پویهٔ پیدایش سندیکاهای کارگری در ایران – بخش یازدهم

پویهٔ پیدایش سندیکاهای کارگری در ایران – بخش یازدهم

برپایهٔ پژوهش‌های رفقا کامبخش و آگاهی و همچنین ارزیابی‌های دقیق و موشکافانهٔ رفیق کیهان، اعتصاب کارگران نفت در سال ۱۳۰۷-۱۳۰۸ از فرازهای جنبش کارگری و سندیکایی کشور است. در آخر ژانویه ۱۹۲۹ (۱۳۰۷) در اثر اقدامات کمیتهٔ ایالتی حزب کمونیست ایران، کنفرانس دوم اتحادیه‌های کارگری نفت جنوب تشکیل شد. تعداد اعضای اتحادیه را رفیق کامبخش در کتاب خود به‌نقل از مجلهٔ ستاره سرخ ۳ هزار نفر ذکر می‌کند. کنفرانس علاوه بر تصمیمات سازمانی یعنی گسترش و تقویت اتحادیه تصمیمات سیاسی نیز گرفت. ازجمله می‌توان به تقاضای تجدیدنظر در امتیاز نفت جنوب، سازمان‌دهی اعتصاب در اول ماه مه و غیره اشاره‌ کرد. کمپانی نفت انگلیس از این جریان مطلع گشت و گزمگان انگلیسی در تاریخ ۹ اردیبهشت شبانه ۹۳ نفر از فعالین و کارگران عضو اتحادیه را بازداشت کردند و به‌این طریق مانع از برپایی اعتصاب در روز اول ماه مه شدند ولی کارگران با هوشیاری تصمیم خودرا چند روز بعد به‌اجرا گذاشتند.

” ۱۴ اردیبهشت ماه ساعت ۸ صبح اعتصاب شروع شد. دستجات پلیس که در محل واقعه آماده بودند به علت کمی [تعداد] جرئت حمله به کارگران را ننمودند. کمپانی زورق‌های موتوری خود را برای حمل قشون از بنادر و شهرهای دیگر به کار انداخت. کارگران آمدن قشون را با خواندن سرودهای انقلابی و فریاد محو باد کمپانی انگلیس و ایران، محو باد عمال امپریالیسم، محو باد امپریالیسم انگلیس تلقی کردند، پاسبانان و سربازان با شمشیر و قمه‌های برهنه به کارگران حمله و کارگران با سنگ و چوب مقاومت کردند. در نتیجه ۲۰ نفر کارگر و ۱۵ نفر پلیس زخمی شدند… از ده هزار نفر کارگر ۹ هزار کارگر در اعتصاب شرکت کردند. عملیات معدن به کلی فلج و دکاکین همه بسته و کارگران بیکار به صف اعتصابیون پیوستند و جمعیتی قریب بیست هزار نفر کارگر و کسبه در برابر قشون و پلیس ترتیب دادند… در همین روز در مسجد سلیمان و نواحی نزدیک دیگر نیز اعتصاب شروع شد.”

مبارزه سخت کارگران سه روز ادامه داشت، ۳۰۰ نفر از کارگران بازداشت و زندانی شدند. تقاضاهای کارگران در این اعتصاب به شرح زیر بود:

* بالا بردن دستمزد تا ۱۵٪؛

* به‌رسمیت شناختن اتحادیهٔ کارگری؛

* به‌رسمیت شناختن عید اول ماه مه؛

* دخالت دادن نمایندگان کارگران در موارد اخراج و قبول کارگر؛

* هفت ساعت کار برای جوانان کم‌تر از ۱۸ سال و غیره.

اعتصاب کارگران نفت جنوب با وجود این که شکست خورد، واقعه بزرگی بود که اهمیت نیروی متشکل کارگری را برای نخستین بار نشان داد. مجله‌ “ستاره سرخ” می‌نویسد:

” این اولین نمایش است که از حیث عظمت و تجمع افراد صورت یک اعتصاب کارگری را به خود گرفته است. پیشنهاد‌های کارگران… به خوبی مدلل می‌دارد که کارگران جنوب تا چه حد به حق خود آگاه شده اند” [به‌نقل از: کتاب “نظری به جنبش کارگری و کمونیستی در ایران”، تألیف عبدالصمد کامبخش، انتشارات حزب تودهٔ ایران، چاپ دوم، زمستان ۱۴۰۰، صفحه‌های ۵۴ و ۵۵].

پایان بخش یازدهم – ادامه دارد.

به نقل از ضمیمهٔ کارگری «نامۀ مردم»، شمارۀ ۷۷، ۱۷ مهر  ۱۴۰۲