رفیق علی خاوری در مدرسۀ بین المللیِ شبانه روزی ایوآنووآ

شهر ایوآنووآ در ۳۱۰ کیلومتری شرق مسکو است. در اول ماه مه سال ۱۹۳۳ به پیشنهاد و ابتکار خانم ”یلنا ستاسووآ“ رئیس سازمان کمک به مبارزان انقلابی و کارگری در اتحاد شوروی، در دورانی که فاشیسم هیتلری کشتار کمونیستها در آلمان را آغاز کرده بود، این مدرسه برای تحصیل و زندگی فرزندان انقلابیونی که در کشورهایشان با دولت های فاشیستی و ارتجاعی مبارزه می کردند و یا به اسارت این دولت ها درآمده بودند، بنیان گذاری گردید. این مدرسه که به نام مبتکر آن ”ستاسووآ“ نامگذاری شده است، با کمک شوراهای کارگری شهر ایوآنووآ ساخته شد.

بدین ترتیب، در این مدرسه شبانه روزی که شامل دوره های ابتدائی و متوسطه بود، دانش آموزانی از کشورهای گوناگون آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکای لاتین، از جمله ایران، تحصیل و زندگی می کردند. علاوه بر درسهای عادی در این مدرسه، زبان و ادبیات مادری هر یک از دانش آموزان نیز برای آنها تدریس می شد.
رفیق علی خاوری تا قبل از اعزام به ماموریت مخفی به ایران، چندین سال در این مدرسه به عنوان دبیر زبان و ادبیات فارسی تدریس می کرد و بخشی از تربیت و تعلیم فرزندان انقلابیون ایرانی را به عهده داشته است.
کار و تدریس و خصوصیات انسانی رفیق خاوری در امر تعلیم و تربیت دانش آموزان دارای آنچنان کیفیتی بود که در همان سالی که به ماموریت مخفی اعزام شده بود، قبل از اعزام، از طرف شورای شهر ایوآنووآ به عنوان معلم نمونه سال برگزیده می شود.
در یکی از صفحات روزنامه خبری شهر ایوآنووآ در همان زمان مقاله ای در وصف رفیق خاوری و انتخاب او به عنوان معلم نمونه سال درج شده است. در این مقاله همچنین به اطلاع اهالی رسانده شده است که به پاس خدمات با کیفیت رفیق خاوری در امر تعلیم و تربیت، ارگان های اجرائی شهر ایوآنووآ اهدای یک دستگاه آپارتمان سه اطاقه به او را به عنوان پاداش زحماتش به تصویب رسانده اند. در پایان مقاله قید شده است که به محض مراجعه رفیق، کلید آپارتمان به وی تحویل داده خواهد شد.
ولی رفیق خاوری که در تمام زندگی خود همواره امر مبارزه و حزب را بر امر شخصی اولویت داده است، هیچگاه برای تحویل گرفتن آن آپارتمان مراجعه نمی کند و علیرغم همۀ خطرات برای انجام ماموریت مخفی به ایران بازمی گردد.
تاثیر تربیت و تعلیم رفیق خاوری و خصوصیات انسانی او بر محصلین ایرانی این مدرسه آنچنان ماندگار بود که همه آن دانش آموزان به خوبی و با انبوهی از خاطرات، او را برای همیشه در یاد خود حفظ کرده اند. در دوران مهاجرت دوم رفیق خاوری بسیاری از آن دانش آموزان که دیگر خودشان اشخاص سالمندی هستند، با دانستن اینکه او از زندان آزاد شده و در مهاجرت است، با اشتیاق فراوان یا به دیدار او شتافتند و یا از هر طریقی تلاش می کردند با مکالمه ای تلفنی، مجددا صدای رفیق خاوری را بشنوند.

این نوشته را با پیام عده ای از همین دانش آموزان و شاگردان سابق به مناسبت درگذشت رفیق خاوری به پایان می رسانیم:

”حدود ۶۰ سال قبل علی خاوری معلم ما بود. او نمونه عالی یک انسان بود. تا همین امروز تاثیر انسانیت عظیم و فرهنگ او با ماست. کیفیت خصوصیات انسانیِ چند سویۀ او به شکل ابدی در قلب ما حک شده است. یادش گرامی”.

به نقل از ویژه نامۀ «نامۀ مردم»، یادوارۀ رفیق علی خاوری، ۹ فروردین ۱۴۰۰