بنیانگذار انجمن مادران «میدان مایو» در سن ۹۳سالگی درگذشت

مادر “هبه بونافینی”، فعال حقوق بشر و یکی از بنیانگذاران انجمن مادران میدان مایو، روز یکشنبه۲۰ نوامبر ۲۰۲۲ / ۶ آذرماه ۱۴۱ در سن ۹۳ سالگی درگذشت. در پی دستگیری و ناپدید شدن دو پسر او در دورهٔ دیکتاتوری نظامی آرژانتین در سال‌های دهه ۱۹۷۰/ ۱۳۵۰، خانم بونافینی به فعالان حقوق بشر پیوست. درگذشت مادر هبه بونافینی تأسف فعالان حقوق بشر در سراسر جهان را برانگیخت. کریستینا فرناندز دی کرشنر، معاون رئیس‌جمهور آرژانتین که رابطه نزدیکی با خانم بونافینی داشت، در پیامی که در توییتر منتشر کرد، او را “نماد جهانی مبارزه برای حقوق بشر و افتخاری برای آرژانتین” نامید. او پس از ربوده شدن و ناپدید شدن دو تن از سه فرزندش، خورخه عمر و رائول آلفردو، در حکومت دیکتاتوری نظامی آرژانتین (۱۹۷۶ تا  ۱۹۸۳/ ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۲) به‌ریاست ژنرال خورخه رافائل ویدلا، به یکی از مدافعان مشهور و پرشور دفاع از حقوق بشر در این کشور تبدیل شد.

خونتای نظامی حاکم در این دوره سیاه از تاریخ آرژانتین، کارزاری به‌نام “فرایند سازماندهی مجدد ملی” را راه انداخت که درواقع آغاز جنگی کثیف بر ضد نیروهای سیاسی چپ این کشور بود. این کارزار مقاومت طیفی وسیع از مردم را جذب کرد، از سوسیال‌دموکرات‌ها، هنرمندان، روزنامه‌نگاران و روشنفکران دگراندیش، فعالان جامعه‌های بومی و فقیر گرفته تا کشیش‌های مخالف حکومت و آزادی‌خواهان مذهبی، فعالان دانشجویی، فعالان کارگری و اصناف، اعضای “چپ پرونیست” و حزب کمونیست آرژانتین. در بسیاری از موردها تنها با سوءِظن نسبت به یک فرد از سوی دولت کافی بود تا سرنوشت او را دستگاه‌های مخوف اطلاعاتی و جوخه‌های مرگ رقم زنند. مشخص شده است که حدود ۳۰ هزار نفر در هفت سال حکومت دیکتاتوری نظامی ناپدید یا کشته شده‌اند. گزارش شاهدان و بازماندگان گواه بر وجود سیستمی مبتنی بر دستگیری‌های خودسرانه، زندان، شکنجه، تجاوز جنسی، و قتل گواه بوده‌اند، خشونتی دولتی در مقیاسی وحشتناک که با مصونیت کامل انجام می‌شده‌اند.

بسیاری از زندانیان سیاسی را زمانی که دیگر برای اسیر کننده‌های‌شان مفید به‌نظر نمی‌رسیدند سوار هواپیما می‌کردند و پس از خوراندن دارو به آنان و عریان کردن‌شان، به اقیانوس اطلس جنوبی پرتاب‌شان می‌‌کردند. اسیران زن باردار را تا زمان تولد نوزاد  زنده نگه می‌داشتند و پس از زایمان نوزادان‌شان را در اقدامی که در مقیاسی تقریباً صنعتی انجام می‌شد برای “فرزندخواندگی” در اختیار خانواده‌های طرفدار رژیم قرار می‌دادند.  نتایج اجتماعی این اقدام‌ها تا امروز هم در سراسر آرژانتین مشاهده‌شدنی‌اند.

بانو بونافینی نخستین بار زمانی به‌شهرت رسید که در سال ۱۹۷۷/ ۱۳۵۶ به همراه ۱۳ مادر دیگر “ناپدید شدگان”، شجاعانه در میدان مایو در مرکز شهر بوئنوس‌آیرس گردهم آمدند و در اوج قدرت خونتای نظامی با برگزاری تجمعی اعتراضی، پاسخگویی حکومت در مورد سرنوشت عزیزان‌شان را خواهان شدند. این زنان از نظر ظاهری از زنان دیگر متمایز بودند و با روسری سفیدی که همگی بر سر داشتند به‌راحتی می‌شد شناخت‌‌شان. با گذشت زمان و درک وحشت کاملی که جامعهٔ آرژانتین را فرا گرفته بود، کارزار این مادران از خواست یافتن فرزندان ناپدید شده عبور کرد و به شناسایی هویت مسببان پرداخت تا برای ارتکاب جنایات‌شان علیه بشریت حتماً به‌دست عدالت سپرده ‌شوند.  این تلاشی دشوار و خطرناک بود و این مادران به‌زودی با ارعاب از جمله تهدید به مرگ و هجوم‌های پیوسته روبرو شدند. عده‌ای از آنان هم متأسفانه  ربوده شده و به‌قتل رسیدند. آوازهٔ وقار، صلابت، و پایداری مادران میدان مایو نه‌تنها در آرژانتین، بلکه به دوردست‌ها هم رسید، به‌ویژه در ایران، جایی که با الهام از نمونه آنان، گروه‌هایی مانند مادران خاوران و مادران پارک لاله  شکل گرفت. این گروه‌ها مادران هزاران زندانی‌اند که از سوی رژیم دیکتاتوری جمهوری اسلامی در سال‌های دهه ۱۹۸۰/ ۱۳۶۰ در شرایطی وحشتناک و مشابه به‌قتل رسیدند. پس از برپایی حکومت غیرنظامی به‌ریاست‌جمهوری رائول آلفونسین در سال ۱۹۸۳/ ۱۳۶۲، اختلاف‌ها و سپس انشعابی بین گروه مادران پدید آمد. علت اصلی بروز این اختلاف‌ها به‌دلیل محافظه کاری بیش از حد و همچنین محدودیت‌های اجرایی دولت آلفونسین در پیشبرد پیگرد عاملان جنگ کثیف بود. این امر با تبرئه ۵ نفر از ۹ عضو اصلی حکومت دیکتاتوری نظامی و این باور فزاینده که دولت جدید به‌دلیل مصلحت سیاسی از پیگردهای بیشتر چشم‌پوشی می‌کند تشدید شد. مادر بونافینی رهبری یکی از دو گروه انشعابی و رادیکال‌تر را بر عهده داشت. بانو بونافینی از حامیان سرسخت دولت‌های مترقی نستور و کریستینا فرناندز کرشنر بود. این‌گونه گزارش شده است که نزدیکی و صمیمیت بین آنان موجب شد که نستور کرشنر فقید، میزبان بانو بونافینی در کاخ ریاست‌جمهوری در بوئنوس‌آیرس شود و در دوران ریاست‌جمهوری‌اش با او مرتب مشورت کند. حمایت او از کرشنرها تا حدودی مرهون موفقیت آنان در حذف دو مانع قانونی در ادامه پیگرد قانونی عاملان جنگ کثیف بود (قانون توقف کامل پیگردها و قانون عفو عمومی) که مغایر با قانون اساسی اعلام شدند. این امر راه را برای محاکمه چند شخصیت برجسته دوران دیکتاتوری نظامی ازجمله خود ژنرال ویدلا را هموار کرد تا سرانجام با عدالت روبرو شوند. بنابراین، آرژانتین در مسیری قرار گرفت تا روند دادخواهی شفاف از تاریخ دردناک اخیر و میراث ناشی از آن دوران را آغاز کند. با گذشت سال‌ها، بانو بونافینی نه‌تنها در مقام یک قهرمان در امور حقوق بشر و سیاست‌های مترقی شهرت یافت، بلکه همچون منتقدی سرسخت و استوار از آن‌چه او دو پلیدی سرمایه‌داری و امپریالیسم به‌رهبری ایالات متحده ازجمله ناتو می‌دانست، شهرت یافت.  این امر جدال‌هایی بسیار را  موجب شده بود. او تا آخر عمر از حمایت پیشین خود از سازمان‌های چریکی، از جمله فارک و ایتا، دفاع کرد. بانو بونافینی همیشه مخالفت خود را با سیاست‌های سوسیال‌دموکراسی، سرمایه‌داری، به‌ویژه نولیبرالیسم، جهانی شدن، و صندوق بین‌المللی پول، به‌طورصریح اعلام می‌کرد. در برابر، او از شخصیت‌های سیاسی‌ای مانند هم‌وطنش چه‌گوارا، فیدل کاسترو، آگوستو ساندینو، یاسر عرفات، هوگو چاوز، اِوو مورالس، و همچنین مادران زندانیان سازمان اتا (ETA) حمایتش را اعلام می‌کرد.  پس از خبر درگذشت بانو بونافینی، پیام‌های احترام از سراسر آرژانتین و جهان در ستایش او سرازیر شدند. دولت آرژانتین ۳ روز عزای عمومی اعلام کرد و کریستینا فرناندز کرشنر در توییتر نوشت: “هبه عزیز، مادرِ میدان مایو، تو نماد جهانی مبارزه برای حقوق بشر و افتخار آرژانتین هستی.” دفتر رئیس‌جمهور آلبرتو فرناندز در بیانیه‌ای اعلام کرد: “دولت و مردم آرژانتین او را نماد جهانی تاریخ، حقیقت، و عدالت برای ۳۰ هزار نفر ناپدید شده می‌شناسند. او به‌عنوان بنیانگذار مادران میدان مایو، روشنگر شب تاریک دیکتاتوری نظامی بود. طرفداران حقوق بشر در سراسر جهان و ایران سوگوار از دست دادن بانو بونافینی هستند و به میراث او ادای احترام می‌کنند. این احترام، درواقع، به همان میراثی گواهی می‌دهد که مادران میدان مایو در مقام نماد امید، حقیقت، و عدالت [نه‌تنها در آرژانتین، بلکه در سراسر جهان] به‌جا گذاشتند. در طول بیش از ۴۵ سال پس از نخستین گام‌های سرنوشت‌ساز و فوق‌العاده شجاعانهٔ گروهی اندک از زنان در میدان عمومی روبروی کاخ ریاست‌جمهوری، میدان مایو، زیر نگاه رژیم نظامی‌ مبارزه آنان ادامه خواهد داشت.

به نقل از «نامۀ مردم»، شمارۀ ۱۱۷۰، ۱۴ آذز ۱۴۰۱