اهمیت پیروزی انتخاباتی«لولا» در برزیل
پیروزی لوئیز ایناسیو “لولا” داسیلوا در انتخابات ریاست‌جمهوری برزیل مایهٔ خرسندی همه جهانیان شد. انتخاب او با شکست ژایر بولسونارو، رییس‌جمهور کنونی راست‌گرای تندرو، بر آینده برزیل و سراسر منطقه بسیار اثرگذار خواهد بود.
لولا، نامزد حزب کارگران برزیل، در دور دوم انتخابات ۸ آبان‌ماه ۱۴۰۱ با بدست آوردن ۵۰/۹ درصد رأی‌ها در برابر ۴۹/۱ درصد رأی‌های کسب شده از سوی بولسوناریو، به‌پیروزی دست یافت. او از زمان بازگشت دمکراسی در این کشور در سال ۱۳۵۹ در رقابت انتخاباتی‌ای تنگاتنگ و با اختلاف دو میلیون و صد بیست پنج هزار وسیصدو سی و چهار رأی به‌پیروزی رسید. این نخستین بار بود که رییس‌جمهور برسرکار در انتخابات شکست می‌خورد.
بسیاری از نظرسنجی‌ها و تفسیرکنندگان در دور نخست این انتخابات پیروزی‌ای آسان را برای لولا پیش‌بینی می‌کردند. نظرسنجی‌های مختلف پیوسته نشان می‌دادند که لولا با امتیاز دو رقمی پیش‌تاز است. بااین‌حال، همه این پیش‌بینی‌ها در دور نخست رأی‌گیری در ۱۰ مهرماه نادرست از آب درآمدند. لولا ۴۸/۴۳ درصد از رأی‌های ریخته شده در صندوق‌ها را به‌دست آورد، در حالی که این رقم برای بولسونارو ۴۳/۲۰ درصد بود. ناکامی در کسب ۵۰ درصد رأی لازم از سوی هر یک از نامزدها، دور دوم را ضروری کرد.
لولا دو بار بین سال‌های ۱۳۸۲ و ۱۳۸۹ رئیس‌جمهور برزیل بود. این سومین باری است که لولا در مقام رییس‌جمهور به‌پیروزی می‌رسد. دور سوم ریاست‌جمهوری لولا از آنجایی که در این مدت برزیل دچار دگرگونی بسیار شده است چالش‌برانگیز خواهد بود.
هنگامی که لولا برای نخستین بار به ریاست‌جمهوری انتخاب شد، جهشی در بازار دادوستد کالا روی داد که دولت حزب کارگران با بهره‌برداری از آن توانست بسیاری از برنامه‌های رفاه اجتماعی را پیاده کند و میلیون‌ها نفر از مردم برزیل را از تهی‌دستی به‌در آورد. در پایان سال ۱۳۹۳، به‌لطف سیاست‌هایی که لولا و جانشین او دیلما روسف- هر دو از رهبران حزب کارگران برزیل- در پیش گرفتند، اعلام شد که برزیل از گرسنگی رهایی یافته است. آن وضعیت اکنون وارونه شده است. بنا بر گزارش شبکه پژوهشی برزیل در زمینه خوداستواری و امنیت غذایی و تغذیه، اکنون ۳۳/۱۰ میلیون برزیلی از گرسنگی رنج می‌برند که نسبت به سال گذشته کم‌وبیش دو برابر شده است.
نزدیک به ۷۰۰ هزار برزیلی در طول همه‌گیری کووید-۱۹ به‌سبب مدیریت نادرست دولت بولسونارو جان خود را از دست دادند. رویکرد بولسونارو انکار وجود این ویروس و گسترش آن بود که به‌طور مسلم این کشور را نتوانست برای رویارویی با بحران سلامتی و بهداشتی تجهیز کند. نفی دستاوردهای دانش‌محور و کاهش هزینه‌های بهداشتی به‌دلیل سیاست‌های نولیبرالی که از سوی دولت بولسونارو پیاده می‌شد، بحران ایجاد شده از سوی همه‌گیری را تشدید کرد. اتهام‌های رشوه‌خواری در تولید و عرضه واکسن، ماهیت ضد انسانی دولت را آشکار کرد.
بولسونارو نه‌تنها ضد خرد و دانش است، بلکه منکر دگرگونی‌های اقلیمی نیز هست. دیدگاه‌ها و موضعگیریهای او مبتنی بر پشتیبانی از کسب منافع هرچه بیشتر شرکتها به تضعیف هنجارهای حفاظت از محیط زیست منجر شد و به سوختن گسترده جنگل‌های باران‌خیز (جنگل‌های گرمسیری یا استوایی) آمازون انجامید. منطقه‌های پهناوری از جنگل‌های آمازون با وجود مخالفت گسترده طرفداران محیط زیست و کنش‌گران زیست‌محیطی، نابود و پاک‌سازی شد. این زمین‌ها سپس برای کشت در اختیار شرکت‌های کشاورزی و زمین‌داران بزرگ نهاده شد.
بولسونارو در سپهر سیاسی، به حقوق دموکراتیک یورش شرورانه برد. او حمایت خود را از رژیم‌های نظامی و دیکتاتوری پیشین در برزیل بی‌پرده ابراز می‌کرد. او با پروایی از همدلی با اندیشه‌های فاشیستی به‌خود می‌بالید، به اتحادیه‌های کارگری، مردمان بومی، زنان، و اقلیت‌های جنسی به‌شدت حمله می‌کرد و صلاحیت و عملکردهای ضد کمونیستی و ضد چپ خود را نکو می‌داشت.
به‌دلیل موضعگیریهای دانش‌ستیز، خردستیز، اقلیت‌ستیز، و کمونیست‌ستیزش، پشتیبانی مسیحیان تندرو را به‌دست آورد که مهم‌ترین پایگاه حمایتی او را تشکیل دادند. کشیشان تندرو که نیرویی قدرتمند از محافظه‌کاران را در سیاست و جامعه برزیل تشکیل می‌دهند، پشتوانه دیدگاه‌های اخلاقی بولسونارو شدند. این گروه‌های راست‌گرای مذهبی فعالانه علیه چپ موعظه و وانمود می‌کردند که “لولا به بستن کلیساها دست خواهد زد”. بهاین ترتیب، بولسونارو توانست نظریه‌پردازان راست‌گرا را در سراسر کشور بسیح و شکاف‌های اجتماعی را ژرف‌تر کند.
جدای از مسیحیان تندرو،هواداران و پیروان سفت‌وسخت سیاست‌های اقتصاد بازار آزاد نولیبرالی، وابستگان به طبقه‌های اجتماعی بالا، سوداگران و بخش‌هایی از بورژوازی بزرگ پایگاه پشتیبانی از بولسونارو را دربر می‌گرفت. شرکت‌های کشاورزی و مالکان بزرگ نیز در کنار او ایستادند. بدین ترتیب مشاهده می‌شود که جناح راست‌گرای تندرو است که پشت بولسونارو ایستاده است. بولسونارو با تکیه بر پشتیبانی طبقه‌های حاکم و نیروهای راست تندرو، توانست کنترل گسترده اغلب رسانه‌ها را بدست آورد و به دروغ‌پردازی و انتشار خبرهای ساختگی بپردازد.
در سوی دیگر، لولا از پشتیبای بخش‌های تهی‌دست‌تر جامعه برخوردار شد. بولسونارو از ترس حمایت گسترده‌ای که لولا توانست از این لایه‌های اجتماعی به‌دست آورد، تلاش ورزید تا آنان را از راه “آکزیلیو برازیل”-برنامه‌ای اجتماعی که برای شهروندان کم‌درآمد یارانه مالی پرداخت می‌کند- جلب کند. این برنامه همچون تدبیری کوتاه‌مدت در دوران همه گیری کوید-۱۹ در روی در رویی با انتقاد گسترده از ناتوانی دولت در پاسخ‌گویی به ناخشنودی مردم به‌راه انداخته شد. بااین‌حال، با توجه به محبوبیت و واکنش مثبت مردم بهاین طرح، بولسونارو دریافت که این تدبیر می‌تواند حمایت لولا در میان قشرهای فقیرتر را کاهش دهد. پس او را بر آن داشت که این ترفند را ادامه دهد.
بولسونارو به‌سبب همه این کوشش‌ها توانست در این انتخابات نبردی تنگاتنگ برای کسب ریاست جمهوری رقم زند. همچنین باعث گردید که نیروهای راست‌گرا همراه باحزب‌های میانه‌رو، اکثریت را در کنگره، استانداری‌ها، و مجلس‌های منطقه‌ای (که انتخابات آن‌ها هم‌زمان با دور نخست انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد) به‌دست آورند. طرفداران بولسونارو انتخابات ۱۴ استان از ۲۷ استان برزیل را بردند. حزب‌های راست‌گرا نمایندگی خود را در کنگره به ۲۴۹ نماینده (از ۵۱۳ نماینده) افزایش دادند، درحالی که حزب کارگران و متحدان لولا تنها ۱۴۱ کرسی بدست آوردند.
حضور قدرتمند جناح راست درنهاد قانونگذاری، پیش‌برد سیاست‌های لولا را دشوار خواهد کرد. او ممکن است ناگزیر شود به نیروهای میانه‌رو روی آورد و به سازش‌ها و تعدیل‌هایی در طول دوره مسئولیت خود تن دردهد.
لولا پیش از این برای تسهیل کسب پیروزی با سازش‌هایی موافقت کرده است. او کوشش کرد تا برای جلب توده‌های مسیحی تندرو به گفتاوردهایی از کتاب‌های مقدس انجیل و تورات در سخن‌رانی‌هایش توسل جوید. نامزد معاونت او جرالدو آلکمین، رقیب پیشین لولا و رهبر حزب میانه‌رو است. ائتلاف لولا طیف حزب‌های کمونیست، سوسیالیست تا بورژوازی لیبرال را شامل می‌شود. همگی با هدف حفاظت از دموکراسی، بازداشتن جناح راست از گسترش، محافظت از جنگل آمازون، و حفظ محیط زیست گردهم آمده‌اند.
مردم تهی‌دست در سرتاسر برزیل پیروزی لولا را همچون “بازگشت آزادی و دموکراسی” می‌ستایند و گرامی می‌دارند. او پس از کسب پیروزی گفت این دستاوردی برای جنبش دموکراتیک است. او قول داد بی‌درنگ به معضل فقر، گرسنگی، افزایش حداقل دستمزدها، و محافظت از آمازون در برابر جنگل‌زدایی رسیدگی کند.
سران کشورهای گوناگون آمریکای لاتین پیشاپیش دیگر رهبران جهان پیروزی رییس‌جمهور جدید را شادباش گفتند. انتخاب او بدون تردید امید تازه‌ای را برای گروه‌های چندجانبه مانند بریکس که هند نیز در آن عضویت دارد و “جامعه کشورهای آمریکای لاتین و کاراییب” به‌ارمغان خواهد آورد.
اگرچه بولسونارو در این انتخابات شکست خورد، اما رأی‌های او به‌روشنی نشان‌گر اندیشه‌های راه‌یافته راست‌گرایان در ذهن مردم عادی است. تا زمانی که تلاش دولت لولا در عملی ساختن وعده‌ها، فراگیر شدن دوباره حقوق دموکراتیک، بهبود وضعیت معیشتی مردم، و برداشتن گام‌هایی پایه‌ای به سوی زدودن گرسنگی و فقر پاسخی ندهد، خطر بازگشت راست‌گرایان باقی خواهد ماند.
حتا اگر ترس از تلاش برای سرپیچی از نتیجه انتخابات بی‌اساس باشد، تا هنگامی که انتقال قدرت درواقع روی ندهد چنین دستاوردی به‌هیچ‌وجه پیش‌فرضی مسلم نیست. گستردگی نمایندگان راست‌گرای تندرو در کنگره بهاین معنی است که لولا برای هر موفقیت سیاسی برای مردم ناچار به نبرد تن به‌تن است.
خط‌مشی آینده برزیل با ریاست‌جمهوری لولا با کمک غرب و حتا حمایت اخلاقی و ضمنی همراه با سخنان پوچ برخی از رهبران سیاسی در اکثر کشورهای دیگر هموار نخواهد شد.
با وجود راه‌بندها و خطرهایی که لولا با آن روبرو است، پیروزی او باعث امیدواری و شادمانی همه کسانی است که به‌ضرورت فرونشاندن و کاهش گرایش‌های کینه‌ورزانه سیاسی و زیان‌بخش بودن قدرت شرکتها برای آینده کره زمین، ساکنینش، طبیعت، و محیط زیست اهمیت می‌دهند.
نیروهای چپ در سراسر جهان نیز باید از لولا در نبردی دشوار علیه واپس‌گرایی، کینه‌جویی، و استثمار در رسیدن به هدف‌هایش در مقام رییس جمهور که به‌گفته خودش آخرین بار برای او خواهد بود، حمایت کنند. “لولا” به‌خاطر مردم برزیل و جهان هم شده، بدون تردید باید در این چالش موفق گردد.
به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۱۶۹، ۳۰ آبان ۱۴۰۱
