پیام های تسلیت و گرامیداشت زندگی و مبارزۀ رفیق علی خاوری

پیام تشکیلات دموکراتیک زنان ایران:
در سوگ انسانی والا و مبارزی پرشور و ثابت‌قدم در طریق آرمان های مردمش

“ارغوان!
این چه رازیست که هر بار بهار
با عزای دل ما می آید” – شعر ارغوان، ه. الف. سایه

در ۲۹ اسفندماه ۱۳۹۹ ، یک روز مانده به آغاز بهار، قلب رفیق علی خاوری، مبارز خستگی ناپذیر و گرانقدر ما از طپش باز ایستاد و پس از ۸ دهه مبارزهٔ پیگیر با رژیم‌های استبدادی پادشاهی و ولایی، مردم آزادی‌خواه، هواداران حزب، رفقا، و یارانش را ترک کرد.
رفیق خاوری، رفیقی پایبند به اصول دستیابی به حقوق زحمتکشان و ضد رژیم ولایت فقیه بود- یعنی رژیمی که پایهٔ ستم کنونی بر مردم ما، بی‌قانونی نسبت به زحمتکشان زن و مرد به‌طورعموم، و ددمنشی‌ها به‌ویژه با زنان مبارز و زنان زحمتکش است.
با این ضایعه دردناک زحمتکشان ایران معلمی بزرگ را از دست دادند که نقشی تاریخی و ویژه در حیات و رهبری حزب توده ایران ، در شرایطی که رژیم ولایت فقیه کمر به نابودی حزب توده ایران بسته بود ، ایفا کرد و نقشه دشمنان حزب را ناکام گذاشت.
رفیق خاوری در خانواده‌ای با فرهنگ به‌دنیا آمد. پدر او مردی فرهیخته از خطهٔ ادیب‌پرور خراسان بود و این فرهیختگی در فرزند نیز به‌ارث رسید که با شجاعت، عشق بی‌پایان به مردم و زحمتکشان، کلام ساده و بیان منسجم در طرح مسائل عمده و کلیدی همراه بود چنان که همواره بر دل دوست می‌نشست و دشمن را نومید می‌ساخت؛ به‌عنوان نمونه، در بیدادگاه رژیم پادشاهی پهلوی پس از درخواست صدور حکم اعدام برای او و رفیق حکمت‌جو از سوی دادستان، رفیق خاوری با غرور و اعتمادبه‌نفسی کم‌‌نظیر خطاب به دادستان گفت:
“آقای دادستان به‌نام قانون و به‌نام عدالت برای من و دوستم از دادگاه تقاضای صدور حکم اعدام نموده‌اند. باور کنید همان‌قدر که شما، چه در موقع درخواست این گونه احکام و چه در موقع صدور آنها، آرام و بی‌تفاوت هستید، من نیز به‌همان اندازه آرام و بی‌اعتنا هستم. آنگاه دلِ من می‌توانست بلرزد که خود را مقصر بدانم. زندگی برای من مدت‌هاست که دیگر دور من و آنچه تنها مربوط به شخص من است دور نمی‌زند؛ وجود من، خواست‌های من، آرمان‌ها و امیدهای من، دلهُره‌ها و دلخوشی‌های من، همه و همه در وجود ملتم، خواست‌های ملتم، آرمان‌ها و امیدها، دلهُره‌ها و دلخوشی‌های ملت رنج‌دیده‌ام حل شده است”.
زندگی پربار رفیق خاوری از آغاز جوانی با گرایشش به اندیشه‌های کمونیستی و سوسیالیسم در واقعیت امر در وجود مردم و عشق بی‌پایان او به آنان و بهروزی‌شان در زندگی و مبارزه خستگی ناپذیر در این راه تبلور یافت. او به نیروی توده‌ها برای دگرگونی‌ها و ساختن فردایی روشن برای زحمتکشان کشور و دستیابی به آزادی و عدالت اجتماعی، باوری عمیق داشت و آن راعظیم و لایزال می‌دانست. درعین‌حال او از آموزگاران زحمتکشان، مارکس و لنین، و همچنین حضور فعال در مکتب حزبش آموخته بود که بدون آزاد سازی نیمی از جامعه یعنی زنان، جامعه روی آزادی را به‌خود نخواهد دید. نابرابری، تبعیض جنسیتی، و انواع خشونت نسبت به زنان در جامعهٔ زن‌ستیز و واپسگرایی که رژیم ولایی رهبریش می‌کند از نگاه تیزبین رفیق خاوری پنهان نبود و برخی نوشتارهای او در مطبوعات حزبی نشانگر دغدغه او در این زمینه بود. رفیق خاوری پیکار جسورانهٔ زنان ایران و همه برابری‌خواهان به‌منظور دگرگون‌سازی روابط مردسالارانه و زن‌ستیزانه را تحسین می‌کرد، تحول‌های‌شان را پی می‌گرفت، و پشتیبانی از مبارزات زنان را وظیفهٔ هر پیکارگر آزادی‌خواه می‌دانست. رفیق خاوری اعتقاد عمیق داشت که حضور پرتوان زنان در صف‌های مبارزهٔ جنبش مردمی  و پیوندشان با جنبش‌های مردمی‌ای دیگر، راه پیروزی را هموار می‌سازد. رفیق خاوری اعتقاد عمیق داشت و بر آن تأکید می‌کرد که تنها با تحقق تغییرهایی بنیادی، دستیابی به خواست‌‌های برابری‌خواهانه و رفع ستم جنسیتی و  محو هرگونه خشونت بر ضد زنان می‌تواند امکان‌پذیر شود.
تشکیلات دموکراتیک زنان ایران درگذشت رفیق خاوری، صدر حزب تودهٔ ایران را به خانوادهٔ او، هواداران و اعضای حزب تودهٔ ایران، و همچنین به همهٔ مبارزان راستین راه بهروزی طبقهٔ کارگر و زحمتکشان تسلیت می‌گوید.
یاد عزیزش مانا و گرامی باد!
تشکیلات دموکراتیک زنان ایران

اعلامیه کمیتۀ مرکزی فرقۀ دمکرات آذربایجان
به مناسبت درگذشت رفیق علی خاوری صدر کمیتۀ مرکزی حزب تودۀ ایران

هموطنان گرامی!
براساس بیانیه کمیته مرکزی حزب توده ایران مطلع شدیم که رفیق علی خاوری مبارز خستگی ناپذیر و انقلابی برجسته کشورمان، روز جمعه ۲۹ اسفند ۱۳۹۹، بر اثر ایست قلبی در گذشتند. در گذشت رفیق خاوری ضایعه جبران ناپذیری برای جنبش انقلابی ایران بویژه مبارزات طبقه کارگر و زحمتکشان کشور به حساب می آید. او از نسل مبارزان و آزادیخواهانی بود که قریب به هشتاد سال در سنگر مبارزه علیه استبداد، بی عدالتی و استثمار جنگید و لحظه ای از آرمان های انسانی و عدالتخواهانه خود پا پس نکشید.
در بیانیه حزب توده ایران بدرستی آمده است: «رفیق علی خاوری مبارزی خستگی‌ناپذیر بود که در طول نزدیک به هشتاد سال پیکار در راه تحقق حقوق کارگران و زحمتکشان میهن ما، به‌رغم تحمّل سال‌ها زندان و شکنجه‌های رژیم شاهنشاهی و سال‌های طولانی مهاجرت و کارزار تبلیغاتی رژیم و وابستگانِ آن علیه او و حزب، تا آخرین لحظه‌های زندگی پُربارش و با وجود بیماری، دمی از وظیفهٔ خود- همان‌طور که خودش همیشه می‌گفت- به عنوان سرباز حزبی، کوتاهی نکرد و در یکی از دشوارترین و حسّاس‌ترین دوره‌های تاریخ فعالیت حزب ما، نقشی قطعی و ویژه در تداوم کار و مبارزهٔ حزب تودۀ ایران ایفا کرد”.
رفیق خاوری فقط در زندان نبود که بعنوان یک چهره مقاوم در مقابل رژیم استبدادی شاه ایستاد و تا پای جان از سیمای حزب توده ایران دفاع کرد. او در مهاجرت پس از سرکوب جنایتکارانه و خونین حزب توده ایران کار بس دشواری را به دوش کشید.
رهبری حزب تودۀ ایران در دشوارترین مقطع و دوران فعالیت حزب، با کمترین امکانات و در نبود شمار زیادی از کادرها و اعضای ورزیده و مجرب و دانشمند رهبری حزب که به اسارت رژیم جمهوری فقها درآمده بودند، به عهدۀ رفیق علی خاوری گذاشته شد. و او با فعالیت فداکارانه خود در طول سی و هشت سال که نزدیک به نیمی از دوران زندگی هشتاد ساله حزب است، این وظیفه را با شایسته ترین شکل ممکن به انجام رساند.
سر و سامان دادن به خیل مهاجرین توده ای، فدایی و دیگر سازمان های سیاسی که از چنگال خونچکان حکومت جمهوری اسلامی جان سلام بدر برده بودند. بازسازی تشکیلات حزب، انتشار «نامه مردم “ارگان حزب، تشکیل جلسه صلاحیتدار کنفرانس ملی با شرکت نمایندگانی از سراسر دنیا و از آن جمله از ایران، راه اندازی رادیو زحمتکشان ایران با همکاری رفقای اکثریت و بازسازی و سازمان دهی تشکیلات داخل و خارج کشور از جمله کارهای بزرگی بود که با اتوریته و تلاش شبانه روزی رفیق خاوری ممکن بود. این همه در شرایطی انجام گرفت که سرمایه داری جهانی و ضد انقلاب داخلی جشن پایان عمر حزب توده ایران را گرفته بودند و در پوست خود نمی گنجیدند.
دوران رهبری رفیق علی خاوری از جمله شامل سالهای فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم واقعا موجود بود. عواقب مخرب این فروپاشی و تاثیرات عمیق و منفی آن بر جنبش کمونیستی و کارگری جهان و احزاب برادر و بر بنیان های ایدئولوژیک این جنبش و احزاب، از آن جمله بر حزب تودۀ ایران، کم از یورش خائنانه و جنایت کارانه رژیم جمهوری اسلامی بر حزب نبود. رفیق علی خاوری نقش بی بدیلی برای حفظ ایدئولوژی حزب بر اساس جهان بینی مارکسیستی- لنینیستی ایفا کرد.
تعداد اندک مصاحبه های رفیق علی خاوری هیچ تناسبی با دورۀ بسیار طولانی و دشوار سی هشت سالۀ رهبری او بر حزب ندارد. این به لحاظ اخلاقی نشان از گریز او از به اصطلاح «نقش شخصیت “داشت. رفیق خاوری به شکل پیگیر کوشید تا حزب طبقۀ کارگر و زحمتکشان ایران، حزب توده ایران. پس از آن ضربات هولناک رژیم و آوار فروپاشی اردوگاه جنبش کارگری جهان، یک بار دیگر جایگاه واقعی خود را در داخل و خارج از کشور پیدا کند و چنین کرد.
فرقه دمکرات آذربایجان که سالیان طولانی به عنوان بخشی از حزب تودۀ ایران و در سالهای دیگر نیز دوشادوش رفقای توده ای برای تحقق استقلال، آزادی، عدالت اجتماعی و حقوق خلق ها و اقلیت های قومی رزمیده است، فقدان رفیق خاوری را در این لحظه حساس کشورمان بیش از پیش حس می کند.
کمیته مرکزی فرقه دمکرات درگذشت رفیق خاوری صدر کمیته مرکزی حزب توده ایران و عضو افتخاری کمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان را به همه اعضاء و هواداران حزب تودۀ ایران و فرقۀ دمکرات آذربایجان، کارگران و زحمتکشان و همه خلقهای ساکن میهنمان ایران تسلیت می گوید.
گرامی باد خاطره رفیق علی خاوری و راهش ماندگار و پر ره رو باد!
کمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان
دوم فروردین ۱۴۰۰ خورشیدی

حزب چپ ایران (فدائیان خلق): در گرامی‌داشت یاد رفیق علی خاوری، شخصیت سرشناس چپ ایران!

رفیق علی خاوری شخصیت سرشناس چپ ایران در پی یک عمر مبارزه‌ی فداکارانه، روز جمعه ٢۹ اسفند ماه زندگی را وداع گفت و یاران خود را در دریغ و اندوه نشاند. او نیاز به معرفی ندارد، اما شایسته است که تاکید و تصریح شود هشتاد سال از هستی یک سده‌ای این انسان پایبند به آرمان‌های انسانی، در تلاش‌های پیگیر توام با مایه گذاری‌ها گذشت. او از اوان نو جوانی و در پی تاسیس حزب توده‌ی ایران به آن پیوست و همه‌ی عمر خود را در صفوف این حزب گذراند.
رفیق خاوری بعد از هفده سال مهاجرت اجباری، اوایل دهه‌ی چهل برای انجام وظیفه ‌یحزبی به کشور برگشت. ولی با گرفتار آمدن در شبکه‌ی نفوذی عباس شهریاری معروف، همراه رفیق پرویز حکمت جو، که بعدها در زیر شکنجه جان‌باخت، بازداشت و پس از زجر و شکنجه‌ی بسیار و نیز ایستادگی سرافرازانه‌ در دادگاه نظامی، حکم اعدام گرفت که با یک درجه تخفیف به حبس ابد کاهش یافت. هفده سال از میان‌سالگی این مبارز نام آشنا در زندان طی شد و در واپسین ماه قبل از ٢٢ بهمن ۱۳٥٧ بود، که آزادی‌اش را بازیافت.
رفیق خاوری در پی دستگیری رهبری حزب توده‌ی ایران در سال ۱۳۶۲، ابتدا عملاً، و سپس در مقام دبیر اول، رسماً عهده دار مدیریت این حزب شد. او بیش از سی سال در این سمت بود و در سال‌های پایانی عمرش، به عنوان صدر حزب توده‌ی ایران معرفی شد. فراز و فرودهای این حزب در طول حدوداً چهار دهه‌ی گذشته با نام خاوری گره خورده است و او با قرار گرفتن‌ در مرکز مسائل تشکیلاتی و مباحث سیاسی و ایدئولوژیک این حزب، نقش برجسته ای در حیات آن داشت.
حزب چپ ایران (فدائیان خلق) با ابراز تاثر عمیق از درگذشت رفیق علی خاوری، ایستادگی‌های به‌یاد ماندنی او در مبارزه برای تحقق عدالت اجتماعی در ایران را ارج ‌می‌گذارد و ایستادگی او در زندان را می‌ستاید. ما درگذشت رفیق خاوری را به همه‌ی یاران او، به‌ویژه کمیته‌ی مرکزی حزب توده ایران و از این طریق تمامی اعضاء و هواداران آن تسلیت گفته و با این یاران ابراز هم‌دلی می‌کنیم.

دفتر شورای مرکزی حزب چپ ایران(فدائیان خلق)

سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت): درگذشت رفیق علی خاوری را به حزب تودهٔ ایران و عدالت‌خواهان ایرانی تسلیت می‌گوییم!

روز آدینه ۲۹ اسفند ۱۳۹۹ (۱۹ مارس ۲۰۲۱ میلادی) رفیق علی خاوری، صدر حزب تودهٔ ایران پس از قریب ۸۰ سال مبارزهٔ پی‌گیر در راه آرمان‌های انسانی چپ دیده بر جهان فروبست و حزب خود و رفقا، یاران و دوستانش را در سوگ فقدان خود نشاند.
رفیق علی خاوری، زادهٔ فروردین ۱۳۰۲ در شهر مشهد بود و از دوران جوانی به فعالیت در حزب تودهٔ ایران پرداخت. وی که پیش از از وقوع کودتای ننگین ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به مهاجرت اجباری تن داده بود، پس از چندین سال به دستور حزب با مأموریت بازسازی تشکیلات داخل کشور به هم‌راه رفیق جان‌باخته، پرویز حکمت‌جو به ایران بازگشت و توسط ساواک دستگیر و تحت شکنجه‌های شدید قرار گرفت. رفیق خاوری در بی‌دادگاه‌های محمدرضاشاهی به اعدام محکوم شد و تنها اعمال فشارهای بین‌المللی باعث لغو این حکم گشت.
رفیق خاوری ۱۴ سال از عمر خود را در زندان‌های شاه گذارند و در تمام آن دوران از باورهای انسانی خود که همانا آزادی، عدالت اجتمایی و بهروزی مردم ایران بود، دفاع کرد. او با وقوع انقلاب بهمن ۱۳۵۷از زندان آزاد شد و بار دیگر فعالیت خود در صفوف حزب تودهٔ ایران را پی گرفت. خروج وی از کشور برای درمان، سبب آن شد تا گذر او در دو موج دستگیری رهبران حزب در اواخر سال ۱۳۶۱ و اوایل سال ۱۳۶۲ به هم‌راه دیگر یاران و هم‌رزمان خود به زندان مخوف جمهوری اسلامی نیافتد.
پس از یورش و ضربات هولناک جمهوری اسلامی به حزب توده ایران، حضور رفیق خاوری در خارج از کشور به عنوان یکی از معدود بازماندگان کمیتهٔ مرکزی حزب در دوران پس از انقلاب موجب آن شد که مسئولیت‌های تعیین‌کننده‌ای در سامان‌دهی به نیروهای متشکل حزب تودهٔ ایران بر دوش رفیق خاوری بیافتد. علی خاوری که دبیراول حزب تودهٔ ایران شده بود، در پی جدایی‌های متعدد صورت گرفته در صفوف حزب نیز هم‌چنان در حزب ماند و در سال‌های پایانی عمر از سوی حزب تودهٔ ایران به عنوان صدر کمیتهٔ مرکزی حزب انتخاب شد.
رفیق خاوری همواره رابطه‌ای رفیقانه با ما فداییان خلق داشت. او از جمله در دوران هم‌بندی خود با فدایی جان‌باختهٔ خلق، رفیق بیژن جزنی، ارتباط دوستانه و رفیقانه‌ای با رفیق بیژن داشت، ارتباطی که منجر به آن شد که دفاعیات رفیق خاوری با سازمان‌دهی رفیق جزنی به خارج از زندان منتقل شود. رفيق خاوری در همکاری حزب و سازمان بعد از سال ۶۲ از جمله در راه اندازی راديو زحمتکشان نقش موثر داشت. علیرغم اختلافات نظری، سیاسی و تشکیلاتی که در پی‌آمد خود منجر به فاصله‌گیری حزب تودهٔ ایران و سازمان ما از یک‌دیگر شد، رابطهٔ دوستانهٔ رفیق خاوری با سازمان ما پابرجای ماند و هنگامی نیز که ما در چارچوب بزرگ‌داشت ۵۰ سال جنبش فداییان خلق ایران رفیق علی خاوری را به ارسال پیامی برای مراسم‌مان در روز ۱۹ بهمن ۱۳۹۹ دعوت نمودیم، این حضور تنها به دلیل کسالت رفیق خاوری میسر نشد.
امروز جنبش چپ ایران مبارزی را از دست داده است که عمر خود را در راه مبارزه و در راه‌ آرمان‌های انسانی چپ سرمایه کرده بود. شورای مرکزی سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) درگذشت رفیق علی خاوری را به خانوادهٔ او، به کمیتهٔ مرکزی حزب تودهٔ ایران و به همهٔ اعضای آن و نیز به همهٔ کسانی که به ارزش‌های انسانی و آرمانی چپ باورمنداند تسلیت می‌گوید.

سه‌شنبه، ۳ فروردین ۱۴۰۰
‌دبیرخانهٔ شورای مرکزی سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت)

به نقل از ویژه نامۀ «نامۀ مردم»، یادوارۀ رفیق علی خاوری، ۹ فروردین ۱۴۰۰