رشد نیروهای راستگرای جهانی در کشورهای ايبر و آمريكای لاتين (اسپانیایی و پرتغالی زبان)
نوشتهٔ ویجی پراشاد
در اوایل سال ۲۰۲۰، سانتیاگو آباسکال، رهبر حزب راستگرای افراطی اسپانیا به‌نام وُکس (صدا)، برای شرکت در نشست کمیته کنشگران سیاسی محافظه‌کار (CPAC) به ایالات‌متحده رفت. آباسکال به همراه ایوان اسپینوزا د لوس مونتروس، معاون دبیر بین‌المللی حزب وُکس، به واشنگتن دی‌سی آمد. این دو نفر مدت‌زمانی را صرف دیدار با رهبری‌های طیفی از اندیشکده‌های راستگرا مانند بنیاد هریتیج و مؤسسه بین‌المللی جمهوری‌خواهان کردند و در موردنیاز به ایجاد یک پژوهشکده برای نیروهای راستگرا در اسپانیا و تعمیق روند جهان‌شمول شدن آن‌ها گفتگو کردند. پس از بازگشت، آباسکال و مونتروس “بنیاد مخالفت” را در ژوئیه ۲۰۲۰ بر پا کردند، نامی که پیش‌تر با سیاست‌های عجیب‌وغریب آمیخته بود. دلیلی که آباسکال از واژهٔ “مخالفت” استفاده کرد این بود که حزب وُکس و دیگر گروه‌های راستگرا به ترویج این موضوع پرداختند که نیروهای چپ و ازجمله کمونیست‌ها در سراسر جهان از ابزارهای استبدادی استفاده می‌کنند تا از ارائهٔ ایده‌های جناح راست جلوگیری کنند.
چندی بعد در همان سال، بنیاد “مخالفت” حزب وُکس “منشور مادرید: در دفاع از آزادی و دموکراسی در ایبرواسفیر (اشاره به کشورهای اسپانیایی و پرتغالی‌زبان در آمریکای لاتین)” را منتشر کرد. این متن کوتاه دربارهٔ رشد نیروهای چپ هم در اسپانیا و هم در آمریکای لاتین هشدار می‌دهد. در این متن آمده است: “پیشرفت کمونیسم تهدیدی جدی برای سعادت و توسعه ملت‌های ما و همچنین آزادی و حقوق هم‌وطنان ما است.” اسپانیا در حال حاضر به‌وسیلهٔ حکومت ائتلافی چپ میانه اداره می‌شود (که شامل حزب کمونیست اسپانیا است و دو نفر از اعضای آن از وزیران دولت‌اند). در همین حال، در آمریکای لاتین، پیروزی چپ‌ها و چپ‌های میانه در مکزیک، پِرو، بولیوی، و نیکاراگوئه و تأسیس “مجمع کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب” (CELAC)، چالشی مهم در برابر نیروهای راست به‌شمار می‌روند. “منشور مادرید” به‌طرزی اغراق‌‌آمیز از “یوغ تمامیت طلبی” و “سرکوب آزادی‌ها” می‌گوید و به هراس‌افکنی دربارهٔ “تهدید کمونیسم” می‌پردازد.
در ماه سپتامبر، حزب وُکس و بنیاد مخالفت با استفاده از “منشور مادرید”، “مجمع مادرید” را برای گردهم آوردن و اتحاد عمیق‌تر گروه‌های راستگرا بر ضد نیروهای چپ و چپ میانه تشکیل دادند.
بنیاد مخالف ادعا می‌کند که هزاران نفر از بیش از بیست کشور در این مجمع شرکت کردند که بیشتر آنان رهبران طیفی از تشکل‌های کوچک راستگرا بوده‌اند. در طول یک سال و نیم گذشته، افرادی از حزب وُکس و بنیاد مخالفت به چند کشور آمریکای لاتین و پرتغال سفر کردند تا حزب‌های سیاسی و سیاستمداران راستگرا را عضو شبکه خود کنند. چند شخصیت مهم راستگرا ازجمله ادواردو بولسونارو (پسر رئیس‌جمهور برزیل و نمایندهٔ پارلمان برزیل)، خوزه آنتونیو کاست (رهبر حزب جمهوری‌خواه و نامزد ریاست‌جمهوری شیلی)، پائولا هولگین (مشاور آلوارو اوریبه، رئیس‌جمهور راستگرای پیشین کلمبیا)، و گروور نورکویست (رئیس انجمن آمریکایی‌های طرفدار اصلاحات مالیاتی و یکی از چهره‌های اصلی راستگرای ایالات‌متحده) این منشور را امضا کردند. حزب فاشیستی محافظه‌کاران ملی پرتغال (چگا) و آندره ونتورا، رهبر این حزب، یکی از اعضای تازه و برجسته امضاکننده است.
ضد کمونیسم
منشور مادرید خواسته‌های این شخصیت‌ها و جنبش‌های راستگرا را فراهم می‌کند. این منشور اعلام می‌کند که قسمت‌هایی از مناطق اسپانیایی و پرتغالی‌زبان (ایبرو اسفیِر) “گروگان رژیم‌های تمامیت‌خواه و الهام گرفته از کمونیسم و زیر حمایت قاچاقچیان مواد مخدر و کشورهای ثالث‌اند. همه این رژیم‌ها زیر چتر حمایتی رژیم کوبا و ابتکاراتی مانند مجمع سائوپائولو و گروه پوئبلا و درحال نفوذ به مراکز قدرت برای تحمیل برنامه ایدئولوژیک‌شان‌اند.”
این دو گروه- مجمع سائوپائولو و گروه پوئبلا- از تشکیلات مهم نیروهای چپ در آمریکای لاتین و حوزه کارائیب هستند. مجمع سائوپائولو در ماه ژوئیهٔ ۱۹۹۰ / ۱۳۶۹ به‌وسیلهٔ حزب کارگران برزیل (PT) و به‌ابتکار فیدل کاسترو و به‌منظور بحث پیرامون امکان پروژه چپ در پی فروپاشی اتحاد شوروی تأسیس شد. ۴۸ حزب و سازمان برای شرکت در این نشست به سائوپائولو آمدند. تشکل‌هایی مختلف از نیروهای چاپ و چپ میانه گردهم آمدند. هنگامی که هوگو چاوز در سال ۲۰۱۳ / ۱۳۹۲ درگذشت، انسجام این مجمع متزلزل شد. گروهی از دولت‌های راستگرا و راست میانه به‌رهبری ایالات‌متحده و کانادا در ماه اوت ۲۰۱۷ / ۱۳۹۶ با هدف صریح و آشکار سرنگون کردن دولت ونزوئلا “گروه لیما” را تشکیل دادند. ظهور گروه لیما و فشار بر دولت‌های میانه‌روِ چپ و راست، وحدت مجمع سائوپائولو را مختل کرد.
در سال‌های پس از ۱۳۹۲ تلاش‌هایی متعدد به‌منظور اتحاد مجدد مجمع سائوپائولو انجام شد که مهم‌ترین آن‌ها تشکیل اخیر گروه پوئبلا بود که در ماه ژوئیه ۲۰۱۹ / ۱۳۹۸ در نشست گروه‌های مختلف چپ در پوئبلای مکزیک بود. مردم و سازمان‌هایی که در نشست گروه پوئبلا شرکت داشتند با روند جاری در ونزوئلا همسو نبودند.
در حال حاضر نیروهای چپ در آمریکای لاتین در زمینهٔ مسئله‌هایی مهم به‌ویژه در مورد ارزیابی انقلاب بولیواری ونزوئلا، تفاوت‌نظرهایی مشخص دارند. هیچ‌کدام از دو مجمع سائوپائولو و گروه پوئبلا کارزاری قدرتمند ایجاد نکرده‌اند که به‌اندازهٔ کافی در برابر سیاست‌های کلی امپریالیستی و نولیبرالی ایالات‌متحده بتواند تهدیدی باشد. راستگراها با بزرگنمایی قدرت خود به‌عنوان یک اهرم، موضع‌های‌شان را سازمان‌دهی می‌کنند. نشست اخیر “مجمع کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب” (CELAC) در ماه سپتامبر ۲۰۲۱ / ۱۴۰۰شهریور- مهرماه ۱۴۰۰بسیار مهم‌تر از نشست‌های مجمع سائوپائولو و گروه پوئبلا بوده است. در این نشست، آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، رئیس‌جمهور مکزیک، پیشنهاد داد که “مجمع کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب” (CELAC) جایگزین سازمان کشورهای آمریکایی (شامل کانادا و ایالات‌متحده) شود.
منشور مادرید به این اشاره نمی‌کند که “مجمع کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب” ۳۲ کشور نیمکره غربی ازجمله کشورهایی با حکومت‌هایی راستگرا (مانند: برزیل، شیلی، کلمبیا، پاراگوئه، و اروگوئه) را شامل می‌شود. در نشست “مجمع کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب” در مکزیک، راستگراها به‌وسیلهٔ نیروهای چپ به‌رهبری نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، به حاشیه رانده شدند که هراس محفل‌های قدرتمند راست از واشنگتن گرفته تا مادرید در این سوی اقیانوس اطلس را موجب شد. طرح تهدید “محور استبداد” (کوبا، نیکاراگوئه، ونزوئلا) ساخته‌وپرداخته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، در دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور کنونی ایالات‌متحده، نیز با اعمال تحریم‌های غیرقانونی و تهدیدهای نظامی زیر نام رزمایش در دریای کارائیب، به‌قوت خود باقی است. حزب وُکس و بنیاد مخالفت، بخشی از عملیات تغییر رژیم هستند که ریشه در کمونیسم‌ستیزی‌ای بیمارگونه دارد.
کودتاها
در سال ۲۰۱۹/ ۱۳۹۸، استیو بَنِن، تدوین‌کنندهٔ استراتژیک سیاست‌های ترامپ، “جنبش بروکسل (بلژیک)” را دوباره راه‌اندازی کرد. هدف نهایی بنن این است که راستگراهای افراطی اروپا را سازمان‌دهی و به جنبشی عظیم تبدیل کند. هواداری از این “جنبش” به آن سوی اقیانوس اطلس رسید و ادواردو بولسونارو (پسر رئیس‌جمهور راست افراطی برزیل) و یکی از امضاکنندگان منشور مادرید، نمایندهٔ بنن در آمریکای لاتین گردید. این افراد به‌دلیل اشتیاق فراوانی که برای کسب قدرت دارند به‌کار گرفته می‌شوند. هم ترامپ و هم بولسونارو از بسیج راستگراها برای تهدید نهادهای دموکراتیک استفاده کرده‌اند تا به‌این طریق قدرت خود را حفظ یا افزایش دهند.
بسیج راستگراها در زمرهٔ تلاش نیروهای ترامپ برای غلبه بر قدرت دولت ایالات‌متحده در ۶ ژانویه ۲۰۲۱ / دی- بهمن‌ماه ۱۳۹۹ در اشغال کنگره و کوشش بی‌حاصل طرفداران بولسونارو برای تسخیر دادگاه عالی برزیل در ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ / شهریور- مهرماه ۱۴۰۰ قرار می‌گیرد. این اقدام‌ها در پی تلاش‌های شکست خورده در اسپانیا به‌رهبری نظامیان فاشیست سابق و سیاستمداران حزب وُکس برای سرنگونی دولت ائتلافی چپ‌گرای میانه و روی کار آوردن یک دولت راست افراطی (ملقب به عملیات آلباتروس) به‌انجام می‌رسند. برزیل و اسپانیا هدف‌های اصلی پروژه بنن هستند که واضح است تا کنون نتیجه‌ای اندک به‌همراه داشته‌اند.
این اشخاص که تعهدی چندان به اصول و نهادهای دموکراتیک ندارند به سازمان‌دهی کودتا عادت کرده‌اند. “بنیاد مخالفت” و دیگر پروژه‌های مشابه به‌هدف مشروعیت‌زدایی از دولت‌ها و جنبش‌های چپ طراحی شده‌اند تا بدترین سیما را از آن‌ها رسم کنند و سپس حمایت‌های منطقه‌ای را به جنگی جلب کنند که از سوی ایالات‌متحده بر ضد این دولت‌ها و جنبش‌ها به‌راه افتاده است.
گروه لیما با چنین برنامه‌ای تشکیل شد تا ونزوئلا را هدف قرار دهد. هیچ تجمعی از چپ (مانند: مجمع سائوپائولو یا گروه پوئبلا) چنین سیاست‌هایی که با سیاست‌های گروه لیما قیاس‌پذیر باشند در برنامه خود نداشته‌اند. زیرا تجمع و گروه‌های چپ به‌طورعمده در پی یافتن راه‌هایی هستند که همکاری با یکدیگر را تقویت کنند و از ابتکارهای سیاسی همدیگر بیاموزند تا بتوانند امپریالیسم و نولیبرالیسم را تضعیف کنند.
راه دیگری برای انجام تحول‌ها در کشورهای ایبرو اسفیر (اسپانیایی و پرتغالی‌زبان) وجود ندارد: نیروهای چپ در تلاش به‌پیش بردن پروژه همکاری هستند و راستگراها در حال گردآوری نیرو برای به‌وجود آوردن درگیری‌اند.
————————————–
۱. Iberosphere ؛ Iber : کشورهای شبه‌جزیرهٔ ایبِری در جنوب غربی اروپا شامل کشورهای اسپانیا، پرتغال، آندورا، و جبل‌طارق .
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۱۴۳، دوشنبه ۱ آذر ۱۴۰۰
