نقش نیروهای چپ در پی پیروزی گابریل بوریک در شیلی چه خواهد بود؟
گابریل بوریک (بوریچ)، رئیس‌جمهور منتخب شیلی، روز جمعه اول بهمن ترکیب هیئت وزیران دولت آتی خود را اعلام کرد. حضور چند رهبر پیشین مبارزات دانشجویی و ۱۴ وزیر زن با کارنامهٔ فعالیت فمینیستی برجسته در کابینهٔ ۲۴ نفری بوریک، نشانهٔ گرایشی مثبت در دولت آیندهٔ شیلی است. در دولت جدید، مایا فرناندز آلنده، نوهٔ سالوادور آلنده، عهده‌دار وزارت دفاع، و کامیلا والخو ۳۳ ساله، شخصیت شناخته‌شدهٔ حزب کمونیست شیلی، سخن‌گوی دولت و عضو کمیتهٔ سیاسی آن خواهد بود که دربارهٔ مسائل مهم تصمیم‌گیری می‌کند. خانم آلنده عضو حزب سوسیالیست شیلی است و نزدیک به دو دهه از عمرش را در کوبا در کنار مادرش و پدر کوبایی‌اش گذرانده است. وی از مارس ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ رئیس مجلس ملی شیلی بوده داشت. دو عضو دیگر حزب کمونیست، عهده‌دار وزارت کار و وزارت علوم و فناوری خواهند بود.
***
پس از پیروزی گابریل بوریک در انتخابات ریاست جمهوری شیلی، هوگو گازمان، سردبیر نشریه آل سیگلو، با دانیل نونیز، سناتور جدید و نماینده کنونی مجلس از حزب کمونیست شیلی، گفتگو کرد. در این مصاحبه، نونیز نقش مهم مبارزات برون پارلمانی (“شهروندی سازمان‌یافته”)، موقعیت حزب کمونیست شیلی در دولت جدید، و اهمیت کنگره آتی حزب در گسترش مبارزه برای سوسیالیسم را موردبحث قرار داد.
هوگو گازمان: فراتر از نام‌های وزارتخانه‌ها و سایر اطلاعیه‌ها، حزب کمونیست چه نقشی در کابینه و دولت گابریل بوریک باید ایفا کند؟
دانیل نونیز: ما باید نیروی سازنده‌ای برای آن طرح دگرگون کننده باشیم که شهروندان در انتخابات از آن حمایت کردند. این طرح تحول‌آفرین از طریق نهادها، دولت و مجلس و همچنین از طریق شهروندان، جنبش‌های اجتماعی و در خیابان‌ها اجرا می‌شود. بنابراین، ما نمی‌توانیم طرح دگرگون‌سازی را تنها به مشارکت در کابینه یا نهادهایی چون شهرداری‌ها، شوراهای محلی یا مجلس محدود کنیم. در اینجا آنچه باید درک شود این است که ما باید نیروی شهروندی و اجتماعی‌ای را به‌وجود آوریم که از دولت دفاع و از دگرگون‌سازی حمایت کند. این چیزی است که در دولت دوم میشل باشله فاقد آن بودیم و این انتقادی از خود است. بنابراین، کار حزب کمونیست شیلی بسیار فراگیرتر از بحث درباره چند وزیر یا چند کرسی در اینجا یا آنجا است.
هوگو گازمان: در این راستا، آیا داشتن یک یا دو وزارتخانه در حوزه اجتماعی برای حزب کمونیست مناسب‌تر نیست؟
دانیل نونیز: بهترین نقش برای حزب کمونیست شیلی، داشتن نقشی کلیدی برای ترویج دگرگونی است و من اعلام کننده نقشی نخواهم بود که با طرح دگرگونی مطابقت نداشته باشد.
هوگو گازمان: نقش جنبش‌های اجتماعی در دوران حکومت بوریک را چگونه ارزیابی می‌کنید – به‌عنوان بازیگران عمده یا در انزوا، آن‌گونه که در نخستین حکومت‌های سابق ائتلافی [چپ‌گرای میانه] اتفاق افتاد؟
دانیل نونیز: ما باید آنچه به‌عنوان سیاست همگرایی سال‌های آغازین دههٔ نود [میلادی قرن گذشته] تحمیل و در شیلی برای مدتی طولانی ادامه داشت را از گزینه‌های سیاسی و گفتمان‌های دولت دگرگونی‌خواه در کلیت آن حذف کنیم. همین‌گونه مماشات‌ها با قدرت‌های پنهان بود که تا حد زیادی برنامه‌های نخستین سیاست ائتلاف را به‌تعویق انداخت. اکنون، حکومتی داریم که برای تحکیم، پیش‌بُرد، و اجرای برنامه‌اش به قدرت اجتماعی و شهروندی نیازمند است. روش به‌کارگیری نیروی‌های اجتماعی و مدنی و ویژگی‌های آن‌ها، و رشد خلاقانه آن‌ها که به خود این جنبش‌ها بستگی دارد، امری است که به‌آن‌ها توجه خواهد شد. من فکر نمی‌کنم تنها یک فرمول یا روش کاری وجود داشته باشد. برای پروژه کنونی توان سیاسی اکثریت پارلمانی کافی نیست – باید مشارکت شهروندی سازمان‌یافته وجود داشته باشد. این امر در پیروزی ائتلاف “تأیید کرامت” و با همه‌پرسی سال ۲۰۲۰ / ۱۳۹۹ و تصویب روند قانون اساسی جدید شیلی و دُور دوم انتخابات ریاست جمهوری، با بسیج عظیم مردم که در آن قدرت بوریک و کارزار او بسیار فراتر از مجموع کارزار دیگر حزب‌ها بود نشان داده شد. ما باید مراقب باشیم که همه‌چیز را به دنیای سیاست محدود نکنیم، زیرا این امر می‌تواند ما را در جامعه منزوی کند. این جامعه‌ای است که همچنان به سیاست به‌عنوان مفهومی ناشناخته و با بی‌اعتمادی فراوان می‌نگرد همان‌طور که در دُور دوم [انتخابات اخیر] و رویدادهای دیگر در دو سال گذشته نشان داده شد.
هوگو گازمان: توازن نیروها در پارلمان بین عناصر خواهان دگرگونی و محافظه‌کار فشرده خواهد بود. برای پیش‌بُرد پیشنهادهای دولت جدید چه ابتکارهای قانونی‌ای لازم است؟
دانیل نونیز: آنچه باید در وهلهٔ نخست انجام شود این است که اطمینان حاصل شود همهٔ قوانین اجرایی مربوط به اصلاحات اساسی، تغییرهای عمیق، و روند دگرگونی‌ها، با توجه به جنبش و مشارکت شهروندی، به‌بحث گذاشته شود، بر آن‌ها کار شود، و اجرا گردد. این نخستین چیز است. هیچ لایحه‌ای توسط کارشناسان در پشت درهای بسته تنظیم نشود. ضروری است که قانون از مشروعیت اجتماعی برخوردار باشد. امری که در دولت میشل باشله فاقد آن بودیم. بدیهی است که در پارلمان و به‌ویژه در مجلس سنا، زمانی که راست‌گراها بخواهند جلو طرح‌هایی شاخص را بگیرند باید از بحث، توضیح، و حتی فشار استفاده کرد. باید ببینیم که آیا لیبرال‌ها یا راست‌گراهای “اجتماعی” احیا خواهند شد و آیا سازمان راست‌گرایی از پستو خارج خواهد شد تا بتواند با جامعه شیلی و نیروهای چپ میانه صحبت کند. نمی‌دانم این اتفاق خواهد افتاد یا نه، ولی من خلئی بزرگ در جناح راست می‌بینم و مواردی مانند حزب راست میانهٔ “تکامل سیاسی” (Evópoli) وجود دارند که در زمانی که طرفداران پینوشه در شیلی به اقلیت تبدیل شده بودند ادعا می‌کرد حزب راست‌گرائی لیبرال است، ولی به‌دلیل حمایت بی‌قیدوشرط از کاست [رقیب بوریک] در انتخابات ریاست جمهوری شکست خورد.
هوگو گازمان: به‌نظر شما آیا لازم است حزب‌های دیگر در ائتلاف “تأیید کرامت” ادغام شوند؟
دانیل نونیز: این بحثی است که رئیس‌جمهور منتخب [بوریک] اخیراً با حزب‌های درون ائتلاف مطرح کرده است. این مسئله طی ۲۴ یا ۴۸ ساعت حل نخواهد شد، زیرا باید منتظر بحث و تحلیل طرفین باشیم. و البته این بحثی است که ما قبل از موضع‌گیری عمومی در حزب کمونیست باید به‌آن بپردازیم.
هوگو گازمان: گفته می‌شود، هرچند به‌طور غیررسمی، که احتمال می‌رود حزب کمونیست کنگره‌اش را در آوریل ۲۰۲۲ / فروردین- اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰ برگزار کند. رسانه‌ها همچون همیشه روی تغییرهای احتمالی در سیاست یا رهبری تمرکز کرده‌اند و بردن نام‌هایی مختلف به‌گوش می‌رسد. ولی آیا انتظار نمی‌رود که این کنگره به‌طور اساسی‌تر بر مسئله‌های برنامه‌ای و سیاسی مربوط به چهار سال آینده دولت ائتلافی “تأیید کرامت” و فراتر از آن برای سال‌های دههٔ آینده متمرکز شود؟
دانیل نونیز: با نتایجی که حزب کمونیست در انتخابات پارلمانی، شهرداری، و ریاست‌جمهوری به‌دست آورد من معتقدم که ما شرایط سیاسی مثبتی داریم که بر پایهٔ آن می‌توانیم چالش‌های‌مان را به‌بحث بگذاریم. حضور در دولت، چالشی متمایز است ولی ما تجربه اخیر عضویت در دولت نیوا مایوریا (ائتلاف چپ میانه به‌رهبری میشل باشله) را داشته‌ایم که ایده‌ها و پیشنهادهایی زیاد برای تحلیل‌های ما در خود دارد. من همچنین اعتقاد دارم که نتایجی که به‌دست آورده‌ایم (ازجمله گرفتن بالاترین مسئولیت‌ها مانند حضور در دولت، پارلمان، و دولت‌های محلی) به ما این امکان را می‌دهد که افق‌های وسیع‌تری را برای بحث در نظر بگیریم. به‌عنوان مثال، جامعه شیلی در انتظار است تا بروز نشانه‌هایی از ما در مورد معنای کمونیست بودن در قرن بیست‌ویکم ببیند که بدون شک چالشی است که با چالش دیگر دوره‌های تاریخی تفاوت دارد. این موضوع باید دربرگیرندهٔ موضع‌گیری ما نسبت به جنبش فمینیستی و مطالباتش، اهمیتی که ما برای مسائل زیست‌محیطی و تهدید علیه تمدن بشری قائلیم، توجه به تنوع جنسیت و هویت جنسیتی، و بسیاری مسئله‌های دیگر باشد، مسئله‌هایی که امروز طرح و دربارهٔ آن‌ها بحث می‌شود. ما همچنین باید به‌طور منظم و به‌نحوی سازمان‌دهی‌شده چگونگی درک سوسیالیسم و رابطه آن با دموکراسی و چشم‌انداز برپایی آن را بررسی کنیم. ما در قرن بیست‌ویکم به مبارزات و یاری‌هایی عظیم که نیروهای چپ و حزب‌های کمونیست در قرن بیستم در جهان انجام داده‌اند ارج می‌گذاریم و درعین‌حال اشتباه‌هایی ازجمله در ساختن سوسیالیسم مرتکب شدند را به‌رسمیت می‌شناسیم. کنگره حزب کمونیست می‌تواند فرصتی مغتنم و عالی باشد برای ارائهٔ محتوا و معنای کمونیست بودن در قرن بیست‌ویکم، حل مسئله‌ها و چالش‌های حال و آینده‌ای مملو از موجی جدید از خوش‌بینی، و بر ضد سیاست‌های نولیبرالی که صدمه‌هایی زیاد به آمریکای لاتین، جهان، و شیلی وارد کرده‌اند.
هوگو گازمان: سال‌ها پیش حکم مرگ حزب‌های کمونیست صادر شد. در مورد شیلی، حزب کمونیست در دو دولت حضور داشته است، آرای انتخاباتی‌اش را افزایش داده، رهبری جدیدش را ارائه کرده، و در مسئله‌های زمان حاضر حرفی برای گفتن دارد. استثنایی به‌نظر می‌رسد؟
دانیل نونیز: این امری بسیار مهم است به‌ویژه زمانی که ۲۰ یا ۳۰ سال پیش‌گفته شد حزب‌های کمونیست محکوم به‌نابودی هستند و دایناسورهایی نامیده شدند که قدرت درک پویایی جهان معاصر و جامعه‌های فعلی را ندارند. این افتخاری بزرگ برای همه مبارزان و رهبری و به‌ویژه رهبر فعلی حزب، گیلرمو تیلیر، است که حزب توانست راهی را ادامه دهد که گلادیس مارین (رهبر حزب کمونیست شیلی از ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۲/ ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۱) ازجمله برای بقای حزب بنا نهاد. با توجه به اوضاع‌واحوال کنونی شیلی ما در شرایطی بسیار خوب قرار داریم، ولی با چالش‌هایی جدید و مهم و با حزبی درحال رشد که باید تقویت شود روبروییم. بدترین چیز این است که دست روی دست گذاشته استراحت کنیم و تصور کنیم که اکنون همه‌چیز خوب است و مقاومت منفی در برابر پروژه بزرگ دولت بوریک را در نظر نگیریم. پیشرفت‌های راست‌گراهای فاشیست و افراطی هشداری است نشان‌دهندهٔ آن که آنان از ارتجاعی‌ترین روش‌ها برای مقاومت منفی در برابر تحول و جلوگیری از تغییر می‌توانند استفاده کنند. باید خودمان را برای لحظه‌های سخت آماده کنیم. ما باید از فرصت استفاده کرده و خودمان را تقویت کنیم، از خود انتقاد کنیم، و پدیده‌ها و تجربه‌های قرن بیست‌ویکم را در نظر بگیریم، مانند موقعیت جهانی چین و رابطه‌ای که بین دولت و بازار در آن کشور ایجاد شده است.
هوگو گازمان سردبیر نشریه آل سیگلو، شیلی، روزنامه ضد دیکتاتوری اینترنتی کارگران که روزانه منتشر می‌شود.
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۱۴۸، ۱۱ بهمن ۱۴۰۰
