
اجماع بر اساس منطق اقتصادی دنبال شده است. برنامه برای سال ۲۰۳۰ می‌گوید که به کجا می‌خواهیم برویم، این برنامه تعادل منابع را درنظر می‌گیرد و شامل منابعی می‌شود که به ما انرژی می‌بخشند. این برنامه‌ریزی است. مبنای بهروزرسانی مدل، سیستم مدیریتی است که ابزاری است که دولت برای ادارۀ اقتصاد از آن استفاده می‌کند و می‌تواند رویکردهایی گوناگون داشته باشد، اما کلاً برنامه‌ریزی محور اصلی شناخته می‌شود.
سیستم پولی و نرخ ارز به بازیابی پول در عملکرد خود منجر خواهد شد و در این رابطه که شرکت‌ها استقلال بیش‌تری خواهند داشت، برنامه‌ریزی هم باید تغییر کند. بنابراین ما با روندی روبهرو هستیم که به‌تدریج انجام خواهد گرفت. خطری که با آن روبهرو خواهیم شد ارزشش را دارد، چون دستگاه تولیدی ما برای شکل‌های مالکیت تمایزهایی قائل نخواهد شد و این امر باعث می‌شود شرایط بهتری ایجاد شود و دستاوردهای بیش‌تری داشته باشیم.
پرسش: نقش اقتصاددانان در روند مشاوره در این مسیر چه بوده است؟
پاسخ: رهبری کشور به تمام پیشنهادهایی که داده شده توجه کرده است. ما بسیاری از همکاران باتجربه داریم که درگیر این وظیفه هستند و منظور من فقط کسانی نیستند که از دولت مرکزی‌اند، بلکه کسانی‌اند که از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی هستند و نقشی بزرگ داشته‌اند. این یک کار جمعی بوده است.
پرسش: چه‌گونه جوهر انسان‌گرایانۀ انقلاب در متناسب‌سازی‌ای مانند این حفظ خواهد شد؟
پاسخ: هیچ‌وقت کوبا به شوک درمانی متوسل نشده است، حتی در مرحلۀ ویژه که اقتصاد طی سه سال ۳۵ درصد کاهش یافت، چیزی که برای هر کشور دیگری یک فاجعه می‌بود. اکنون با کووید- ۱۹ هم چنین چیزی اتفاق نیفتاده است. هیچ کارگری بی‌خانمان نشده است.
مسئلۀ دیگر این است که آیا این لحظه، لحظه‌ای مناسب است. خسارت ناشی از تحریم در سال ۲۰۲۰ بالاترین میزان را در ۶۰ سال گذشته داشته است. آنان [تحریم کنندگان] به هر آن‌چه تصور می‌کنند که ممکن است منبع درآمدی برای مردم کوبا باشد، حمله کرده‌اند.
اما روند یکسان‌سازی پولی زمینه‌هایی را برای ما ایجاد می‌کند تا کل درهم‌پیچیدگی اقتصادی خود را تنظیم کنیم.
پرسش: در چه مرحله‌ای از یکسان‌سازی پولی هستیم؟
پاسخ: در این لحظه فصل‌ها درحال پایان یافتن هستند. کار به‌طورجامع انجام شده است و یک تمرین شبیه‌سازی نیز صورت گرفته است. نرخ ارز جدید نه با هوس، بلکه با یک فرایند اعتبارسنجی حاصل خواهد شد. و این بهترین کاری است که می‌توانیم برای اقتصاد در این شرایط انجام دهیم.
منبع: سایت گرانما
به نقل از «نامهٔ مردم»، شمارهٔ ۱۱۱۶، ۱۹ آبان ماه ۱۳۹۹
