انواع کووید و گونه‌های »هراس‌افکن« آن

[نوشته پرابیر پرکایاستا، نشریه دموکراسی خلقی]

خبر اجرایی شدن تصمیم دولت چین به کاهش سختگیری‌ها و لغو برخی از پروتکل‌های مرتبط با همه‌گیری کووید -۱۹، تهدیدهای ناشی از دو سویهٔ جدید (XBB) و (BQ.1) را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. سویهٔ (BF.7) که به نخستین سویهٔ اُمیکرون بسیار نزدیک است، در چین درحال گسترش است. بنابراین، مصونیت کنونی ما که از راه واکسن‌ها یا مبتلا شدن حاصل شده است، باید بتواند از ما در برابر سویه‌های جاری محافظت کامل کند و در برابر سویه‌های سخت‌تر نیز بسیار بهتر عمل کند.

خطر سویه‌های چینی، آن‌گونه که رسانه‌های خبری می‌نامند، بسیار کم‌تر از تهدید انواع امریکایی و اروپایی آن است. این امر هیچ ربطی به جغرافیای ویروس ندارد و تنها به میزان تفاوت ژنتیکی این سویه‌ها با آنچه بدن ما از واکسن یا ابتلای قبلی برداشت می‌کند بستگی دارد. اریک توپول، پروفسور داروساز و مؤسس و مدیر مؤسسه تحقیقاتی اسکریپس، از انواع مختلفی که ما باید نگران آن‌ها باشیم و سپس از سویه‌های “هراس افکن”ی می‌گوید که برای ایجاد ترس و ترساندن ما از آن‌ها استفاده می‌شود. ولی صدها گونه از این ویروس‌ها وجود دارند که تنها سویه‌ای دیگر از این ویروس هستند. در نام‌گذاری‌‌ای که پروفسور توپول به‌کار می برد سویه های (XBB) و (BQ.1) از انواعی خطرناک هستند، درحالی که تنها سویهٔ چینی (BF.7)  ممکن است از نوع سویه‌های “هراس افکن” باشد!

من به ‌بحث نحوهٔ نام‌گذاری گونه‌های ویروس وارد نمی‌شوم. در اینجا سؤال این نیست که کدام سویه از نسل کدام سویه است، بلکه این است که این گونه‌های ثانوی تا چه حد با سویه نخست امیکرون تفاوت دارند. درحالی که (BF.7)، سویهٔ غالب در چین، فاصله‌ای چندان با نوع اصلی امیکرون ندارد، سویه های(XBB) و (BQ.1) با آن کاملاً متفاوت‌اند. محل بروز جهش سویه‌ها نیز مهم است. اگر آن‌ها در ناحیه پروتئین سنبله باشند، ممکن است توانایی‌شان در آلوده‌سازی بیشتر باشد. سویه های (XBB) و (BQ.1) نیز تغییرهایی عمده‌ در پروتئین سنبله دارند، به‌این معنی که در مرحله‌های نخست ابتلا، توانایی بیشتری برای دور زدن سیستم ایمنی ما دارد.

چرا این امر باید برای ما مهم باشد؟ اریک توپول از سه ویژگی هر سویه جدید می‌گوید. آیا مهلک تر است؟ آیا موجب مرگ و میر بیشتر می‌شود؟ یا اینکه واگیری بیشتری دارد و آسان‌تر از فردی به فردی دیگر منتقل می‌شود؟ یا اینکه ایمنی گریزتر است، به‌این معنی که حتی اگر ما واکسینه یا مبتلا شده باشیم، سیستم ایمنی بدن نتواند تشخیص دهد و بنابراین ابتلای دوباره امکان‌پذیر باشد.

در ابتدا، موفقیت سویه‌های “جدید” به‌دلیل انتقال‌پذیری بیشتر یعنی آسانی ابتلای به آن‌ها بود. در مورد افرادی که یا مبتلا شده یا چندین دوز واکسن دریافت کرده‌اند، کامیابی سویه‌های کنونی به توان مقاومت آن‌ها در برابر سیستم ایمنی افراد بستگی دارد. اگر مقاومت سویه جدید نسبت به مقاومت صدها سویه جدید که مدام ظاهر می‌شوند مؤثرتر باشد، باید از ظهور آن نگران شد.

زیرشاخه‌های (BQ) و (XBB) از سویه امیکرون هم‌اکنون در آمریکای شمالی و اروپا به‌سرعت درحال گسترش هستند. نشریهٔ سل (Cell ) گزارشی زیر عنوان: “علائم هشدار دهنده مقاومت در برابر سیستم ایمنی ناشی از افزایش سویه های(BQ) و (XBB)” منتشر کرده است. این گزارش نتیجه گرفته است: “خنثی‌سازی سویه‌های (XBB)، (BQ.1.1)، (BQ.1)، و (XBB.1) در افراد واکسینه یا مبتلا شده بسیار مختل شده است.” این اختلال شامل یک واکسن دو ظرفیتی ژنتیکی (mRNA) نیز شد، به‌این معنی که حتی اگر یک واکسن(mRNA) دو ظرفیتی جدید استفاده شود، نتیجه‌هایی چندان متفاوت نخواهند داشت. این گزارش ادامه می‌دهد: “پادتن های تک تیره (آنتی‌بادی‌های مونوکلونال) که توان خنثی‌سازی نوع اصلی امیکرون را دارند، در برابر این زیرشاخه‌های جدید، دوباره تا حد زیادی غیرفعال بودند. … یافته‌ها نشان می‌دهند که زیرشاخه های(BQ) و (XBB) تهدیدی جدی برای واکسن‌های کنونی کووید-۱۹ هستند، همه پادتن‌های مجاز را غیرفعال می‌کنند و ممکن است به‌دلیل مقاومت در برابر پادتن‌ها، بسیار شیوع کنند.

پس چرا در مورد سویه چینی (BF.7) که به‌نظر نمی‌رسد ویژگی‌های گونه‌های مقاوم (BQ.1) و (XBB)  را داشته باشد، اینهمه هیاهو وجود دارد؟ حتی در هند، که ما مانند اروپا و ایالات متحده بیشتر بر مسافران ورودی از چین تمرکز می‌کنیم، چه آمادگی‌هایی برای سویه‌های جدید وجود دارد؟ سویه (XBB.1.5) در دو هفته گذشته به‌منزلهٔ سویه غالب در ایالات متحده ظاهر شد و احتمالاً در جهان نیز گسترش خواهد یافت.

دلیل ترس از مسافران چینی و درخواست تست کووید از آنان این است که پس از کاهش سختگیری‌های چین در مورد کووید، اکنون افزایشی انفجاری در چین رخ داده است. بنابراین، نیاز است که مسافران چینی پیش از آغاز سفر خود و پس از رسیدن به مقصد آزمایش کووید انجام دهند و ثابت کنند که مبتلا نیستند. درحالی که چین این اقدام‌ها را تبعیض‌آمیز نامیده و محکوم کرده است. این اقدام‌ها به‌همان اندازه هم سیاسی‌اند.

پیش از کاهش سختگیری‌های چین در مورد کووید، رسانه‌های غربی تبلیغ می‌کردند که چین با چنین سیاست فاجعه‌باری اقتصادش را نابود خواهد کرد. پس از کاهش سختگیری‌ها، اکنون این رسانه‌ها این امر را محکوم می‌کنند. کار آن‌ها در هر صورت محکوم کردن چین است!

سیاست سختگیرانه چین به‌ویژه در آغاز شیوع ویروس و هنگام سویهٔ دلتا حفظ جان میلیون‌ها نفر را موجب شد. زمانی که ۱/۱ میلیون نفر در ایالات متحده تلف شدند، تعداد قربانیان در هند ۵۳۰ هزار نفر و در چین تعداد نسبتا بسیار کم ۵ هزار نفر بود. یک مقاله مفصل نوشته تینگز چک در نشریه مانتلی ریویو در تاریخ ۱ ژانویه ۲۰۲۳ / ۱۱ دی‌ماه ۱۴۰۱ شرح داد که چرا چین سیاست سختگیرانه کووید صفر خود را دنبال کرد. در آغاز شیوع همه‌گیری کووید-۱۹ چین با پنج برابر جمعیت ایالات متحده تنها یک‌دهم تعداد تخت‌های مراقبت ویژه را داشت. چین در سه سال اخیر و پیش از لغو کردن محدودیت‌های کووید، زیرساخت‌های بهداشت عمومی‌اش را تقویت کرد.

تغییر قوانین کووید-۱۹ از سوی دولت چین و تقلیل شدت آن از درجه A به B به‌این معنی است که گزارش رسمی از شیوع بیماری تنها یک بار در ماه تهیه می‌شود. ولی با افزایش سریع شیوع، فقدان آمار رسمی تنها به این گمانه زنی دامن می‌زند که چین داده‌های خود را مخفی نگاه می‌دارد، زیرا وضعیت بسیار بد است و صدها هزار نفر در حال مرگ هستند. در مراکز عمده شهری که شیوع بیماری  در ۳۰ روز گذشته به‌شدت افزایش یافته است، گزارش رسانه‌های اجتماعی نشان نمی‌دهند که تکمیل ظرفیت بیمارستان‌ها و سردخانه‌ها در مقیاسی باشد که ابتدا در ووهان یا در نقاط مختلف جهان در هنگام جهش‌های سویه دلتا را شاهد بودیم. اگر آمار رسمی منتشر شوند، برای چین بسیار مفیدتر خواهد بود. البته، در خلال چنین جهش عظیمی که اکنون ناظر هستیم، زیرساخت‌های لازم برای انجام میلیون‌ها تست در روز با مشکلاتی فوق‌العاده  روبرو خواهند شد. ولی این بخش از زیرساخت‌های چین باید بهتر بتوانند از این مشکلات گذر کنند، زیرا پیش از این، تست روزانه میلیون‌ها نفر در چین انجام می گرفت.

من انتظار دارم تعداد کل مبتلایان ازجمله کسانی که بهبود یافته اند به صدها میلیون نفر برسد. اما به‌نظر می‌رسد که اوج‌گیری اکنون در مناطق اصلی شهری در حال کاهش است. هنوز دو چالش پیش روی چین وجود دارد: الف) رسیدگی به مواردی جدی‌ که پس از ۲ تا ۳ هفته در مناطق شهری به اوج خود می‌رسد، ب) رسیدگی به افزایش اجتناب‌ناپذیر تعداد در مناطق روستایی چین که پس از اوج‌گیری شهری خواهد بود. همان‌طور که در این ستون‌ها نوشته‌ایم، تعداد زیادی از مرگ‌ومیرها زمانی رخ می‌دهند که زیرساخت‌های بهداشتی فرومی‌ریزند و به‌وسیلهٔ تعدادی بسیار زیاد از مواردی جدی غرق می‌شوند. در دسترس نبودن تخت‌های آی سی یو (ICU) و کمبود اکسیژن به نرخ بالای مرگ‌ومیر در طول پیک دلتای ما در اواخر سال ۲۰۲۰/ ۱۳۹۹ منجر شد همان‌طور که در سایر نقاط جهان نیز این اتفاق افتاد. این آزمونی است که چین باید از آن عبور کند. اگرچه چین در سه سال گذشته تخت‌های آی‌ سی ‌یو خود را ۲٫۴ برابر کرده است، اما تعداد بالای مبتلایان همچنان می‌توانند بخش‌های مراقبت ویژه را به‌خصوص در مناطق روستایی دچار کمبود کنند.

سویه‌های امیکرون در همه جا سرایت زیادی داشته است. اگرچه آمار مرگ‌ومیر در هر ۱۰۰ هزار نفر بسیار کم‌تر از نوع دلتا بوده است، ولی تعداد بسیار بیشتر ابتلا به‌این معنی است که به‌طورمطلق، تعداد زیادی از مرگ‌ومیر به‌ویژه بین افراد واکسینه نشده بوده است. در چین، برخلاف تبلیغات رسانه‌های غربی، بیشتر مردم  دو نوبت واکسن را دریافت کرده‌اند و تعداد دوز تقویت کننده دریافتی بیشتر از کشورهایی مانند ایالات متحده بوده است. با توجه به‌اینکه همه افراد آسیب‌پذیر- جمعیت مسن‌تر و آنانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند- دوزهای تقویت‌کننده دریافت نکرده‌اند چین باید این بخش را با تقویت‌کننده‌ها به‌ویژه با استفاده از واکسن های جدید خود علیه آدنوویروس‌ها هدف قرار دهد.

ما باید به این سؤال بپردازیم که آیا گسترش سریع امیکرون در چین انواعی جدید و خطرناک‌تر ایجاد می‌کند؟ مدرکی برای اثبات این ادعا نیست. اطلاعات مداوم ژنومی که چین به سازمان جهانی “GISAIDs” ارائه می‌کند و تست مسافران از پروازهای چین نشان می‌دهند که نوع فرعی همچنان سویهٔ غالب در چین است. این سویه از نظر ژنتیکی به ویروس امیکرون که پیش از این جهان را فرا گرفته بود بسیار نزدیک‌تر است و ایمنی ما چه از طریق واکسن‌ها و چه از ابتلای پیشین باید در برابر این سویه ایمنی ایجاد کند. اگرچه دولت هشدارهایی مختلف در برابر این سویه چینی(BF.7) داده است، ولی خطر- با توجه به ترافیک هوایی بین ایالات متحده، بریتانیا، و هند- ناشی از (XBB.1.5) است که به‌منزلهٔ سویهٔ غالب در ایالات متحده به‌سرعت درحال گسترش است و همان‌طور که می‌دانیم بریتانیا و اتحادیه اروپا مطمئناً در این زمینه پیرو نظر ایالات متحده خواهند بود!

هند آزمایش‌های بالینی واکسن آدنوویروس‌ها را با موفقیت انجام داده است. به این امر در آماده‌سازی در رویارویی با سویهٔ (XBB.1.5)  و نه چندان با سویهٔ چینی(BF.7) باید اهمیت داده شود. ما اگرچه امروزه از نظر دانش نحوهٔ درمان کووید-۱۹ و سویه‌های مختلف آن بسیار مجهزتر از گذشته هستیم، ولی در به‌کارگیری این دانش به‌ویژه هنگام ظهور موجی جدید چالش‌ها همچنان وجود دارند.

به نقل از «نامۀ مردم» شمارۀ  ۱۱۷۴، ۱۰ بهمن ۱۴۰۱