پیروزی تاریخی ائتلاف چپ در انتخابات شیلی
در حالی که حاکمان جمهوری اسلامی ایران با شتاب هرچه تمام‌تر سیاست‌های سرمایه‌داری نولیبرالی را به پیش می‌برند، شیلیایی‌ها عزم خود را برای زدودن سیاست‌های نولیبرالی و در پیش گرفتن راه توسعهٔ مردمی، جامعه‌سالار، و دموکراتیک اعلام کردند.
به گزارش خبرگزاری تله‌سور، در دور دوّم انتخابات ریاست‌جمهوری شیلی که روز یکشنبه ۲۸ آذر برگزار شد، گابریل بوریک، نامزد ائتلاف چپ با کسب ۵۵٫۹درصد آرای ریخته شده به صندوق‌ها بر خوزه آنتونیو کاست، نمایندهٔ نیروهای راست افراطی، پیروز شد. خوزه کاست، که از هواداران سرسخت پینوشه و سیاست‌های راست افراطی و نولیبرالی است، در این دور از انتخابات ۴۴٫۱درصد آرا را به دست آورد. در انتخاباتی که در روز ۳۰ آبان برگزار شد، هیچ نامزدی حائز اکثریت آرا (بیشتر از ۵۰درصد) نشد و کار به دور دوّم و رقابت بین بوریک و کاست کشید که در دور اوّل بیشترین رأی را- به ترتیب ۲۵٫۸۳ و ۲۷٫۹۱درصد- به دست آورده بودند. در انتخابات روز یکشنبه بیش از ۵۵درصد واجدان رأی دادن به پای صندوق‌های رأی رفتند که در ده سال گذشته که رأی دادن دیگر اجباری نیست، بیشترین میزان مشارکت در هر انتخاباتی بود.
رئیس‌جمهور جدید ۳۵ سالهٔ شیلی که فرزند خانواده‌ای مهاجر از کرواسی و کاتالونی اسپانیاست، از رهبران اعتراض‌های دانشجویی ضد فساد و بی‌عدالتی و سیاست‌های نولیبرالی ده سال پیش در شیلی است. پس از پیروزی نیروهای مردمی در انتخابات مجلس مؤسسان در اواخر اردیبهشت برای تدوین قانون اساسی جدید به‌جای قانون اساسی مصوّب دورهٔ دیکتاتوری نظامی آگوستو پینوشه، برنده شدن روز یکشنبه گابریل بوریک در انتخابات ریاست جمهوری، پیروزی مهم دیگری برای نیروهای چپ و مردم‌گرا پس از ساقط شدن دولت پینوشه در اسفند ۱۳۶۸ (مارس ۱۹۹۰) و بازگشت روند دموکراتیک به شیلی است. ائتلاف چپ «در راه کرامت» را حزب‌هایی مثل حزب کمونیست شیلی، فدراسیون منطقه‌‌گرای سوسیال سبز، اقدام انسان‌گرایانه، چپ مسیحی شیلی، انقلاب دموکراتیک، همگرایی اجتماعی، و چند حزب دیگر در ژانویه سال جاری میلادی تشکیل دادند. این ائتلاف در انتخابات مجلس مؤسسان در ماه مه نیز ۱۸٫۷۴درصد آرا را به دست آورد.
گابریل بوریک، نامزد ائتلاف چپ، در جریان کارزارهای انتخابی‌اش بر پاکسازی عرصهٔ سیاست شیلی از میراث دیکتاتوری نظامی پینوشه تأکید کرد. تابستان گذشته، زمانی که ائتلاف چپ در انتخاب بین بوریک و دانیل یادو کمونیست، بوریک را به نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری برگزید، او گفت: «اگر شیلی گهواره نولیبرالیسم بود، گور آن نیز خواهد شد»، شعاری که در جنبش مردمی عظیم سال ۱۳۹۸ مطرح شد. بهبود نظام بهداشت و درمان و آموزش که امروزه به طور عمده خصوصی است، برقراری نظام بازنشستگی دولتی به‌جای نظام کاملاً خصوصی کنونی، احقاق حقوق مهاجران و بومیان، اصلاح مالیاتی به سود زحمتکشان، حفاظت از محیط‌زیست، و در مجموع، بهبود خدمات اجتماعی جزو برنامه‌های جوان‌ترین رئیس‌جمهور تاریخ شیلی است. بوریک با اعلام برنامه‌های ترقی‌خواهانه توانست اکثریت رأی‌دهندگان شیلی، به‌ویژه جوانان، زنان، و زحمتکشان را متقاعد کند که در برابر خوزه کاست، که دیدگاه‌های راست افراطی دارد، به نمایندهٔ ائتلاف چپ رأی دهند. خوزه کاستِ هوادار پینوشه و سیاست‌های نولیبرالی، ستایشگر دونالد ترامپ و ژاییر بولسونارو، و مخالف سرسخت سقط جنین، که پسر یک افسر فاشیست عضو حزب نازی آلمان و برادر وزیر کار و رئیس بانک مرکزی شیلی (میگل کاست، از «بچه‌های شیکاگو» در حکومت دیکتاتوری پینوشه است، در کارزار انتخاباتی‌اش قول داده بود که مالیات‌ها را کاهش دهد، ورود مهاجران را محدود کند، و برای مقابله با جرایم، نیروهای انتظامی و پلیس را تقویت کند. او در سال ۱۳۹۶، زمانی که نخستین بار برای ریاست‌جمهوری نامزد شده بود، با افتخار گفته بود: «اگر پینوشه زنده بود، به من رأی می‌داد.»
از سوی دیگر، ریکاردو لاگوس و میشل باشله، دو رئیس‌جمهور پیشین شیلی، در روزهای پیش از دور دوّم انتخابات، حمایت خود را از بوریک اعلام کردند. خانم میشل باشله، صدر کنونی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، با پشیبانی از گابریل بوریک گفت: «هیچ‌کس نمی‌تواند بی‌اعتنا به انتخاب رئیس‌جمهوری باشد که ادامهٔ واقعی راه کشور ما به سوی پیشرفت همگانی، تأمین آزادی و برابری، رعایت حقوق بشر، حفاظت از محیط‌زیست، و تدوین قانون اساسی جدید را تضمین کند.»
به گزارش روزنامهٔ اومانیته، نخستین حرفی که گابریل بوریک پس از پیروزی‌اش زد، «حقوق اجتماعی بیشتر» در عین «مسئولیت‌پذیری از لحاظ مالی» بود. به گزارش تله‌سور، وی در سخنرانی یکشنبه شب به مناسبت پیروزی‌اش، با اشاره به دشواری‌هایی که دولت در راه برگزاری انتخابات پیش آورده بود، گفت: «از همهٔ کسانی که سعی کردند بروند رأی بدهند و به‌خاطر نبود وسیلهٔ رفت‌وآمد عمومی نتوانستند، تشکر می‌کنم. دیگر هرگز نباید چنین شود.» او در ادامه گفت: «من از زنان کشورمان تشکر می‌کنم که در سراسر کشور متشکل شدند تا از حقوق خود که با تلاش بسیار به دست آورده‌اند، دفاع کنند… من رئیس‌جمهور همهٔ زنان و مردان شیلی خواهم بود…. من تعهد قاطع به حقوق بشر در همه‌جا دارم.»
چشم‌انداز دگرگونی‌های دموکراتیک در شیلی از این لحاظ مهم است که شیلی در واقع نخستین کشوری بود که پس از کودتای نظامی آگوستو پینوشه علیه سالوادور آلنده سوسیالیست در سال ۱۳۵۲، سیاست‌های اقتصادی-اجتماعی نولیبرالی در آن به کار بسته شد. اعتراض‌های مردمی، کارگری، و دانشجویی پس از سقوط پینوشه، به طور عمده همین سیاست‌های نولیبرالی را هدف گرفت و خواهان زدودن آنها و تغییر مسیر جامعه به سوی برقراری نظام اجتماعی-اقتصادی دموکراتیک و مردمی شد. گفتنی است که بر اساس گزارش‌های سازمان همکاری و توسعهٔ اقتصادی (OECD)، که اعضای آن متعهد به «اقتصاد آزاد» هستند، شیلی از لحاظ برخورداری از ثروت ملی، فاصلهٔ طبقاتی، و اختلاف درآمدها، نابرابرترین کشور جهان است. به گزارش سازمان ملل متحد، فقط یک درصد از جمعیت شیلی، صاحب ۲۵درصد ثروت ملی است.
در پی اعلام پیروزی گابریل بوریک، مردم در شهر سانتیاگو، پایتخت شیلی، و دیگر شهرهای آن کشور به خیابان‌ها آمدند و پیروزی نامزد مردمی را جشن گرفتند. لوییس آستورگا، کارگر ساختمانی ۵۸ ساله، به خبرنگار خبرگزاری فرانس پرس می‌گوید: «من خوشحالم، چون تغییرهای زیادی خواهد شد که به مردم و طبقهٔ کارگر کمک خواهد کرد.» فرانس پرس از یک کارشناس علوم سیاسی نقل می‌کند که می‌گوید: «گابریل بوریک توانست جوانان را بسیج کند، قشری اجتماعی که بسیج کردن آنها از همه دشوارتر است.» دانیلا، پیشخدمت ۲۷ سالهای که برای جشن گرفتن پیروزی بوریک به خیابان آمده بود، گفت: «این مبارزه‌ای است که سال‌هاست جریان دارد؛ از زمان پدران و مادران و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایمان. ما با هر آنچه خوزه کاست نماینده‌اش است، مبارزه می‌کنیم. ما جوانان باید این امر را محقق کنیم. من به بوریک اعتماد و امید دارم. به حرف‌هایی که می‌زند اعتقاد دارم.» یک کارمند ۴۵ ساله داروخانه می‌گوید: «اشک شوق ریختم. فاشیسم را شکست دادیم. مثل اینکه دوباره متولد شدیم. می‌خواهم بروم خانه، و فرزندانم را در آغوش بگیرم و آبجو بخورم.» یک دانشجوی ۱۹ ساله رشته حقوق می‌گوید: «جوانان متوجه شدند که اوضاع باید تغییر کند و نامزدی مثل خوزه کاست خطرناک است. جوانان به خیابان‌ها آمدند و نشان دادند که خواست‌هایی دارند که باید برآورده شود.»
لوییز لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور پیشین برزیل و نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری سال آیندهٔ میلادی (۲۰۲۲) از حزب کارگران برزیل، که احتمالاً باید با ژاییر بولسونارو، رئیس‌جمهور کنونی و نمایندهٔ نیروهای راست افراطی در برزیل رقابت کند، در واکنش به پیروزی گابریل بوریک گفت: «از اینکه نامزد دموکرات و ترقی‌خواه دیگری در آمریکای لاتین ما به پیروزی رسید، و آیندهٔ بهتری برای همه ساخته خواهد شد، خوشحالم.»
خوزه کاست پس از شکست در انتخابات روز یکشنبه گفت: «به گابریل بوریک تبریک می‌گویم. او شایستهٔ احترام ماست. او در پیکاری خوب، پیروز شد. بسیاری از شیلیایی‌ها به او اعتماد کردند و امیدواریم که دولت خیلی خوبی داشته باشد.» این در حالی است که در جریان کارزار انتخاباتی، راست‌گرایان هوادار خوزه کاست تبلیغات منفی وسیعی علیه سوسیالیست‌ها و کمونیست‌ها و شخص بوریک به راه انداخته بودند و مدعی بودند که ائتلاف چپ می‌خواهد شیلی را به سوی دیکتاتوری نوع کوبا و ونزوئلا براند. راست‌گرایان همیشه از این تاکتیک برای انحراف اذهان از جنایت‌های دوره‌های قبل، در این مورد جنایت‌های دورهٔ پینوشه، استفاده کرده‌اند.
پس از اعلام پیروزی گابریل بوریک، رئیس‌جمهور کنونی شیلی سباستیان پینی‌یرا نیز که سیاست‌هایش باعث نارضایتی گسترده در کشور شده است، در تماسی ویدئویی به بوریک تبریک گفت و افزود: «تاریخ به ما آموخته است که وقتی دچار تفرقه و برادرکشی می‌شویم، اوضاع همیشه بسیار بد می‌شود. شیلی و شیلیایی‌ها امیدوارند که [دولت شما] دولت بسیار خوبی برای آنها خواهد بود.» گابریل بوریک روز ۲۰ اسفند کار خود را در مقام ریاست‌جمهوری شیلی آغاز خواهد کرد. در ادامهٔ تلاش‌های مردمی گذشته در آمریکای لاتین، از جمله در بولیوی، آرژانتین، نیکاراگوئه، هندوراس، مکزیک، و پرو، پیروزی نمایندهٔ ائتلاف چپ در شیلی، گام دیگری در آمریکای لاتین در راه رهایی از سلطهٔ آمریکا و امپریالیسم و در پیش گرفتن سیاست‌های مستقل و مردمی است.
بوریک اگرچه با حمایت ائتلاف چپ و حزب کمونیست شیلی در انتخابات پیروز شد، در همهٔ عرصه‌ها مواضع یکسانی با سوسیالیست‌ها و کمونیست‌ها ندارد. نیروهای ترقی‌خواه شیلی و جهان بسیار امیدوارند که تحولات آیندهٔ شیلی در دولت گابریل بوریک، تقویت کننده روند دموکراتیک در راه تحقق عدالت اجتماعی و تأمین منافع ملی در آن کشور باشد.
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۱۴۵، ۲۹ آذر ۱۴۰۰
