کوتاهی در برنامه‌ریزی برای واکسیناسیون، آزادی در سودورزی کلان!
موج دوم قدرتمند ابتلا به بیماری کووید-۱۹ در سراسر هند توجه جدی به راه‌کارهای مختلف در مهار همه‌گیری و نقش آن‌ها در این بحران ضروری کرده است. تجربه رویارویی با این همه‌گیری در جهان نشان می‌دهد که واکسیناسیون گسترده به کاهش سرایت ابتلا و تضعیف ارتباط میان ابتلا و مرگ ممکن است کمک کند. ازاین روی، کشورها در حال پیش‌جویی واکسیناسیون اکثریت قریب به‌اتفاق جمعیت‌شان در کم‌ترین زمان هستند. هند در این پیش‌جویی برای واکسیناسیون جمعیتش عقب مانده است. سهم جمعیت واکسینه شده در انگلستان در ۱۷ آوریل/۲۸ فروردین‌ماه ۱۴۰۰، ۴۸/۲ درصد، در ایالات متحده ۳۸/۲ درصد، و در آلمان ۱۸/۹ درصد بود، اما این سهم در هند تنها ۷/۷ درصد را نشان می‌داد. یکی از دلیل‌های مهم این نرخ پایین واکسیناسیون ، کمبود شدید واکسن است. شماردوزهای روزانهٔ واکسیناسیون در هند در واقع از آغاز آوریل ۲۰۲۱ / فروردین- اردیبهشت‌ماه به‌بعد درحالی که دولت هند جشن “Tika Utsav” یا جشن‌واره واکسیناسیون را برگزار می‌کرد رو به‌کاهش گذاشت. با نرخ کنونی واکسیناسیون، ممکن است بخش بزرگی از جمعیت هند حتا تا فروردین- اردیبهشت‌ماه سال آینده هم واکسینه نشده باقی بماند. در این نوشتار می‌کوشیم از تقاضا و عرضه واکسن در هند و همچنین نقشی را که سیاست در حصول اطمینان از تأمین کافی واکسن در چهار ماه گذشته داشته است سر در آوریم.
تقاضا برای واکسیناسیون
هند تا سال ۲۰۲۰ حدود ۱۳۸۰ میلیون نفر جمعیت داشت. از این تعداد گمان برده می‌شود که ۳۰ درصد از این جمعیت کم‌تر از ۱۸ سال سن داشته باشد. یعنی هند باید ۹۶۶ میلیون فرد بالغ را به‌منظور پوششی صد درصدی واکسیناسیون مایه‌کوبی کند. بر اساس نیاز نرخ دو دوز برای هر فرد، تعداد ۱۹۳۲ میلیون دوز واکسن لازم است. برای پوشش ۶۰ درصدی واکسیناسیون جمعیت- یعنی ۵۸۰ میلیون نفر- و هر نفر دو دوز، به ۱۱۶۰ میلیون دوز واکسن نیاز است. از ۱۹ آوریل/۳۰ فروردین‌ماه ۱۴۰۰، تعداد ۲۰۲۱، ۱۲۳/۸ میلیون نفر دست کم یک دوز واکسن دریافت کرده‌اند (یعنی این شمار کل دوزها است). حدود ۱۰۷/۲ میلیون نفر دوز اول را دریافت کرده‌اند و حدود ۱۶/۳ میلیون نفر دو دوز را دریافت کرده‌اند. به‌سخنی دیگر، هند برای رسیدن به هدف ۶۰ درصدی نزدیک به ۱۰۳۶ میلیون دوز واکسن، و برای رسیدن به هدف ۱۰۰ درصد از این پس ۱۸۰۸ میلیون دوز واکسن باید فراهم کند. اکنون این برآورد را فراتر ببریم، به‌این ترتیب که این هدف باید تا ژانویه ۲۰۲۲ محقق شود. بنابراین، هند یک مهلت نه ماهه در اختیار دارد. پس، هدف ماهانه برای ۶۰ درصد پوشش ۱۱۵ میلیون دوز در ماه یا حدود ۳/۸ میلیون دوز در روز خواهد بود. به‌طور همسان، هدف ماهانه برای ۱۰۰ درصد پوشش ۲۰۰ میلیون دوز در ماه یا حدود ۶/۷ میلیون دوز در روز نیاز خواهد بود. این هدفی کموبیش سراسری است.
تولید سرم
گزارش شده است که بنیاد تولید سرم هند، سازنده واکسن کوویشیلد را تولید می‌کند، این بنیاد از آغاز ماه مه/۱۱ اردیبهشت‌ماه، توان فراوری‌اش را از ۶۰ – ۷۰ میلیون دوز در ماه به ۱۰۰ میلیون دوز افزایش می‌دهد. بنگاه بهارات بایوتک، که واکسن کوواکسین را تولید می‌کند، گنجایش تولید کنونی‌اش ۶ میلیون دوز در ماه است که قرار است از ماه کنونی به ۱۵ میلیون دوز در ماه و در پایان سال ۲۰۲۱ ماهانه به ۵۸ میلیون دوز افزایش یابد. بنابراین، با در نظر گرفتن تمام برآوردها در ظرفیت تولید واکسن در ماه آوریل ۲۰۲۱، هند تنها حدود ۷۶ میلیون دوز در ماه (یا ۲/۵ میلیون دوز در روز) کوویشیلد و کوواکسین، یعنی تنها دو واکسنی که مورد تایید هند تا ۱۳ آوریل گذشته بودند، تولید کرده است. حتا اگر طرح‌های پیش‌بینی‌شده بالاتر را درنظر بگیریم از ماه مه سال جاری (۱۰۰ میلیون دوز در ماه برای تولید واکسن کوویشیلد و ۱۵ میلیون دوز در ماه برای تولید واکسن کوواکس)، توان فراوری كل تولید حدود ۱۱۵ میلیون دوز در ماه یا ۳/۸ میلیون دوز در روز خواهد بود. از این تعداد، تعهدات صادراتی باید کسر شود. اگر برای صادرات از توان فراوری به‌طور میانگین ۱۵ درصد کسر کنیم، ظرفیت مایه‌کوبی در هند ۹۸ میلیون دوز در ماه یا ۳/۳ میلیون دوز در روز خواهد بود. با توجه به وضعیت زیرساخت‌های بهداشت همگانی در هند، ما همچنین باید پنج تا ده درصد برای میزان هدر رفتن واکسن‌ها درنظر بگیریم. اگر رقم پنج درصد برای هدر رفته‌ها در نظر بگیریم، ظرفیت فراهم‌سازی سرم برای هند با کاهش بیشتر به ۹۳ میلیون دوز در ماه یا ۳/۱ میلیون دوز در روز کاهش خواهد یافت. روشن است که حتا پس از در نظر گرفتن توان فراوری گسترش‌یافته در ماه مه، ظرفیت‌های تولید واکسن در هند بیشتر از این نمی‌توانست باشد. دولت هند بی‌گمان در ژانویه ۲۰۲۱ از این امر آگاهی داشت. دولت می‌دانست که هند با توجه به هدف‌های برنامه‌ریزی شده حدود ۱۰ میلیون دوز تا ۴۰ میلیون دوز در ماه با کمبود واکسن روبرو خواهد شد.
سیاست واکسیناسیون دولت هند
با توجه به واقعیت کمبود واکسن، هند می‌بایست سازوکارهایی را برای تصویب و ظرفیت‌افزایی در تولید واکسن را هدف قرار می‌داد. باید به فراوری بیشتر واکسن مجوز داده می‌شد و باید سرمایه‌گذاری‌هایی کلان در شرکت‌های دولتی و خصوصی تولیدکننده واکسن انجام می‌گرفت. با این حال، هند تا آوریل ۲۰۲۱ (فروردین- اردیبهشت ۱۴۰۰) از تأیید واکسن دیگری به‌جز کوویشیلد یا کوواکسین خودداری می‌کرد. به‌نظر می‌رسد دلیل این خودداری از این باور سرچشمه می‌گرفت که دو واکسن “ساخت هند” برای تأمین نیازهای داخلی و بین‌المللی هند برای تولید واکسن مطلوب و کافی است. برای نمونه، به‌سبب وضعیت بحرانی، فراهم‌سازی اسپوتنیک۵ و پی‌فایزر می‌بایست از مدت‌ها پیش در هند به‌تصویب می‌رسید. دولت هند در فوریه سال جاری (بهمن- اسفندماه ۹۹)، به‌سبب اینکه آزمایشگاه دکتر ردی، یکی از شعبه‌های شرکت‌های صنعت داروسازی در هند، داده‌های مربوط به ایمنی‌زایی را تأمین نکرده است ، اجازه تولید به واکسن اسپوتنیک۵ را رد کرد. به‌همین ترتیب، پی‌فایزر مجبور شد درخواست خود را برای تصویب اضطراری پس بگیرد، زیرا دولت ضرورت به پژوهشی دوسویه بین این شرکت و دولت هند اصرار داشت. اما شگفت آنکه، تولید واکسن کوویشیلد در ژانویه ۲۰۲۱ (دی- بهمن‌ماه ۹۹) بدون اینکه داده‌های ایمنی آن هنوز در دسترس باشد به‌تصویب رسید. در آن زمان داده‌های آزمایشی برای ساختن این واکسن‌ها از انگلستان و برزیل که در نشریه هفتگی لنست منتشر شد کافی ارزیابی شده بودند. به‌همین ترتیب، کوواکسین حتی در صورت نبود دسترسی به داده‌های فاز ۳ مربوط به اثربخشی، تأیید شد. چرا همین معیارها در مورد سپوتنیک ۵ و پی‌فایزر اعمال نشدند؟ سردرگم کننده است.
با موج دوم ابتلای لگام‌گسیخته و کمبود شدید واکسن به‌نظر می‌رسد که دولت هند سرانجام متوجه این اشتباه شده باشد. دولت در ۱۳ آوریل/۲۴ فروردین‌ماه ۱۴۰۰، تصمیم گرفت برای واکسن‌های کووید-۱۹ که در کشورهای خارجی ساخته و تولید شده و برای استفاده محدود از سوی نهادهای نظارت بر ساخت و تولید دارو مانند سازمان غذا و داروی ایالات متحده (USFDA) ، سازمان دارویی اتحادیه اروپا (EMA)، سازمان فرآورده‌های دارویی و بهداشتی انگلیس (MHRA) انگلیس، و سازمان داروسازی و ابزارسازی پزشکی ژاپن (PMDA)، تأیید شده‌اند مجوز استفاده اضطراری را به‌تصویب برساند. این تصمیم دیرهنگام نشانگر پایان سروصدای دولتی است که در گیرودار بیماری‌ای همه‌گیر برای جلوگیری از از دست رفتن جان شهروندانش قصد داشت کارزار مسخره آتمنیربهار را که به زبان هندو “خودکفایی” معنی می‌دهد به‌راه اندازد!
پی‌آیند دیرکرد در تأیید واکسن‌هایی مانند اسپوتنیک۵ این است که چندین هفته، اگر نه ماه‌ها، طول خواهد کشید تا فراهم‌سازی آن در هند آغاز شود. صندوق مالی سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه با ۶ شرکت هندی قراردادی برای تولید ۶۵۰ میلیون دوز بسته است که به هند کمک خواهد کرد اهداف خود را برای مایه‌کوبی برآورده کند. اما با توجه به دیرکرد تأییدیه، نخستین دوز اسپوتنیک گمان می‌رود تا ۶ هفته دیگر به هند نرسد. هنوز در مورد دوزهایی که می‌توانند ماهانه در دسترس باشند هیچ شفافیتی وجود ندارد.
واکسن زدن موجود در بازار آزاد
واکسن زدن جهان‌شمول‌تر و مبتنی بر سیاست فراوری گسترده‌تر واکسن شاید هند را از ترس و وحشت‌های بسیار کنونی رها کرده باشد. در همین چارچوب است که دولت هند در ۲۰ آوریل/۳۱ فروردین ماه ۱۴۰۰، تصمیمی مهم گرفت و آن اینکه واکسن زدن برای هر فرد ۱۸ سال به‌بالا را از اول ماه مه/ ۱۱ اردیبهشت‌ماه آغاز کند. با وجود این، چنین تصمیمی با مجموعه‌ای از اقدام‌هایی جدید همراه است که در اساس فروش واکسن را آزاد می‌کند و نظارت بر قیمت‌گذاری واکسن را از بین می‌برد.
تا کنون دولت هند فراهم‌سازی واکسن برای ایالت‌های دیگر را بدون هزینه و رایگان انجام می‌داد. دو شرکت تولیدکننده واکسن‌های کوویشیلد و کوواکسین این واکسن‌ها را با قیمتی تنظیم شده به دولت هند می‌فروختند. بدون حساب کردن مالیات، واکسن کوویشیلد بابت هر دوز ۱۵۰ روپیه و کوواکسین با ۲۰۶ روپیه به‌فروش می‌رسید. ولی هر دو شرکت از درخواست دولت هند برای فروش با قیمت تنظیم‌شده ناراضی بودند. آن‌ها حذف سقف قیمت و آزادی فروش واکسن در بازار آزاد را خواهان بودند. فروش این واکسن‌ها حتا با قیمت‌های دولتی تنظیم‌شده هم برای شرکت‌های سازنده سودآور بود. برای نمونه، آدار پوناوالا، مدیر عامل شرکت بنیاد تولید سرم هند، در مصاحبه‌ای با تلویزیون “ان‌دی” هند، ۶ آوریل/۱۷ فروردین‌ماه ۱۴۰۰، تصدیق کرد که درواقع فروش هر دوز کوویشیلد با سود همراه است. او گفت: “آیا می‌پرسید امروز نیز به‌ازای هر دوز سودی به‌دست می‌آید؟ بله، بدون هیچ شکی… من نمی‌گویم سودی کسب نمی‌کنیم، اما از چشمداشت آنچه سود کلان می‌نامیم دست شسته‌ایم.” او همچنین خاطرنشان کرد که شرکتش تنها برای “یک دوره گذرا” به‌سود معمولی بسنده خواهد کرد. برای کسب سود کلان، گفت: “ما همیشه می‌توانیم پس از چند ماه آن سود [کلان] را کسب کنیم.”
آن سود کلان چیست؟ آدار پوناوالا گفت درحالی که واکسن آکسفورد-آسترازنکا هم‌اکنون هر دوز در ازای کموبیش ۳ دلار آمریکا به‌فروش می‌رسد، ” در جهان میانگین قیمت این محصول ۲۰ دلار به‌بالا است.” منظور او از “این محصول” اشاره به سایر واکسن‌های کووید است. برای نمونه، واکسن پی‌فایزر به‌ازای هر دوز ۱۹/۵۰ دلار آمریکا (یا ۱۴۳۱ روپیه)، واکسن مدرنا ۳۲ تا ۳۷ دلار (یا ۲۳۴۸ تا ۲۷۱۵ روپیه)، واکسن سینوواک ۱۴ دلار (یا ۱۰۲۷ روپیه)، و واکسن جانسون و جانسون ۱۰ دلار (یا ۷۳۴ روپیه) قیمت‌گذاری شده‌اند. قیمت دولتی واکسن کوویشیلد در هند در قیاس با این قیمت‌ها پایین بود، و آدار پوناوالا این‌طور القا می‌کرد که برای تغییر قیمت کوویشیلد در هند از ۱۵۰ روپیه و به‌علاوه مالیات برای هر دوز، آزادی عمل دارد. او در مصاحبه با شبکه خبری “ای‌ان‌آی” هند، قیمت پیش‌بینی شده را نیز بیان کرد و گفت: “در بازار خصوصی، برای کسانی که می‌خواهند واکسن بخرند، در ازای هر دوز واکسن باید ۱۰۰۰ روپیه بپردازند.”
بنا بر تصمیم جدید دولت هند در ۱۹ آوریل/۳۰ فروردین‌ماه ۱۴۰۰، دولت مرکزی هند نخست تنها برای ۳۰ کرور (۳۰ میلیون) جمعیت آسیب‌پذیر واکسن رایگان فراهم خواهد کرد. پس از آن، قیمت دولتی واکسن‌ها که تا کنون وجود داشت لغو خواهد شد. دولت هند حق ۵۰ درصد تولید واکسن را خواهد داشت، درحالی که دولت‌های ایالتی باید ۵۰ درصد باقی‌مانده تولید را از تولیدکنندگان واکسن خریداری کنند. برای فروش این واکسن‌ها به دولت‌های ایالتی “فراهم‌کنندگان بنگاه‌های خصوصی واکسن، قیمت‌های تعیین شده خودشان را به‌صورت آشکار اعلام خواهند کرد.”
افزایش قیمت واکسن
با این وضعیت جدید دو موضوع پرسش‌‌برانگیز مطرح می‌شود. نخست اینکه، آیا سقفی در “قیمت‌گذاری واکسیناسیون در بخش خصوصی” تعیین خواهد شد؟ به‌نظر می‌رسد که چنین چیزی اتفاق نخواهد افتاد. کوتاه‌سخن اینکه، قیمت‌گذاری دولتی برای واکسن پس از اول ماه مه/ ۱۱ اردیبهشت‌ماه برداشته خواهد شد. اگر بر اساس چشم‌انداز مدیر عامل شرکت سازنده واکسن کوویشیلد پیش برویم، قیمت هر دوز واکسن به‌علاوه مالیات گمان می‌رود زیادتر از ۱۵۰ روپیه خواهد شد و به حدود هزار روپیه برای هر دوز افزایش خواهد یافت، و به‌همین ترتیب ۲ هزار روپیه برای دو دوز. دولت‌های ایالتی به پرداخت این قیمت بالاتر و خرید آن از این شرکت ناگزیر خواهند شد. دوم اینکه، دولت هند از سهمیه ۵۰ درصدی خود مقدار مشخصی واکسن را به ایالت‌ها اختصاص می‌دهد. در بیانیه مطبوعاتی ۱۹ آوریل/۳۰ فروردین‌ماه ۱۴۰۰، هیچ نشانی از اینكه این تخصیص بدون هزینه باشد وجود ندارد. به‌احتمال زیاد با تکمیل پوشش ۳۰ کروریِ (جمعیت۳۰ میلیونیِ) نخست، دولت‌های ایالتی ناچارند هزینه‌های تخصیص‌یافته از سهمیه مرکزی را نیز به دولت هند پرداخت کنند. در هر صورت، قیمت واکسن به‌شدت افزایش خواهد یافت مگر اینکه دولت هر ایالتی تصمیم بگیرد از بودجه واکسن یارانه دریافت کند. با این حال، با توجه به وضعیت مالی ضعیف دولت‌ها گمان نمی‌رود که ایالت‌ها بتوانند این بار مالی را بر دوش بکشند. با در نظر گرفتن قیمت واکسن هزار روپیه برای هر دوز، خرید دو دوز برای ۱۰۰ کرور نفر (صد میلیون نفر) در مجموع هزینه دولت‌های ایالتی را با هزینه‌ای بالغ بر ۲ لک روپیه ( صد میلیون) روبرو خواهد ساخت. بنابراین، شدنی‌ترین پیامد این است که قیمت بالای واکسن باعث می‌شود میلیون‌ها نفر به‌طور داوطلبانه برای تزریق واکسن مراجعه نکنند.
در باب انداختن تقصیر بر دوش دیگران!
دلیل دیگری وجود دارد که به‌نظر می‌رسد دولت هند سیاست واکسیناسیون خود را تغییر داده است. به‌نظر می‌رسد دولت هند پیش‌بینی کرده است که حتا در ماه مه/ اردیبهشت- خردادماه وضعیت فراهم‌سازی واکسن بهبود نخواهد یافت و از نظر دولت‌های ایالتی و عموم مردم به‌طور فزاینده‌ای نکوهش خواهد شد. روشن بود که دولت هند قصد داشت از قرار گرفتن در مرکز چنین شرمندگی‌ای پرهیز کند. بنابراین ، تصمیم‌های ۱۹ آوریل/۳۰ فروردین‌ماه ۱۴۰۰ نیز تلاشی نابخردانه برای انحراف انتقادها از دولت هند بود. با درخواست از ایالت‌های کشور برای فراهم‌سازی مستقیم ۵۰ درصد از تولید واکسن، دولت هند می‌تواند از تمام مسئولیت کمبودهای آتی واکسن شانه خالی کند و مسئولیت “واماندگی” در تهیه واکسن را بر دوش دولت‌های ایالتی بیندازد.
تصمیم دولت هند در زمینه مقررات‌زدایی از بهای واکسن، هدیه‌ای است سخاوتمندانه به شرکت‌های خصوصی واکسن‌سازی در گیرودار خطیر بیماری همه‌گیر. این هدیه افزون بر تصمیم دولت هند به دادن ارزش اعتباری جدید ۳ هزار کرور (میلیون) به بنیاد تولید سرم هند و هزار و پانصد کرور به باهارات بایوتک برای کمک به آن‌ها در گسترش ظرفیت تولید است. گمان بسیار می‌رود که این دو شرکت نیز در زمره دریافت‌کنندگان کمک‌های مالی پژوهشی و توسعه هند به ارزش ۹۰۰ میلیون ؟ برای اجرای مأموریت بیماری‌شناسی کووید خواهند بود. بدون درنظر گرفتن چنین گشاده‌دستی‌ای از سوی دولت، تولیدکنندگان واکسن بر حق‌شان [!] برای کسب سود کلان اصرار ورزیدند و توانستند دولت هند را به زانو درآورند.
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۱۲۹، ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۰
